Sonus faber en Krell: Olympica Nova II en K-300i
Er is een tijd geweest dat Sonus faber en Krell altijd in één adem werden genoemd. De twee merken met elkaar verbonden omdat in veel landen beide merken door eenzelfde importeur werden gevoerd, ook omdat sommige Sonus faber modellen een zware belasting vormden voor versterkers. De absolute krachtpatser was in die tijd een Krell versterker. Met een Krell vlogen de stoppen de meterkast uit als de versterker werd aangezet.
Vervlogen tijden want zowel Krell Industries als Sonus faber hebben andere eigenaren gekregen, ook verschillende importeurs, waardoor nu Sonus faber vaak in één adem wordt genoemd met McIntosh. Bovendien zijn de producten geëvolueerd in de loop der jaren. Bij het inschakelen van een Krell versterker blijven de zekeringen in de meterkast gewoon heel. De luidsprekers gedragen zich een stuk vriendelijker aan een versterker en kregen soms een andere vormgeving. Toch combineren vandaag beide merken opnieuw in de luisterruimte van Lexicom MultiMedia. Krell heeft al langer een vaste plek in het leveringspakket, Sonus faber is recent toegevoegd. Gaan oude tijden herleven of maken wij een sprong naar 2024?
Gemak dient de mens
Omdat de Krell K-300i niet alleen een geïntegreerde versterker is, maar in onze opstelling tegelijk een netwerkstreamer en d/a converter is het aantal kabels tot een minimum beperkt. Een AudioQuest Vodka voert de datastream naar binnen vanaf een Melco ethernetswitch met Keces voeding, AudioQuest William Tell Zero luidsprekerkabels trekken een spoor naar Sonus faber Olympica Nova II luidsprekers en een Furutech DPS 4.1 netsnoer levert netspanning aan. Vermeldenswaardig is nog het Chord Company PowerHAUS stekkerblok. Daarmee is de opstelling klaar om netjes neergezet te worden, luidsprekers met een halve meter afstand van de achtermuur, een meter of twee uit elkaar. Roon als software om muziek te spelen vanaf streamingdienst Qobuz, waarbij een iPad dienst doet als afstandsbediening voor het volume en voor het maken van de muziekkeuze. Gemak dient de mens nietwaar.
Krell K-300i
De Krell K-300i is leverbaar is twee uitvoeringen, vier als je meerekent in zwart en zilver, als pure versterker of uitgebreid met de optionele digitale module als streamer/dac/versterker. In dat geval gebruik makend van een ESS Sabre d/a conversie. Intern benut Krell een speciale schakeling in de vorm van een met het volume meebewegende bias instelling voor de ruststroom. Waarmee de versterker altijd in klasse A speelt, maar zonder het continue hoge stroomverbruik van een klasse A instelling en de enorme warmte afgifte. Op die manier weet Krell uit de K-300i tweemaal 150 Watt aan 8 Ohm en zelfs tweemaal 300 Watt aan 4 Ohm uit de versterker te halen. Hiervoor is een 770 Watt transformator met 80.000μF aan buffer in de voeding gebruikt. Die transformator vormt het grootste gewicht van de versterker. Krell heeft onder de huidige eigenaar een reputatie opgebouwd in home cinema systemen, daarom is het niet verwonderlijk dat naast RCA en XLR analoge/digitale inputs ook twee HDMI ARC ingangen en één HDMI ARC uitgang aanwezig is aan de achterzijde. Geschikt voor 4K UHD met HDR. Voor custom install werkt Krell met een RS-232 poort en met ethernet. Zelfs een kleine webserver is aan boord voor besturing van de K-300i met een tablet of telefoon. De K-300i is Roon Ready, werkt daarnaast ook met een MConnect App voor Spotify, vTuner Internet radio, Tidal, Deezer en QoBuz. USB vanuit een computer streamen is mogelijk, net als met Bluetooth volgens Qualcomm® aptX™ audio.
Sonus faber Olympica Nova II
Wie aan Sonus faber denkt, denkt aan de fantastische afwerkingen van de kasten. In ons geval walnoot met aluminium accenten en leer rond de drivers. Onder dat hout schuilt ook nog eens moderne technologie. De Olympica Nova II is een drieweg system met een 28mm tweeter, 150mm middentonen en een 180mm woofer.
Drivers waarin Sonus faber speciale technieken gebruikt voor magneten en spreekspoeldraad. De woofer heeft een conus gemaakt uit twee lagen papierpulp met daartussen een foam laag. De middentoon voegt daar voor de conus natuurlijke vezels aan toe. De tweeter heeft een speciale, eigen behuizing die Sonus faber omschrijft als Damped Apex Dome. Een ruimte achter de tweeter die reflecties dempt en het fase gedrag optimaliseert. De Olympica Nova II is een basreflex luidspreker met aan de achterzijde een langwerpige Stealth Ultraflex poort, dat in de Olympica een semi a-periodische, akoestische belasting geeft aan de woofer. De Stealth vorm voorkomt poort turbulentie, verbetert de luchtdoorstroming en verlaagt vervorming. De poort draagt bovendien bij aan het rendement van 88 dB en laat het frequentiebereik doorlopen van 35 kHz tot aan 40 Hz. Scheidingsfrequenties liggen op 250 en 2500 Hz. De nominale impedantie is laag met 4 Ohm, wat heel lekker is aan de Krell versterker die daar 300 Watt per kanaal kan leveren. Het is geen echt klein model luidspreker, de maten zijn 1036,5 x 359,7 x 422,5 mm en heeft een gewicht van 30,7 kilo per stuk.
Kabels?
Als netsnoer hangt er een Furutech DPS 4.1 achter de Krell. Kabels die als bulk worden verkocht en door Lexicom MultiMedia in elke gewenste lengte worden gemaakt. De DPS 4.1 geleiders zijn getrokken uit Alpha-OCC en Alpha-DUCC koper met een 7N zuiverheid. OCC staat voor Ohno Continuous Casting, DUCC is Dia Ultra Crystallized Copper. Elke separate geleider kent drie lagen, die ten opzichte van elkaar in tegengestelde richting zijn gewikkeld. Daaroverheen gaat als eerste een Polypropyleen isolatie of een Fluorpolymeer (FEP) isolatie met per ader een gekleurde Polyethyleen laag, vervolgens de afscherming welke bestaat uit koperfolie, geweven OFC en papier. Dan PVC met daarin gemengd Nano carbon en Nano keramische deeltjes, waarover tenslotte een PVC buitenmantel komt. De kabels worden bij voorkeur afgemonteerd met Furutech connectoren. Met een rhodium of goud coating, hierin zijn veel mogelijkheden.
De Willam Tell Zero luidsprekerkabel van AudioQuest is er eentje uit de Folk Heroes range. De geleiders worden getrokken uit Solid Perfect Surface Copper Plus, een geleider met een oppervlak van 2,62mm2, massief, daarmee erg stug. AudioQuest maakt de kabels zo dat zij elektrisch gezien geen impedantie hebben, daarmee verbetert onder meer het fase gedrag van een kabel en is de belasting voor een versterker veel vriendelijker. Uiteraard heeft een luidsprekerkabel van AudioQuest in deze klasse een 72 Volt Diëlectric Bias System. Afwerking is naar keuze met spades of met banaanstrekkers. Voor bi-wire is er een William Tell Bass, met een optimalisatie voor de lage tonen. Voor onze opstelling is de Bass niet gebruikt.
Follow the music
Schrijven over apparatuur is nuttig, de opstelling benoemen behoort erbij, waar het uiteindelijk om draait is het weergeven van muziek. Zoals gebruikelijk neem ik ruim de tijd om te wennen aan de ruimte waar ik nu eenmaal niet elke dag in aanwezig kan zijn en om te wennen aan de apparatuur. Langzaam ontdekken waar de sterke punten zitten en waar nog iets te wensen overblijft. Met muziek die bekend is, meerdere genres omvattend, in diverse kwaliteiten. Tot het moment daar is dat de oren zodanig geprikkeld worden dat het aantekenblok tevoorschijn komt. Het kwartje gaat de eerste keer vallen onder de zoete tonen van Lori Lieberman, de twee laatste tracks van haar album “The girl and the cat”. Stem met akoestische instrumenten vastgelegd in een hoogwaardige opname. De stem van Lori is meer dan geloofwaardig via dit audio systeem. Hartverwarmend en compleet, afgezet met alle ruimte tegen de 
instrumenten die met haar mee spelen. Het Matangi Quartet dat zorgt voor de begeleiding, houdt een bescheiden afstand aan tot Lori door achter haar te staan. De Sonus faber luidsprekers maken goed gebruik van de ruimte door niet alleen los en vrij te spelen, maar tevens een bubbel van geluid neer te zetten. Als ik terugdenk aan wat ik de afgelopen anderhalf uur beluisterde, dan vind ik de opstelling vrij van opdringerigheid. Muziek is er en wordt gebracht op een rustige en ongedwongen manier. Stressvrij, soepel, natuurlijk. Maar ook een beetje op een manier die een luisteraar niet dwingt tot zitten op het puntje van de stoel. Laid back, rond zonder uitschieters in de lage of de hoge tonen, veilig en vertrouwd.
Wat meer leven in de brouwerij ga ik brengen met de band van Alison Krauss, al begint “Paper airplane” rustig, na ruim een minuut gaat de band los en springt een banjo naar voren. Nu laat de Olympica Nova II wat meer van zijn tanden zien, grijpt het hele systeem de kans om de luisteraar te laten horen hoe breed de luidsprekers spelen. Dat alles om de vrolijkheid in de muziek te kunnen volgen. Met de banjo tonen wordt snelheid duidelijk, met de bas laat de Krell zien hoeveel grip hij heeft op de woofers. Stemmen tonen het open middengebied aan, waarbij de tweeters rustig aanvullen en geen seconde de macht op een verkeerde manier grijpen. Begrijp mij niet verkeerd, de Olympica Nova II is geen Jekyll 
and Hyde die steeds een ander karakter vertoont, maar Krauss laat wel meer los dan Lieberman deed. Komt nu meer tot leven en al blijft de weergave rustig van aard. Dat is fijn, niet opdringen van een luidspreker maakt dat er lang naar geluisterd kan worden zonder vermoeid te raken. Ga maar gerust op uw gemak de details ontdekken, laat de muziek inwerken, want niet alles hoeft onder een spotlight op een presenteerblad te liggen. Op deze manier blijven kleine onvolmaaktheden in de opname verborgen, dan kun je nog eens iets uit de oude doos afspelen, opgenomen in de tijd dat digitaal nog in de kinderschoenen stond. Of iets heel moderns waar de loudness war in heeft gewoed en de technicus niet begreep dat er limieten bestaan op digitaal geluid.
Terug in de tijd
Uit die oude doos haal ik “Omsk” van The Nits en dan mag “Nescio” niet ontbreken, net zo min als “Jardin d’hiver”. Soms vervreemdende muziek met strijkers, mandoline, piano en stemmen. Een stevige bas op zijn tijd komt met diepe, gecontroleerde stoten van de woofers, een Krell waardig laag! Muziek gaat steeds breder spelen en vult de ruimte van zijmuur tot zijmuur, ditmaal zonder enige diepte, wat aantoont dat de Olympica Nova II slaafs volgt wat wordt aangeboden. Was Lieberman en Krauss smaller en dieper, dit is breder en platter. Hoge tonen doen ook meer duiten in het zakje, slagwerk weet zich duidelijk te manifesteren. Een taboerijn eist een plaats op, heel duidelijk gedefinieerd en strak op zijn plaats gehouden in de redelijk complexe compositie. Uit een latere periode komt zangeres Fay Lovsky die een weinig bekend instrument bespeelt, de theremin. Ik kan niet anders dan opmerken dan dat Krell en Sonus faber hier een feestje van maken. Heerlijk heldere stemmen, puntig slagwerk gecombineerd met wonderlijke theremin tonen die zweven over het geheel. De theremin lijkt een beetje op een synthesizer, de manier van bespelen door met de handen boven het instrument te bewegen maken het geluid heel organisch en melodieus. De veelzijdigheid van Lovsky maakt het album “La bande Dessinée” afwisselend en spannend. Zo is “Film noir: Danger City” een compleet ratjetoe van stijlen in één nummer samengebald, wat op dit systeem als een animatie film aan de luisteraar wordt aangeboden. Overal gebeurt er wel iets waar de Sonus faber raad mee weet. Tonen als verrassingen aanbiedend door ze strak te positioneren in het stereobeeld. Optimaal gebruik makend van hoogte, diepte en breedte.
Bella Italia
Laten we in de diepte duiken van klassieke muziek met Giovanni Angeleri en het Orchestra Delle Venezie, een album met de titel “Legende – Sarasate, Paganini, Bazzini…..”. dat begint met stukken uit “Carmen”. Waanzinnig mooi opgenomen met een rijkdom aan dynamiek en kleine geluidjes diep achterin het orkest, tot een volledige storm aan geweld op andere momenten. Een Italiaan op een luidspreker met Italiaanse roots, alle ideeën die ik eerder had over wat terughoudend spelen laat ik bij deze varen. Hoe mooi is dit, hoe lieflijk en romantisch waar Pablo de Sarasate dat heeft bedoeld, intens tot op het bot, hoe toegankelijk en vrij spelend. Een waar muziekgenot dat volkomen vrij en los in de ruimte aanwezig is, zonder zich ook maar iets te bekommeren om het systeem zelf. Her en der vind je in een muziekcollectie van die voltreffers die de mens ineens in vervoering kunnen brengen. De parels, nou dit is er eentje. Ik dirigeer met zwaaiende armen het orkest, zonder enig besef of ik dat op de juiste wijze doe, maakt niet uit, de muziek is toch al vastgelegd. Heel helder vioolspel, levendig gebracht en met heel veel hoge noten die nergens uit de bocht vliegen. Snelheid zit er zeker in, subtiliteit ook, naast kracht. Dat alles terwijl het orkest zich roert op de achtergrond. Grommend aanwezig is, zich tot in de fijnste details kenbaar maakt. Piccolo, triangel, castagnetten, het is een prachtig geheel. Daarna wat zwaardere kost gecomponeerd door Paganini dat zich moeiteloos laat weergeven, daarbij zet het orkest veel meer geweld in.
Ik blijf in Italië, al zijn het werken gecomponeerd door Handel, ze worden gezongen door de Italiaanse sopraan Francesca Aspromonte op haar album “Un’alma innamorata”. Op momenten dat slechts haar stem weerklinkt en het orkest met solo viool even stil is, staat achter haar stem een intense stilte, waardoor de stem nog indringender raakt. Zang van deze orde en een solo piano zijn voor mij vaak de maatstaven om te beoordelen of een luidspreker zich voorbeeldig gedraagt of her en der de weg kwijt raakt. Gelukkig is de combinatie Krell en Sonus faber opgewassen tegen mijn martelingen en toont zich van zijn beste kant. Francesca zingt helder zonder te gaan overdrijven. Het warme karakter van de Olympica Nova II komt goed van pas, het geeft de stem niet alleen body, het maakt dat de stem menselijk blijft en niet neigt naar mechanisch of te hard. Voor het vioolspel van Begelman gaat hetzelfde op, het hout van de viool doet meer dan op puur analytische systemen waar de snaren de boventoon voeren. Het karakter van de combinatie Krell/Sonus faber/Furutech/AudioQuest is eerder als warm dan als koel te kwalificeren. Daarmee heel anders dan wat bij Lexicom MultiMedia vaak de boventoon voert. Naim, Audiovector, Bowers & Wilkins, Audio Analogue, KEF en Hegel. Merken die hoogwaardig presteren, maar op andere punten vaker de nadruk leggen. Sonus faber vormt een welkome, recente aanvulling op het pakket, luidsprekers waarmee de kwaliteiten van oudsher toegeschreven aan Krell versterkers heel fraai tot hun recht komen. Toch de oude liefde voor elkaar van Krell en Sonus faber? Nee, dat denk ik niet, maar in hun nieuwe opzet, ontwikkeld onder heel andere eigenaren, zijn de beste ingrediënten bewaard gebleven.
Samenwerken
Twee sierlijke luidsprekers die prachtig zijn afgewerkt, vormen een haast schril contrast met de functionele zwarte doos die de Krell streamer/dac/versterker herbergt. De voet met spikes en de subtiel aangebrachte aluminium delen passen perfect in de gekozen fineersoort. Ik weet niet wat ik fraaier vind, met de gespannen draden voor de units, draden die een frontje vormen, of zonder. Ach, kwestie van smaak en afhankelijk van het interieur waar de Sonus faber Olympica Nova II komt te staan. De Krell, zwart front, display die automatisch dimt, het is een black box. Tevens verkrijgbaar in zilver en dat oogt mogelijk nog net wat leuker bij de luidsprekers.
Is dat allemaal van belang? Deels want vaak staat een audiosysteem in de huiskamer en moet dan toch het aanzien waard zijn. In mijn ogen, beter gezegd oren, telt meer het resultaat als ik naar muziek luister. De klankzuiverheid, het vermogen details weer te geven zonder te vermoeien, muziek te laten spreken, stemmen tot leven te laten komen. Dat kunnen zowel de Krell K-300i als de Sonus faber’s, althans ik kon er met veel plezier naar luisteren. Niet een uurtje vluchtig, echt op mijn gemak zat ik geboeid een aantal uren in de luisterruimte te genieten van mijn keuze aan muziek. Rijk gevarieerd, van gemakkelijk in het gehoor liggend tot aan groot orkest of een sopraan. Als de luidsprekers rustig moesten spelen hielden ze zich in, mocht het groot en spectaculair, ook dan werd ik op mijn wenken bediend. De eindeloze kracht en de grote mate van controle van de Krell versterker doen de Sonus faber luidsprekers boven zichzelf uitstijgen.
Waarmee de combinatie meer is dan de som der delen. AudioQuest bekabeling en een Furutech netsnoer zijn uitgekozen door de mannen van Lexicom MultiMedia en maken het geheel af. Het is een investering deze set, misschien dan toch maar geen zwembad in de tuin, geen fancy auto. Uiteindelijk brengt u meer tijd in huis door dan daarbuiten. Waarom dan niet uzelf verwennen met mooie muziek? Een bezoekje aan Leidschendam gaat u vast overtuigen.
Prijzen (2024):
- Sonus Faber Olympica Nova II €4.875 per stuk
- Krell K-300i met streaming Normaal €12.000,- aanbieding €9.695
- Furutech DPS 4.1 met Furutech stekkers €1.175
- AudioQuest William Tell Zero 2 x 2,5 meter €3.495
- Chord PowerHaus P6 € 799,-