Twee netwerkspelers in de arena
Een kleine anekdote. Ik zal een jaar of 35 zijn geweest toen ik het in een tenniswedstrijd moest opnemen tegen een jochie van 14. Een aanstormend talentje. Hij mepte mij letterlijk van de baan, eindstand 6-0,6-0 en ik had zegge en schrijve één punt kunnen scoren. Hij was overduidelijk “beter”, zo niet “de beste”.
In audio werkt dat anders, binnen één prijsklasse de andere speler wegspelen zoals het op forums en op facebook heet, dat is er echt niet bij. De noemer “anders” is veel meer op zijn plaats, getuige een vergelijk van twee netwerkspelers die elkaar in prijs slechts €100,- ontlopen. Welke dan als beste uit de bus komt, dat is aan de potentiële koper, wat voor haar of voor hem de beste koop is. Wie weet is mijn mindere wel de fijnste voor u. Of is er geen mindere? Na luisteren naar zowel een Silent Angel Munich MU als een Lumin D3 netwerkspeler kan ik geen beste benoemen, wel een lichte voorkeur uitspreken, maar die is heel persoonlijk en doet weinig ter zake.
Even voorstellen
Vandaag sluiten wij twee netwerkspelers aan op een fraai systeem en nemen plaats in de luisterruimte van Lexicom Multimedia. Daar valt in alle rust te luisteren naar een Silent Angel Munich MU netwerkspeler en een Lumin D3. Ter beschikking staat een Melco S100 ethernetswitch met Keces voeding aan de voorkant. Aan de achterkant een Audio Analogue Puccini Anniversary versterker en een paar Spendor D7.2 luidsprekers. Om het vergelijk zo eerlijk mogelijk te houden zijn beide netwerkspelers aan gesloten met een Chord Company C-Stream voor ethernet en een Chord Company Shawline RCA interlink. Netspanning halen beiden uit een Naim Powerigel, alleen de Puccini Anniversary heeft een eigen Airtech netsnoer. Luidsprekerkabel is Chord EpicXL. Wie al wat verder is met streamen en netwerkspelers zal ongetwijfeld de C- Stream graag vervangen door een betere kabel zoals een ethernet Shawline van Chord, maar voor dit vergelijk is het niet zo relevant. Hoewel ik graag speel via Roon kan dat niet omdat de Munich MU daar nog niet gecertificeerd toe is. Omdat beide spelers wel prima werken met Tidal Connect wordt dat vandaag de gekozen App en bron.
Twee spelers die in uiterlijk heel erg verschillen. De Lumin is een klein doosje, onopvallend, ware het niet dat hij een bescheiden display heeft voor alfanumerieke aanduidingen. Track, speeltijd, artiest, sample rate, veel meer kun je er niet op zien. De Silent Angel heeft helemaal geen display. De veel grotere behuizing kent een enkele status LED aan de voorzijde. Aan de achterzijde van de Lumin vindt u analoge uitgangen met RCA ongebalanceerd en XLR voor een gebalanceerd signaal. Eén digitale uitgang met RCA, een ethernet RJ45 poort en twee USB aansluitingen voor externe opslag. Uiteraard ook de 230V aansluiting. De Silent Angel is wat uitgebreider. Analoog RCA en XLR, digitaal uit via RCA, AES/EBU en I2S. Vier USB poorten ditmaal, ethernet, 230V en een aansluitingen voor een externe word clock en een externe voeding. De Silent Angel is dus verder uit te bouwen, de Lumin kent die opties niet.
Wat krijg je
De Silent Angel accepteert PCM en DSD in verschillende formaten. Van MP3 tot aan 768 kHz WAV, ALAC of FLAC, naast DSD tot aan DSD 256. In de Munich MU is een SSD te bouwen voor eigen opslag. De Silent Angel bedien je met een VitOS Orbiter App of met een App van een streamingdienst als Spotify en Tidal. Verder heb je MQA, Airplay2, internet radio en als Roon een beetje wil meewerken en wat haast maakt, dan is de Munich MU ook Roon Ready. Uitgebreide specificaties staan op de site van Lexicom Multimedia via deze link
De Lumin D3 wijkt niet zoveel af qua specificaties en mogelijkheden. Wel is de Lumin D3 Roon Ready en heeft de Lumin een fraaie eigen App waarmee het prettig werken is. Ook bij Lumin werken Apps van derden als Tidal en Spotify Connect. Leuk feitje, zowel de D3 als de Munich MU maken gebruik van een ESS Sabre D/A converter chip. Van de D3 is er een uitgebreide productpagina hier te vinden
Misschien voor de lezer van belang: beide netwerkspelers zijn alleen geschikt voor streamen vanaf een opslagmedium als een HDD of een SSD en uiteraard via bedraad ethernet. Niet via Wi-Fi en beide spelers hebben geen digitale ingangen voor een bron als een CD-loopwerk of de TV. De prijzen voor de netwerkspelers zijn op het moment van luisteren en schrijven €2.699,- voor de Lumin D3 en €2.599,– voor de Silent Angel Munich MU.
Zitten en blijven
Het luisteren begint altijd met mijzelf installeren in de luisterruimte, laptop bij de hand, iPad, telefoon met Roon ARC en de koffie van Lex. Om in te komen speel ik van Anne Akiko Meyers haar “Mirror in mirror” album. Geweldige muziek om mee te beginnen en langzaam te wennen aan de beide spelers. Bepaald geen lichte stof van Anne, want het spel varieert 
van lief en teder, tot bijna surrealistisch met de meest gewaagde passages. Eén ding weet ik al wel, het wordt een lastige dag met het vergelijken van Silent Angel Munich MU en Lumin D3. Want als je even niet oplet, dan luister je veel meer naar muziek, dan naar hoe het analoge signaal wordt gevoerd aan de Audio Analogue versterker en de Spendor luidsprekers. Dat kun je niet anders benoemen dan een goed teken, maar waar zitten de verschillen in klank, beleving, stereobeeld en andere parameters die de oren verwennen of teisteren? Naarmate het album vordert worden de verschillen langzaam duidelijker. Want al ken ik de ruimte, de luidsprekers, de versterker en de bekabeling, het is telkens weer een setting waar ik aan moet wennen. Waar ik al gauw 1 tot 1,5 uur voor uittrek.
Kari en Inger
Kari Bremnes met “A lover in Berlin” op Lumin zet het vergelijk in gang. Notities die ik maak gaan over een heldere weergave met veel details, ook detail in de tonen van de bas en niet alleen in het speelse slagwerk. In het stereobeeld staat Kari wat naar voren, met de instrumenten grotendeels achter haar gepositioneerd. Een stereobeeld gevangen gehouden tussen de luidsprekers. Fraaie diepte en goede hoogte. Kari’s stem kent heel harde en scherpe uithalen op de stream, wat niet aan de speler ligt, maar aan de lastige opname. Vandaar dat het lekker testmateriaal is. De weergave met de Lumin is pakkend en levendig, zou iets meer getemd mogen zijn. Silent Angel Munich MU start direct na afloop van de track. Hoe wonderlijk toch hoe netwerkspelers kunnen verschillen, zelfs al is de bron gelijk en gebruiken ze beiden een ESS Sabre converter. Neem het stereobeeld, dat is met de Munich MU breder, tegelijk minder diep en hoog. Voor wat betreft de klank is de Silent Angel Munich MU wat doffer dan de Lumin, waardoor Kari’s zang minder fel uithaalt en beter in de hand gehouden wordt. Dat haalt wel een stukje spanning en sensatie weg. Pianonoten zijn minder fel, slagwerk en percussie springen niet naar voren, wat best leuk was met de Lumin.
Inger Marie Gundersen zingt op een gevoelige manier “My Valentine” via de Munich MU, wat brengt zij een indringende stem via deze speler. Warm en vol emotie met achter haar een intens aanwezige vleugel. Breed en los met focus op haar stem die als een rots zo vast staat. Precies op de juiste maat, menselijk groot. De ruimte voor mij vult zich met muziek. Ingers stem is niet altijd even gepolijst en de ruwe rand komt zeker naar buiten, echter niet storend ruig. Je mag best horen dat een zangeres heeft geleefd. Dan weer de D3. Terug tussen de luidsprekers, weer een dieper stereobeeld, de vleugel gaat naar achteren, de stem naar voren wat de verstaanbaarheid ten goede komt. Er wordt aandacht gevestigd op de ademhaling van Inger. De vleugel verliest wat in kracht en intensiteit, laat zich niet zo diep en vol neerzetten als met de Munich MU. Dat komt toch omdat ik de D3 als koeler beschouw dan de Munich MU met zijn warme klank. Het is het pianospel dat hier bepaalt wat de fijnste speler is, fel en hard opgenomen piano profiteert van de zachtere Munich MU, vol en rijk pianospel in een langzamer tempo is lekkerder met de Lumin D3.
Korrels
“Devil don’t care” spat uit de Lumin D3, gebracht door Di-rect. Ineens heel breed, zij het in een plat vlak tussen de Spendors. Slagwerk stampt, tweede stemmen met een korrel, een zelfde korrel die ik door de gehele opname blijf horen. Jitter? Oversturing? Ik denk het laatste. Waarom kun je popmuziek niet gewoon opnemen met een hoger kwaliteitsniveau vraag ik mij af. De D3 is misschien een tikkeltje te eerlijk want de Silent Angel Munich MU vlakt de ruwe randjes wat af van Di-rect. Het blijft een korrelige weergave, alleen zijn de korrels ronder en daarom minder scherp van aard. Tweede stemmen lijken bijna normaal en de zanger is rustiger van aard. Stereobeeld nauwelijks anders dan met een D3. Breed, plat en vlak. Geweld en compressie tot het maximum opgevoerd in de mix is wederom duidelijk hoorbaar. Jammer voor Di-rect.
Lou Reed “Walk on the wild side” op de Lumin D3 heeft dat lekkere vette in de bas wat je verwacht. Reed naar voren, zangeresjes die van achteren naar voren komen. Compact in de lage tonen, ruim in de percussie op bekkens. Prachtig verstaanbaar. Het is een tijdje terug dat ik Reed draaide, ik weet één ding, met deze Lumin verlang ik geen seconde terug naar de langspeelplaat die heel lang in de collectie heeft gezeten. Streamen maakt keer op keer een stap voorwaarts. Zelfs vanaf Tidal Connect, dat ik niet beschouw als de beste streamingdienst als het gaat om geluidkwaliteit. Linksom of rechtsom, de Munich MU van Silent Angel is hier de wat saaiere speler. Waar de Lumin spetterde met de bas, strak en kort, is de bas via Munich MU minder aanwezig, wat zich ook laat horen met de stem van Reed, het allemaal wat vlakker en minder geprononceerd. Waarmee het een kwestie van smaak begint te worden welke speler het meeste past bij een gewenste weergave soort. Beiden aanschaffen gaat een stapje te ver, de D3 voor wilde momenten op de dag en feestjes, de Munich MU na een lange werkdag en voor laat in de avond. Verschil is er zeker, een voorkeur begin ik te krijgen, maar eerst nog langs wat klassieke muziek.
Van fluiten naar zingen
Lucie Horsch laat ik blokfluit in een hobo concert van Bach spelen, bewerkt van hobo naar haar fluitkunst. De Silent Angel Munich MU staat nog steeds aan en weet de klassieke tonen snel los te maken van de weergevers. Vrolijke muziek, speels, waardoor stilzitten bijna onmogelijk is. Weet u nog, dat lieve neefje of nichtje dat tussen de schuifdeuren op een blokfluit blies? Hoe vreselijk was dat, ja vertederend, maar je hoopte dat het snel klaar zou zijn. Met een Munich MU zou het wellicht beter te pruimen zijn geweest. Want de blokfluit geeft totaal geen last van druk op de oren, of van valse noten en uithalen die oren doen tuiten. Fijn om naar te luisteren en geen seconde verveelt de muziek. Dat Lucie wordt begeleid door The Academy of Ancient Music geeft een extra boost aan het werk van Bach. Zoals te verwachten is de Lumin D3 een helderder speler en maakt de blokfluit eerlijker en tegelijk een stukje meer “het neefje/nichtje tussen de schuifdeuren”. Er komt extra leven in de brouwerij, het klavecimbel is duidelijker aanwezig, de violen spreken een extra woordje mee. Het stereobeeld is kleiner, maar door de compactheid is de plaats van de musici heel goed vast te stellen. Elk instrument heeft een kleinere, aangewezen plek en zweeft niet meer zo door de luisterruimte. Pittig en aanwezig is de Lumin D3 in deze opstelling zeker.
Lumin mag één van mijn favorieten gaan weergeven. De hartverwarmende stem van Sabine Devieilhe, met op vleugel Alexandere Tharaud. Ik kies voor “Nuit d’étoiles” van haar album “Chanson d’amour”. Ik krijg het gevoel alsof Sabine hier staat. Zo intiem is de weergave. Heel duidelijk de lichte galm op haar stem van de ruimte waar zij zich in bevindt. De vleugel vult dat nog eens extra aan, door wat naar achter te staan en zo de hersenen de kans te geven de ruimte in te schatten. Haar stem heeft iets wat mij doet verlangen naar meer. De Lumin doet niet anders dan dat gevoel een podium geven. Geen uithaal gaat fout, geen noot schiet in het verkeerde oor, ik vind het geweldig wat ik nu hoor. De Silent Angel Munich MU mag dan wat rustiger weergeven, dat maakt de stem van Sabine wellicht toegankelijker voor een groter publiek. Haar uithalen zijn minder ernstig, duidelijk liever van aard, zachter en ronder. Die bijzondere indruk van de akoestiek waarin de opname is gemaakt, is helaas wel weg. Het stereobeeld waar de D3 in grossiert weet de Silent Angel Munich MU helaas niet te evenaren.
All that jazz
Tot slot twee stukken jazz, vocaal en instrumentaal. “Stairway to the stars” is live opgenomen At Yoshi’s met Dee Dee Bridgewater als vocaliste. Eerst een op de Silent Angel Munich MU afspelen. Een nijvere en geslaagde poging om zowel hoogte als diepte in het stereobeeld te brengen, zonder in de breedte in te boeten. Lekker kabbelend, rustige bas, zacht slagwerk, met Dee Dee’s zangkunst in de hoofdrol. Haar stem soms met tekst, soms alleen als instrument gebruikt. Publiek echt dicht op haar huid. Dynamisch, verstaanbaar, pakkend, Dee Dee neemt je virtueel mee naar Oakland USA. Lumin neemt de uitdaging aan en weet Dee Dee losser te maken van de band. Haalt haar naar voren. Laat de bas een beetje voor wat het is, legt eerder nadruk op het strijken over bekkens. Dee Dee krijgt een belangrijker hoofdrol in deze opstelling. Heeft af en toe een lichte slis op haar stem die er met de Munich MU niet was. Een tikkeltje meer detail, publiek verder weg van het podium, het zijn geen schokkende verschillen, wel duidelijk waar te nemen. Zeker na vele uren vergelijken. Al merk ik ook dat vermoeidheid een rol gaat spelen, waardoor concentratie afneemt. Tot Dee Dee gaat uithalen en de Lumin weer zijn heldere aard laat zien, je zit gelijk rechtop. Tikje te helder op sommige momenten.
Tingvall Trio met “Beat” van het gelijknamige album. Eerst op de Lumin D3, waar piano erg helder is, slagwerk gedetailleerd en vooral in de klank van bekkens worden details uitgediept. Bas is strak en aan de lichte kant van het spectrum. Het is het soort weergave dat wordt aangeduid met “technisch”. Al is dat ten onrechte, want het is de opname die hiertoe aanzet. De Lumin onderstreept slechts wat is opgenomen. Zoals verwacht is de Silent Angel Munich MU een stukje rustiger. Vlakker als je het een naam wilt geven. Laid back is het nog net niet. Bas heeft minder definitie, is wel zwaarder en krachtiger. Deze muziek speelt lekkerder op een Munich MU als je moe bent, je kunt er bij wegzinken en wegdromen. Waar de Lumin je wakker houdt of maakt. In essentie dus precies zoals ik omschreef in de eerste paragrafen. Het is niet de opname of de muziek die de variabelen beïnvloed, het zijn de netwerkspelers die het verschil maken.
Anders
In een zelfde prijsklasse kun je kiezen tussen de twee spelers. Leven in de brouwerij of juist meer rust in de tent. Lumin versus Silent Angel. Wie nu verwacht dat ik een keuze ga maken in de zin van “beter” of “meer het geld waard”, die heeft het mis. Twee spelers die tegen elkaar zijn opgewassen en beiden zowel sterke als zwakke kanten kennen. De Lumin D3 is de meer heldere speler, zoekt het vaak in de detaillering, waardoor scherpte om de hoek kan liggen in een systeem waarvan de delen niet goed op elkaar afgestemd zijn. De Silent Angel Munich MU speelt rustiger en is behoudend. Oefent meer druk uit in de lage tonen, weet echter niet zo diep te graven in detail als een Lumin, of weet dat een stukje te verbergen door zijn karakter. Qua mogelijkheden zitten beide netwerkspelers op één lijn. Inderdaad, op de Silent Angel kun je een word clock en externe voeding gebruiken, maar daarmee gaat de prijs zover omhoog dat je bij Lumin kunt opschuiven van de D3 naar de T3. De bekende streamingdiensten worden ondersteund (Spotify, Tidal, Qobuz, internet radio), Roon wel al bij Lumin, binnenkort ook bij Silent Angel. Kortom, het is de weergave die zal bepalen welke speler u het meeste past. Wat ik hoop is dat u dankzij dit verslag een houvast heeft waar op te letten tijdens het maken van uw keuze. Vergeet daarbij niet te genieten van uw muziek. Dat is en blijft het allerbelangrijkste.