Eerlijk duurt het langst
PMC is een Engelse luidsprekerfabrikant met een lange historie die teruggaat tot de research laboratoria van de BBC. Aanvankelijk begonnen als bouwer van luidsprekers voor studio’s is PMC zich later ook gaan toeleggen op modellen die niet matzwart gespoten waren maar passen in de huiskamer. Zonder daarbij de roots te vergeten door vast te houden aan een paar principes als:
- een eerlijke weergave zo dicht mogelijk bij de waarheid
- een transmissielijn voor de lage tonen,
- leveren van waar voor het geld,
- geen opzichtige toeters en bellen maar een strak uiterlijk dat weinig opvalt.
Tussen de echte studioweergevers en die voor de huiskamer zitten drie modellen, keurig netjes afgewerkt zodat ze de huiskamer eerder sieren dan ontsieren, maar wel met een weergave die niets verbloemt en zaken niet romantischer voorstelt dan de artiest bedoelde. Deze serie is de “fact” serie, bestaande uit de immens grote Fenestria, de fact.12 Signature en de onderhanden fact.8 Signature.
De fact serie is in 2011 geïntroduceerd met de komst van de oorspronkelijke fact.8, recent is de fact.8 Signature uitgekomen en gearriveerd in Leidschendam. Zou alleen het uiterlijk al reden genoeg om de PMC fact.8 Signature eens uitgebreid te gaan beluisteren, de reputatie en mijn jarenlange ervaring met de originele fact.8 en fact.12 maakt extra nieuwsgierig.
PMC fact.8 Signature luidsprekers
Al vele Jaren vormen de PMC fact luidsprekers de absolute keuze voor de muziekliefhebber die kwaliteit en neutraliteit op prijs stelt. Leidt dat vaak tot modellen ongeschikt voor een huiskamer, dat is niet het geval met de fact.8 Signature. Zijn smalle voorzijde van 155mm maakt hem optisch klein, het benutten van diepte en aanvaardbare hoogte zorgt voor volume in de kast. De ontwerpers van de fact reeks zijn continue op zoek naar verbeteringen en met de komst van de Signature serie worden die gerealiseerd. Gebaseerd op ervaring opgedaan tijdens de ontwerpfase van de fact Fenestria is de het wisselfilter van de ATL (Advanced Transmissie Lijn) tweeweg aangepakt met als resultaat een toegenomen transparantie en vergroot muziekplezier.
De fact Signature brengt volgens PMC de magie in de muziek naar voren zonder iets toe te voegen of weg te laten. Een gemiddelde tot grotere luisterruimte kan plaats bieden aan de tweeweg fact.8 Signature met zijn premium lage tonen weergevers, in tandem actief in een transmissielijn en de softdome tweeter achter zijn akoestische lens. De fact.8 Signature kan muziek zacht weergeven tot aan volumes waar de luidspreker wordt “gevoeld”.
De Advanced Transmisson Line heeft als voordelen een meer gedetailleerde bas, een rijke bas op elk volumeniveau en een diepere bas mogelijk uit een relatief kleinere behuizing. De ATL benut de aan de achterzijde van de conus opgewekte energie veel efficiënter dan een basreflex of een gesloten systeem. De verstevigde behuizing vormt een pijp achter de basunits waarin door zorgvuldig aan gebracht dempingsmateriaal alle lage tonen, behalve de allerlaagste, worden geabsorbeerd. Alleen de diepste tonen komen aan de voorzijde uit de poort en wekken daarmee de illusie dat er een veel groter systeem staat te spelen. Omdat de ATL zorgt voor een schone en gedetailleerde lage tonen maskeren ze de midden en hoge tonen niet, een gegeven dat vooral het weergeven van stemmen positief beïnvloed.
De scheidingsfilters zijn eerst berekend en daarna samengesteld op het gehoor met de beste componenten. Alle condensatoren worden gemeten en gepaard, waarna een paartje wordt gebruikt voor de linker en rechter luidspreker. De gesoldeerde filters worden vervolgens gemeten en
beluisterd voordat ze een plekje vinden in de fact.8 Signature. De meetgegevens worden van elk filter bewaard. Maar niet alleen de filters worden zorgvuldig geselecteerd, het gaat op voor elk onderdeel van de fact.8 Signature. Het maken van de kasten is door PMC uitbesteed binnen de UK en in Italië aan ervaren kastenbouwers die de kasten voorzien van hun zijden witte kleur of de metallic antraciet lak. Indien nodig wordt 40mm dik HDF toegepast, terwijl de wanden van de fact.8 Signature op natuurlijke wijze verstevigd zijn door de ATL. De zorgvuldig opgebouwde drivers worden speciaal voor PMC vervaardigd en pas na keuring in de kabinetten geplaatst.
Om de liefhebber van technische gegevens niet teleur te stellen volgt een kleine opsomming.
De cross-over frequentie ligt op een lage 1,7kHz, mogelijk gemaakt met 24dB/octaaf wisselfilters. Het rendement is 89dB 1W1m. De kasten meten 1030mm (+ 25mm voor spikes), 155mm (+ 80mm voor sidebars) en 380mm (+ 10mm voor het frontdoek). In de behuizing zijn te vinden twee fact 140mm lange slag woofers en de fact 19mm high-res, SONOMEX soft dome. De effectieve ATL™ lengte is 3 meter en dat zorgt voor een frequentiebereik van 28Hz tot 30kHz. Ondanks het gebruik van parallelle
woofers is de nominale impedantie 8 Ohm. De bi-wire connectoren en verbindingstrips zijn gemaakt met zilver. De slanke fact.8 Signature ziet er als een slank fotomodel uit maar weegt wel 20kg per stuk.
Synergie rond de fact.8 Signature
Koos ik aanvankelijk voor een Lumin T2 netwerkspeler als bron en PrimaLuna buizenversterker, de resolutie en de klank sloten niet aan op de PrimaLuna en de fact.8 Signature zoals ik dat graag beluister, dus kwam de warmer klinkende Naim NDX 2 netwerkspeler goed van pas. De versterker bleef een buizenversterker van PrimaLuna, de EVO 400 met acht EL34 buizen in de uitgang, alleen al om te bewijzen hoe krachtig de EVO 400 is en hoe gemakkelijk hij een PMC kan aansturen.
Muziekopslag voor de Naim NDX 2 is een Melco N100 werkend onder Roon software, samen zijn ze met Chord C-Stream gekoppeld aan een Bonn N8 ethernetswitch. Netvoeding is gewoon een Naim Powerigel, luidsprekerkabels een set Chord SignatureXL en de interlink is een Atlas Ascent Ultra RCA.
Optimalisatie is uiteraard mogelijk met bijvoorbeeld een AudioQuest Niagara 1200 of zelfs een Niagara 5000 netfilter en met AudioQuest of Chord netsnoeren, maar laten we zaken in de basis niet al te ingewikkeld maken.
Kom maar binnen
De PMC begint zijn introductie met een formidabel stereobeeld dat volkomen los weet te raken van de weergevers en zowel in de breedte, hoogte als diepte weet te verrassen. Tegelijk laat de fact.8 Signature op “Cherokee Louise” van Alicia Olatuja horen dat er met deze luidspreker niet te spotten valt als het gaat om exact te laten horen wat de bron, de bekabeling en de versterker uitvoeren in de keten. Op een andere track van de CD “Intuition” komt Alicia als een ster los te staan van de band en zingt uit volle borst “Child of the moon” op een onnavolgbare wijze. Heel helder en transparant doet de fact.8 Signature zijn best, laat de lage tonen grommen en zet een stem neer waarmee de rillingen over de rug kunnen lopen. Alles wat slagwerk is heeft punch en snelheid, de buizen doen daar graag aan mee en elke tik op een drum is raak. Overigens bedenk ik mij ineens dat de fact.8 Signature zowel de lage tonen als de hoge laat instellen met schakelaars op de achterzijde. Teveel energie in de hoge octaven had geremd kunnen worden voor de Lumin T2, extra laag kan worden aangezet, de schakelaars laat ik vooralsnog in de neutrale stand staan voor de beste indruk maar kunnen dus de fact.8 Signature enigszins aanpassen aan de akoestiek en de apparatuur.
Een zelfde soort van doorzichtigheid haal ik naar boven met “Gnossienne for piano No.1” gecomponeerd door Erik Satie en gespeeld op vleugel door Alexandre Tharaud. Mooi hoorbaar is de akoestiek om het instrument, de lang uitstervende pianoklanken lopen door naar achter in de ruimte weg om te verdwijnen in het niets. Heel teder en ingehouden is het spel, waarbij elke nuance tevoorschijn komt vanuit de weergevers. Ongenadig alsof het een studio monitor betreft. De “Gymnopedie for piano No. 1” spreekt meer de wat lagere noten van het klavier aan en dat is al net zo prettig als de voorgaande track. Zaken als het omschakelen tussen triode en ultralineair stand op de PrimaLuna vertalen zich direct in een ander klankkarakter, triode wat zachter en licht ingehouden, ultralineair meer dynamisch en helderder. Triode zet de muziek verder naar achteren, geen twijfel aan de wijze waarop de fact.8 Signature omgaat met elke verandering, het lijkt wel een gepolijst kristal zo eenvoudig luister je door de luidspreker naar het opgebouwde systeem.
In 1975 brachten The Eagles hun album “One of these nights” uit en ik begin met de titeltrack. Eén ding weet ik zeker, in 1975 had ik geen systeem dat zelfs maar kon tippen aan hetgeen voor mij staat. Vanaf de eerste noten staan de heren als een blok in de ruimte. Netjes op enige afstand gehouden, losjes en vrij van de weergevers, waarbij elke Eagle zijn stem laat horen gesepareerd van de andere mannen. Gitaar snijdt door de lucht, slagwerk roert zich en ik kan de neiging niet langer onderdrukken om het laag een licht boost te geven in de luisterruimte van Lexicom MultiMedia. De in FLAC 24/96 aangeboden file is namelijk erg technisch van klank en daar zoek ik wat extra warmte bij. Het is bekend, de ruimte kan het laag in bescheiden mate absorberen zodat bijna elke luidspreker zijn energie goed kan kwijtraken. Ook “Lyin’ eyes” heb ik in mijn jeugd grijzer gedraaid dan mijn haar nu is en komt langs. Lekker snel weergegeven, vol details van de gitaren, een niet overheersende bas, meerstemmige zang waarbij in de opname flink is gesleuteld. Het is niet moeilijk om voor te stellen dat de schuiven op het mengpaneel telkens aan verstelling onderhevig zijn. Pas bij de solozang klinkt de stem weer normaal.
Benieuwd naar wat nummers die ik vaak speel komt als eerste “Hey now” van London Grammar langs dat verrassend veel laat horen van de echo die zowel op de stem als op de instrumenten is gezet. De snelheid in de weergave zorgt voor spektakel en als London Grammar een aardbeving gaat imiteren staat de luisterruimte te schudden op de grondvesten. Laat u niet foppen door de slanke voorzijde van de fact.8 Signature, zijn diepte en het gebruik van een transmissielijn laten het frequentiebereik heel ver naar onder in de frequentieband doorlopen. Het resultaat is een fraaie uitvoering van dit voor veel luidsprekers lastige nummer waarvoor de versterker een berg energie moet leveren.
Laurie Anderson met “Same time tomorrow” is en blijft heel bijzonder en waar ik naar zoek is de stem van Anderson hangend als een pulserende bol in de lucht. Ik word voor 90% op de wenken bediend. Ooit heb ik dit beter gehoord, maar ik zit heel dicht bij het optimum. Het is alsof een science fiction film in de bioscoop wordt gedraaid met Dolby surround, zo transparant en onwezenlijk klinkt de muziek met de stem geprojecteerd in de ruimte.
Laatste track in mijn persoonlijke lijst van klassiekers is Keith Jarrett met deel één van “The Köln concert”. Net als Tharaud solo piano, maar Jarrett heeft een totaal andere manier van spelen. Hard hameren afgewisseld met zachte klanken. Dynamisch en ruimtelijk, met de zuivere klank van zijn instrument. Niet gemakkelijk om goed weer te geven, de PMC geeft de muziek de ruimte en volgt slaafs hetgeen hem wordt opgedragen. De zaalakoestiek is prachtig gevangen en maakt de luisterruimte van Lexicom MultiMedia virtueel ineens een heel stuk groter.
Film en klassiek
Yo-Yo Ma speelt samen met het Roma Sinfonietta Orchestra composities van Ennio Morricone en van mij mag u dit vatten onder klassieke muziek, het zijn zeker klassiekers geworden door de prachtige films waarin de muziek is gebruikt. De PMC fact.8 Signature schuwt groter orkestwerk niet en geeft de solist de ruimte die hij verdient zonder hem teveel los te weken van het orkest. Muziek zweeft door de ruimte en de weergevers tonen de opstelling van het orkest in alle glorie. De klagende toon van de cello is omgeven door violen waarin scherpte ontbreekt al zitten we daar soms op het randje met de PrimaLuna als versterker. Een wat rustiger Naim of een Mark Levinson versterker presteert misschien net wat beter in de oren van menig luisteraar op de fact.8 Signature. Wie graag graaft naar details kan zijn lol op en zal rijkelijk worden beloond met deze luidsprekers. Het is geen romantiek wat u kunt verwachten, de helderheid laat veel zien van de techniek zonder de muziek roze te kleuren. Daarmee is de PMC fact.8 Signature beslist geen allemansvriend, wel een zeer eerlijke luidspreker waarin alles lijkt te kloppen met de werkelijkheid.
Niet te versmaden is een opname van Marianne Thorsen en de Trondheim Soloists, vioolconcerten van Mozart, door Roon software omgezet van MQA naar een FLAC file in 88.2kHz en 24 bit. Het “Violin Concerto No. 5 in A major K.219” heeft grootsheid rondom de solo viool van Thorsen, de muziek is speels, leeft en brengt elk detail naar voren, of het nu gaat om de hoge, de lage tonen of het middengebied. Details vliegen om de oren zowel uit het orkest als vanaf de viool. Zelfs nog een streepje meer als ik kies voor de triodestand op de versterker. Dan is het spel liever en zachter van aard. Enige uitleg is misschien op zijn plaats. De gebruikte EL34 buizen (andere buizen zijn mogelijk tot aan KT150) zijn penthode buizen. Penthodes hebben ten opzichte van triode een extra aansluiting waarop een vaste spanning komt te staan en een extra aansluiting op de uitgangstransformator. Een penthode in ultra lineair gezet zorgt voor extra grip op de luidspreker, een groot dynamisch bereik, heldere detaillering, beleving en opwinding. De triode schakeling maakt van de penthode een triode door de extra aansluitingen te negeren. De triode is warmer van klank, romantischer zo u wilt, klinkt minder dynamisch en legt wat extra nadruk op het middengebied waarin het meeste te beleven is voor het gros van de instrumenten en menselijke stem. Relaxed en bedeesd. Door de versterker van ultralineair naar triode te schakelen daalt het beschikbare uitgangsvermogen. Tot zover een mini-les buizentechniek want ondertussen speelt het orkest gewoon door en toont de schoonheid van de opname aan. Ik laat het genietend over mij heen komen tot het tijd is de luisterruimte te verlaten voor een klant die heel graag het verschil wil beluisteren tussen de PMC fact.8 Signature en de Audiovector R3 Arreté. Wat daarvan de uitkomst gaat worden is onbekend, twee systemen met elk
een andere opzet gaan elkaar straks te lijf, beiden spelend in de eredivisie.
Een notitie dient nog gemaakt te worden voor toepassing van de fact.8 Signature in een surround opstelling voor het geluid bij films. Gezien het diepe en robuuste laag dat de luidspreker kan leveren is hij in staat zeer realistisch en luid weer te geven. Een ATL maakt een aparte subwoofer vaak overbodig tot het moment dat u in een spektakel film echt mee wil schudden op de stoel. Eerder zult u de subwoofer niet missen met een ATL van dit of groter formaat. Binnen het productpalet van PMC zijn platte luidsprekers verkrijgbaar voor aan de muur of plafond, systemen die combineren met de fact serie.
Diva trekjes
De PMC fact.8 Signature is geen gemakkelijke luidspreker voor een luisteraar op zoek naar een vleugje warmte, wat romantiek, of een lichte sluier over de weergave zodat alle muziek minimaal aanvaardbaar speelt. De PMC fact.8 Signature is een oprechte en eerlijke weergever, in staat te reproduceren uit de opname wat er in gestopt is, zonder toevoeging en recht voor zijn raap. Een erbarmelijke opname zal erbarmelijk klinken, een goede opname kan excellent uit het systeem komen.
De keten voor de luidspreker is mede bepalend voor het eindresultaat dat de fact.8 Signature levert. Elke verandering in de keten is waar te nemen, of het beter of slechter wordt blijft even buiten beschouwing, het is hoorbaar. Een andere streamer, een andere versterker, zelfs andere kabels hebben een effect. De PMC fact.8 Signature is transparant en bewijst dat keer op keer. Als een goed systeem wordt gebruikt dan kunt u zomaar voor de bijl gaan en volledig profiteren van de transparantie, de strakke en diepe laagweergave, het rijke middengebied en het ongenaakbare hoog waartoe de fact.8 Signature in staat is. Met een garantie van 20 jaar is het mogelijk zelfs de laatste luidspreker die u ooit zult aanschaffen. Weglopen bij PMC vraagt moed en weinig luidsprekers zijn zo verslavend, juist doordat zij zichzelf weg weten te cijferen uit de weergaveketen. Dat soort zaken zorgen er ook voor dat PMC niet ieders keuze is, misschien vindt u veranderen leuk, misschien zit u helemaal niet te wachten op de werkelijkheid en wilt u wat meer romantiek. Er is slechts één persoon die dat kan besluiten en dat bent u, de luisteraar.
Dus schroom niet, maak een afspraak met het team van Lexicom MultiMedia en boek een luistersessie waarin de PMC fact.8 Signature de hoofdrol speelt.
Meer informatie en prijs van de Fact.8 vindt u hier.