Rotel Michi X3 geïntegreerde versterker: Compacte krachtpatser
Voor velen wellicht al bekende informatie, toch haal ik graag even de herinnering naar boven waar Rotel Michi voor staat binnen de audio. Rotel is een Japans bedrijf met een historie van bijna 60 jaar en is nog steeds in handen van dezelfde familie welke het bedrijf heeft opgericht. Eind jaren ’80, begin jaren ’90 kwam Rotel op de markt met de Michi serie, een eindversterker, een phono versterker en een passieve/actieve voorversterker met een kenmerkende zilverkleur en roodkleurige zijkanten. Luxe producten zonder compromis gebouwd voor de ware liefhebber die meer wilde dan de al uitstekende kwaliteit van Rotel.
In 2019 heeft Rotel het Michi concept een nieuw leven ingeblazen met een andere vormgeving maar een gelijke insteek: maak een topproduct dat de naam Michi waardig is. Dat is gelukt met de komst van de P5 voorversterker, de S5 stereo eindversterker en de M8 monoblokken. Krachtige versterkers waar de technici van Rotel hun vaardigheden mee mogen vertonen en waar minder gekeken is naar de prijs en meer naar de prestatie. Nu, tegen het einde van 2020 is de reeks uitgebreid met een X3 geïntegreerde versterker, een krachtige versterker met daarin de volledige implementatie en het gedachtegoed van de Michi technologie.
Lexicom MultiMedia is één van de trotse winkels waar de Michi P5, S5 en eveneens de X3 permanent staan opgesteld om naar te kunnen luisteren.
Van binnen en van buiten
De Michi X3 geïntegreerde versterker heeft een elegant en tegelijk industrieel uiterlijk passend in huidige tijd. De versterker levert een uitgangsvermogen van 200 Watt per kanaal aan 8 Ohm, uiteraard maakt Rotel dat liever bekend als 2 x 350 Watt aan 4 Ohm. Hiervoor is een klasse AB versterker gebruikt. In de Michi X3 is een AKM premium 32-bit/768kHz DAC geïntegreerd zodat zowel analoge als digitale bronnen aangesloten kunnen worden. De ruime hoeveelheid ingangen en toegangen bestaan uit analoge bronnen op lijn-niveau via XLR en RCA, een MM phono ingang, USB input, apt-X Bluetooth met AAC, coaxiale en Toslink digitale ingangen. Aan de achterzijde zijn dubbele luidsprekerklemmen gemonteerd met een Rhodium afwerking. De voorzijde wordt gemarkeerd door een keuze schakelaar en een volume regelaar, geplaatst aan weerszijden van een heldere en informatieve display met witte letters tegen een zwarte achtergrond. Onder de display zit een aan/uit knopje. Net als in de P5 en S5 Michi versterkers heeft Rotel kritische onderdelen met de hand geselecteerd op specificaties en gehoor. Voor de voeding van de versterker is een ringkern transformator gebruikt, ontworpen voor de Michi met ultra lage ruis, hoog rendement en groter dan noodzakelijk zou zijn. Onafhankelijke spanning regelaars isoleren de voedingen van de voorversterker, eindversterker en digitale sectie van elkaar. Niets is aan het toeval overgelaten om deze moderne versterker de roem mee te geven van een echte Michi.
Technische details
- Afmetingen: 485 x 150 x 452mm (BxHxD)
- Verbruik: max 500 Watt, stand-by 0,5 Watt, netwerk stand-by 2 Watt
- Uitgangsvermogen: 2 x 200 Watt aan 8 Ohm, 2 x 350 Watt aan 4 Ohm
- THD: <0,008%
- Frequentiebereik lijn: 10Hz – 100kHz (+0dB, -0,4dB)
- Frequentiebereik digitaal: 20Hz – 20kHz (0 ± 0,4dB)
- Frequentiebereik phono Input: 20Hz – 20kHz (+0dB, +0,4dB)
- Signaal/ruisverhouding: lijn en digitaal 102dB, phono 80dB
- IM (60Hz:7kHz, 4:1): <0,03%
- Dempingsfactor (20Hz – 20kHz, 8Ω): 350
- Kanaalscheiding: >55dB
- Ingangsgevoeligheid RCA: 340mV over 100kΩ
- Ingangsgevoeligheid XLR 540mV over 100kΩ
- Ingangsgevoeligheid phono 5,2mV over 47kΩ
- Pre-out: 1,9Volt over 100Ω
- Toonregeling: ±10dB at 100Hz / 10kHz
- Digitale ingangen: PCM tot 24bit/192kHz
- USB ingang: PCM tot 24bit/384kHz (met driver), DSD en DoP
- Ethernet and RS232: voor home automation en software updates
De prijs voor de Rotel Michi X3 is € 5.695,-. Hij staat permanent opgesteld bij Lexicom MultiMedia.
Het systeem van de dag
Niet opzettelijk, wel met een schuin oog naar de lange verbondenheid tussen Rotel en Bowers & Wilkins, is gekozen voor de Bowers & Wilkins 702 Signature luidspreker om te combineren met de Michi X3. Tussen de versterker en de speakers loopt Chord Company SignatureXL kabel. De bron is een Naim NDX 2 muziekspeler, ideaal inzetbaar omdat de speler zowel een analoge als een digitale uitgang heeft van hoge kwaliteit en ik fijn de interface van Roon kan gebruiken voor het uitzoeken van de muziek voor vandaag. Omdat ik over het netwerk stream staat een Silent Angel Bonn N8 ethernet switch met Forester F1 voeding ter beschikking. De analoge interconnect is van Atlas, de digitale interconnect van AudioQuest, ethernetkabel van Chord. Geen andere middelen als netfilters of tweaks zijn gebruikt. De set is basic zoals de eerste kennismaking met een systeem behoort te zijn voor zowel de klant als voor mij.
Analoog beginnen
De Rotel Michi X3 is als eerste ingezet als analoge versterker, de DAC in de Naim NDX 2 biedt daarom een analoog signaal aan. In een later stadium wordt de Naim een digitale bron en zal ook de interne DAC van de Michi X3 gebruikt gaan worden. Vaak gebruikte muziek om te bepalen of de combinatie van bron/versterker/kabels/luidspreker klopt is afkomstig van Agnes Obel. Dit keer haar album “Citizen of glass” en als ik nog rondloop valt ineens de track “Red virgin soil” op. In positieve zin omdat de klanken uit de mellotron en de cello een donkere en haast beangstigende sfeer creëren. Aan de rechterzijde is een continue vastgehouden ritme dat ergens diep in de luidspreker ontstaat. Normaal valt mij dat niet zo op, het is de combinatie van een zware versterker met een luidspreker die kan leunen op drie woofers waardoor de krachtige en intense sfeer wordt opgehaald. De cello zoemt in het midden, lekker groot neergezet zonder de juiste afmeting te verliezen. De titeltrack “Citizen of glass” start met een piano in een zelfde galm setting als de vocalen van Agnes Obel. Vocalen die ze één voor één zelf heeft ingezongen. Wat deze combinatie laat zien is dat het overbrengen van de sfeer in dit soort muziek uitstekend lukt.
Kan Sara K. ook mijn hart verwarmen met haar CD “Made in the shade”? Het eerste dat ik meekrijg is het stereobeeld. Grotendeels gevangen tussen de twee luidsprekers zonder daarbuiten te treden. Tussen de twee vloerstaande modellen komt het stereobeeld los van de weergevers waarbij in hoogte niet zoveel gebeurt, in de diepte wel. Prachtig hoe de gitaar en de stem van Sara naar voren komen en de band achter haar blijft gepositioneerd. Nu weet ik best dat een stereobeeld wordt gemaakt op een computer waar de verschillende tracks van instrumenten worden samengevoegd, wat de mastering kennelijk voor ogen had komt uit de Bowers & Wilkins 702 Signature tevoorschijn en daar moet de Michi X3 aan meewerken. De stem is aangenaam, zacht van aard, goed verstaanbaar en indringend. Een mooi album dat op een systeem als dit leidt tot luisteren met de ogen dicht. De muziek absorberen en alles om je heen vergeten. Veel akoestische instrumenten en zachte achtergrond zang dragen bij aan de klankrijkdom. De Naim NDX 2 met daarachter Roon als besturing op een Silent Angel Rhein Z1 server met een Melco N100 opslag is natuurlijk ook niet de minste combinatie, het past uitstekend bij de Rotel. Het is lastig om Sara alleen te laten en op zoek te gaan naar nieuwe muziek.
Het is jazz geworden van het Tsuyoshi Yamamoto Trio en hun “Midnight sugar”. Lazy jazz waarbij een heel dicht op de snaren opgenomen piano de hoofdrol vervult, een zware geplukte bas de pianoklanken nog meer doet opvallen en zacht slagwerk om het ritme vast te houden. Hier merk ik dat de Bowers & Wilkins luidsprekers de neiging hebben aan de Rotel Michi X3 om wat zwaar op de hand te worden, zodat een zacht karakter ontstaat waarin de lage tonen voorrang krijgen ten opzichte van het middengebied. Dat Bowers & Wilkins graag de tweeter een boost geeft hoor je terug in de hoge noten van de piano. Met de dynamiek zit het wel goed, net als met de snelheid en de resolutie van de tweeter waardoor de bekkens prachtig gedetailleerd zingen onder de zachte aanslagen. Waar met Obel de muziek tussen de weergevers bleef zitten is dat met Yamamoto niet het geval. Nu staat de muziek breed in de ruimte en zou je liever wat diepte willen hebben. Neemt u van mij daarom aan, waar de opname steken laat vallen of bewust is gecreëerd komt dat terug uit dit systeem. Hoogstens wat meer hoogte is mijn bescheiden wens, om vervolgens getrakteerd te worden op pianonoten die onnatuurlijk hoog geplaatst in de opname gaan zweven.
Van analoog naar digitaal
In de tijd dat Jan Willem de Vriend nog de leider was van het Combattimento Consort Amsterdam zijn de door Handel gecomponeerde “Concerti grossi opus 6” opgenomen. Het is uitgegeven als een SACD waarvan de CD laag geript is naar de Melco muziekserver. Het lijkt mij een goed idee diverse stukken in mij op te nemen via de DAC van de Naim om daarna over te gaan naar de interne DAC van de Rotel Michi X3. Voor mij tekent het orkest een fraaie opstelling, de plaatsing van de diverse leden van het orkest worden duidelijk gemaakt in de breedte en de diepte. De weergave is levendig en speels, nooit een spoor van scherpte zonder dat de helderheid verloren gaat. Het onderscheid tussen de instrumenten is duidelijk waar te nemen, tegelijk ontstaat er geen klinische sfeer waardoor de samenhang tussen de spelers verloren gaat in een overvloed aan techniek. Daar kun je van houden, van een technische en klinische sound, “it ain’t my cup of tea” zoals een Engelsman dat zou uitdrukken. Ik wil muziek beleven en dat lukt goed tot nu toe. De overgang naar de Rotel DAC vergt een andere instelling van de Naim uitgang en een direct A-B vergelijk is dan lastig. Na omzetten blijkt al snel dat het afzetten van een interne DAC tegen een dedicated apparaat, dat ook nog eens kostbaarder is dan de gehele versterker, een oneerlijk vergelijk is. De Rotel DAC laat zien de mindere van de twee te zijn door een kleiner stereobeeld aan te bieden, compacter in alle opzichten waardoor de scheiding tussen de instrumenten afneemt en een rommeliger indruk ontstaat. De rijkdom aan klanken opgebouwd in laagjes neemt af, muziek boeit mij op deze manier minder. Zoals opgemerkt, daar hoort de kanttekening bij dat de DAC in de Naim vele malen meer aandacht heeft gekregen van de ontwerpers en daar een groter budget voor beschikbaar is. Het is lang niet de eerste keer dat ik denk dat een interne DAC in een versterker geweldig is voor TV, spelcomputers, DVD in stereo, internet radio en achtergrond muziek, maar niet voor diegenen die het maximum uit hun muziek willen halen. Dat het versterkerdeel van de Rotel Michi X3 dat vet onderstreept is een behoorlijk compliment aan de ontwerpers van de versterker. Want nog steeds speelt het prettig, zonder scherpte, zonder ongewenste aandacht voor bepaalde delen van het frequentiespectrum. De weergave is eenvoudiger, laat in de zware tonen minder druk en diepgang toe, is gematigd in het middengebied. Is streamen voor de luisteraar nog een tweede keuze na CD of SACD weergave, dan is de Rotel prima in staat te werken met Bluesound, NuPrime en Cambridge Audio of een flinke stap hoger Auralic, Bryston en Lumin (zonder eigen interne DAC in de streamer). Voor wie streaming de hoofdmoot van muziekspelen is (ook vanaf Tidal en Qobuz) is mijns inziens beter af met een Auralic/Lumin/Naim/Mytek etc. waarin veel aandacht is gegeven aan zowel het streaming deel als de DAC. Om die vervolgens analoog aan te sluiten op de Rotel Michi X3.
Hoge resoluties
Wat al beter gaat met de interne Rotel DAC is het weergeven van bestanden in een hogere resolutie dan CD (44.1kHz/16bit) en te kiezen voor MQA bestanden of voor 88.1kHz en hoger. De ingang accepteert via coax S/PDIF 192kHz/24bit en via download sites is er genoeg te koop in dat formaat. Net als bij de duurdere abonnementen van Qobuz of MQA op Tidal. Roon software pakt MQA wel voor de apparatuur uit. Zo is “Living” gespeeld door Jan Gunnar Hoff heel fijn om naar te luisteren. Daarbij ontstaat meer ruimte om het instrument, is de klank verder gedefinieerd en zijn de aanslagen op het klavier dynamischer dan in het standaard CD formaat. Het stereobeeld blijft platter dan eerder en de diepte is afgenomen, de hoogte van het stereobeeld gaat niet afnemen. Ik zou hier mee kunnen leven, al zit ik nog steeds niet op het puntje van mijn stoel. Wetende dat het versterkerdeel dat wel voor elkaar kan krijgen is het de moeite waard voor de lezer om zelf ook naar de Rotel te luisteren in beider opzet. Inmiddels is Hoff langzaam en met een heel lang aangehouden noot verdwenen uit de ruimte en ga ik iets anders leuks zoeken ter afsluiting.
Het is Ingram Washington geworden met de CD “What a difference a day makes”. Rustige jazzy zang met de diepe en aangename stem van Ingram. Het nodige aan koperblazers welke netjes binnen de lijnen kleuren. Zeker duidelijk en dynamisch aanwezig, met de klank van koper, niet overheersend en schreeuwend of hard van klank. Warm is beter als omschrijving. Stem komt fraai los van zowel de weergevers als de band en als Ingram “Unforgettable“ gaat zingen zak ik weg in de bank om te mijmeren over wat ik tot nu toe heb gehoord. Al luisterend krijg ik meer een meer de drang om toch de Naim weer analoog aan te sluiten. Benieuwd naar wat er dan nog meer uit de opname te halen is. Uiteindelijk overwint de nieuwsgierigheid het toch en schakel ik de boel om. Ik ga er niet over liegen, ik ga het niet ontkennen, analoog de Rotel in geeft minstens twee dimensies extra. Terug is de intensiteit, de warmte, de klankzuiverheid, het losse karakter, de ruimte om de instrumenten, het gemak en het vloeien van de muziek. Doe uw oren niet te kort en doe mij het plezier te gaan luisteren naar de Rotel Michi X3 in zowel de analoge als de digitale opstelling. Dus via een goede externe DAC en via de interne DAC. Zet daarna de stap die uw hart en portemonnee ingeven.
Aan het eind van de dag
De conclusie van de dag is voor mij dat de Rotel Michi X3 een krachtige versterker is, ruimschoots in staat een paar luidsprekers als de Bowers & Wilkins 702 Signature aan te sturen. De klank gaat naar de warme kant, aangenaam warm en niet overdreven. Het doet wat denken aan de oude Rotel Michi serie waarin dat karakter ook verscholen zat. Maar tegenwoordig is de weergave strakker en worden de luidsprekers beter in de hand gehouden. Definitie is goed, dynamiek idem, detaillering laat weinig te wensen over. Het is een versterker om langdurig muziek mee te luisteren, welke zelden zal irriteren. Het is geen zeer analytische weergave wat de Rotel aanbiedt, muziek vloeit gemakkelijk en vult de ruimte zonder op te dringen. Dat terwijl een 702 Signature best een heldere luidspreker is en zelf analytisch genoeg is om onvolkomenheden in de keten bloot te leggen. Bedenk ook dat de Rotel een forse versterker is en niet zal passen in een te kleine kast of op een te klein rek. Het zwarte uiterlijk is strak, de koelvinnen zijn netjes ingepakt in zijwanden, de display is groot en duidelijk. Toch maakt het stijlvolle uiterlijk het geen bakbeest dat pontificaal de luisterruimte domineert. Misschien wel jammer, want de Rotel Michi X3 mag best opvallen vanwege zijn soepele weergave eigenschappen. Voor € 5,695- haalt u een beest van een versterker in huis die de historie van de Michi serie wederom eer aan doet.
Meer informatie en prijs van de Michi X3 vindt u hier.