Twee zeer goede luidsprekers vergeleken: de Bowers & Wilkins 804 Diamond en de Audiovector Si3 Avantgarde Arreté

Een gecompliceerde opgave: vergelijk “uitstekend” met “uitstekend”. Is er een winnaar aan te wijzen?

Wie mijn recensies op deze website leest, weet dat ik heel vaak de Audiovector Si3 Avantgarde Arreté als “referentieluidspreker” gebruik. In het assortiment van Lexicom MultiMedia vond ik de Si3AA tot nu toe de beste luidspreker om als maatstaf te dienen bij recensiewerk. Inderdaad, tot nu toe… want er is nu een squadron geduchte concurrenten bij gekomen!
Sinds kort is Lexicom MultiMedia namelijk dealer geworden van de wereldberoemde Bowers & Wilkins 800 Diamond luidsprekerserie. Deze toplijn van B&W zit vol met technische hoogstandjes en wordt internationaal geroemd om de weergaloze muziekweergave.

De B&W 804 Diamond en de Audiovector Si3 Avantgarde Arreté bevinden zich grofweg in een vergelijkbaar prijssegment, waarbij de 804 Diamond € 500,– per stuk minder kost dan de Si3AA. Daarom ligt het voor de hand om mijn “referentieluidspreker” te vergelijken met de 804 Diamond.
Omdat ik de opbouw van de fantastische Si3AA in dit artikel reeds uitgebreid heb beschreven, zal ik hier hoofdzakelijk de 804 Diamond beschrijven.

shot5_804 023

B&W 804 Diamond – beschrijving
Waar de Si3AA het topmodel van de Si3-lijn vormt, is de 804 Diamond de “kleinste” vloerstaande luidspreker uit de 800 Diamond-lijn. De 804 is in al zijn verschijningsvormen steeds een min of meer onderschatte luidspreker geweest. Hij wordt aan de ene kant overschaduwd door zijn grote broers (803, 802 en 800 Diamond) en zijn positie wordt van de andere kant bestookt door het kleine monitor-broertje 805 Diamond. Dus hoe positioneer je de 804 Diamond?
Het is eigenlijk vrij eenvoudig: de 804 neemt exact zoveel plaats in als de 805 Diamond monitor-op-standaard en heeft bovendien twee extra woofers, waardoor hij dieper afdaalt in de bas en meer vermogen aankan. Hij heeft de monitor-achtige kwaliteiten van de 805 en de basweergave van een vloerstaander. Dus is hij beter geschikt om een hele woonkamer te vullen met muziek.

Ter vergelijking: de Si3AA is een twee-en-een-half-weg luidspreker. De tweeter heeft een membraan dat volgens het “Air Motion Transformer”-principe is gevouwen; de conussen van de twee midden/laag-drivers bestaan uit een glasvezel/koolstofvezel-mix. De basreflex-poort zit in de voet. De 804 Diamond is een drieweg-systeem: twee woofers, een middentoner natuurlijk de dome-tweeter met het membraan van synthetische diamant, waarnaar de Diamond-serie is genoemd. De basreflex-poort zit in het front. Beide luidsprekers zijn gemakkelijk te plaatsen, omdat de poorten niet in de achterzijde zijn aangebracht.

De Diamond-tweeter heeft een eigen behuizing bovenop de kast. Deze Nautilus-behuizing loopt uit in een soort pijpje en heeft tot doel om de energie, die afkomstig is van de achterzijde van de tweeter, op een geleidelijke manier te dempen. De tweeter wordt op z’n plaats gehouden door een lange bout, die in de achterzijde van de driver wordt gedraaid. Tussen de tweeter en de behuizing is een ring van Raychem-gel aangebracht, waardoor de voorste rand van de tweeter geen contact heeft met de behuizing. De nieuwste generatie Diamond-tweeters heeft een viervoudig magneetsysteem met Neodymium magneten, waardoor onder meer de gevoeligheid is verbeterd en eventuele compressieverschijnselen worden gereduceerd. Tevens is de smalle rolrand gewijzigd om een betere spreiding te bewerkstelligen.

De beroemde FST (Fixed Suspension Transducer) middentoner is gemaakt van geweven Kevlar (bekend van bijvoorbeeld kogelwerende vesten), dat vervolgens is dichtgelijmd met een kunsthars. Dit principe wordt door B&W al sinds 1975 gebruikt en is in de loop der jaren steeds verder geperfectioneerd. De FST heeft geen rolrand, maar is met een resonantie-dempend schuim aan de korf bevestigd. De korf is het “chassis” van een driver. In deze nieuwste versie zijn zelfs de ribben van de korf geoptimaliseerd om het gedrag van de conus zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. De FST heeft een eigen compartiment in de 804-behuizing, om de invloed van resonanties te minimaliseren. Net als bij de tweeter zit ook tussen de FST en de kast een ring van Raychem-gel; ook de FST wordt bevestigd met een lange bout, die in de achterzijde van de driver wordt gedraaid.

De woofers hebben de meeste ruimte in de kast. De conussen bestaan uit een sandwich van Rohacell schuim en koolstofvezel. Rohacell heeft het voordeel, dat het zeer stijf en tegelijkertijd zeer licht is. Door de stijfheid blijft de vorm van de woofer constant, hetgeen merkbaar is door de betere controle in de bas. Het lage gewicht zorgt er voor, dat de bas niet traag en log klinkt. In plaats van dikke, zware magneten hebben de woofers van B&W een smalle, lange behuizing met twee Neodymium magneten. Hierdoor blijft de beweging van de spreekspoel meer lineair en wordt de harmonische vervorming gereduceerd. De basreflex-poort, die door B&W Flowport wordt genoemd, is voorzien van een golfballetjes-patroon. Hierdoor ontstaan kleine wervelingetjes, die voorkomen dat de poort bijgeluiden maakt (het beruchte “zuchten”). Alle technieken bij elkaar moeten zorgen voor een strakke, zuivere bas.

De scheidingsfilters worden zo klein mogelijk gehouden. B&W vindt, dat een gecompliceerd scheidingsfilter niet nodig is, wanneer alle drivers optimaal zijn ontworpen. Hoe minder onderdelen, des te minder kwaliteitsverlies. De weinige onderdelen zijn overigens wèl van hoge kwaliteit, zoals goud/zilver/olie-condensatoren van de Duitse High End specialist Mundorf.
De kasten van zowel de Si3AA als de 804 Diamond zijn rond van vorm, met een vlak front. Hierdoor worden staande golven, vibraties en resonanties effectief geminimaliseerd. B&W gaat nog een stap verder en voorziet de kast niet van de “standaard” inwendige verstevigingen, maar van een compleet Matrix-systeem, dat de kast extreem verstijft.

Aan de achterzijde van de 804 Diamond zijn dubbele aansluitingen aanwezig, zodat biwiring tot de mogelijkheden behoort. Bij de Si3AA kan zelfs triwring worden toegepast! Omdat slechts weinigen dat doen, zijn de aansluitingen doorverbonden. B&W verdient hier een groot compliment, want in plaats van de gebruikelijke, dunnetjes vergulde blikken plaatjes heeft B&W echte brugjes van luidsprekerkabel aangebracht! Dat kom ik helaas veel te weinig tegen, terwijl het verschil in geluidskwaliteit onmiddellijk hoorbaar is. Applaus voor Bowers & Wilkins!

Gebruikte apparatuur
De twee luidsprekers worden aangestuurd door een Naim Supernait 2 versterker. Als bron gebruik ik een Naim NDX netwerkspeler. Deze twee zijn verbonden door een Chord Anthem Reference interlink. De NDX krijgt zijn digitale signalen via een Chord Indigo Tuned Aray CAT7-kabel (bruikleen van de importeur) en beide apparaten worden gevoed door een MusicLine PowerIgel. Als luidsprekerkabel gebruik ik de onvolprezen Chord Signature.

Nils-Lofgren-acoustic-live-lexicomLuisteren
Het nummer Keith Don’t Go van Nils Lofgren Acoustic Live is een oude bekende, waarvan ik met name het intro en de lange gitaarsolo (vanaf ± 2’50”) beluister. De Si3AA presenteert een fenomenaal gedetailleerd en doortekend stereobeeld, dat staat als een huis. Mede hierdoor is de weergave uitermate boeiend. Niets wordt weggelaten. Het bespelen van de snaren wordt gevolgd door het doorklinken in de kast van het instrument; de timing is uitstekend en ook wanneer Lofgren bij wijze van percussie op de kast van de gitaar tikt, hoor ik dat als een tik op een gitaar en niet als zomaar een tik op iets willekeurigs. De tweeter geeft een helder en doortekend hoog, maar sist nooit. De Si3AA geeft voldoende akoestische informatie om een “live”-indruk te wekken. Mooi! Deze levensechte weergave is de reden, dat ik deze luidspreker tot nu toe altijd als referentie heb gebruikt. Dat lijkt me een behoorlijk compliment, toch?
De 804 Diamond heeft weliswaar een ander karakter, maar ook deze concurrent van de Si3AA maakt een uitstekende indruk op mij. De klank is onmiddellijk herkenbaar als de warme “Bowers & Wilkins huisklank”, maar dan wel op een bijzonder hoog kwaliteitsniveau. De fabelachtige tweeter zorgt voor een brede spreiding, die de hele luisterruimte vult met muziek. In een directe vergelijking met de Si3AA lijkt de klank van de 804 Diamond iets donkerder, maar dat is schijn. Elk detail is hoorbaar: het snarenspel, de kast, de percussie-tikken en de vingers die over de hals van de gitaar glijden. Weergaloos! Het decay (het wegsterven van de tonen) is zelfs nog iets ruimtelijker dan bij de Si3AA. Ook heb ik de indruk, dat de muziek nòg beter loskomt van de kast.

Omdat ik een liefhebber ben van orgelmuziek, laat ik Leo van Doeselaar een stuk van Bach spelen. Praeludium und Fuge in e-moll, BWV 548, om precies te zijn. De Si3AA is niet onder de indruk en doet stoïcijns z’n werk. Hij laat de majestueuze orgelklanken volledig tot hun recht komen. Het geluid loopt niet dicht; alle registers blijven herkenbaar en het muzikale plaatje wordt op een gecontroleerde en gedefinieerde manier natuurgetrouw voor mij neergezet. De pedaaltonen klinken mooi diep en geven een goed fundament aan de weergave. De akoestische informatie is goed, maar zou mijns inziens iets uitgebreider kunnen zijn.
De 804 Diamond geeft een iets andere presentatie, waarbij de aandacht naar het orgel en naar de akoestiek van de kerk uitgaat. Beide zaken zijn mooi in evenwicht. Ook hier geen dichtloop-verschijnselen. De klank is iets warmer, maar blijft absoluut realistisch en natuurgetrouw. De pedaaltonen gaan voor mijn gevoel zelfs nog een tikkie dieper, maar dat kan verbeelding zijn. Op papier gaat de Si3AA dieper. Wat blijft, is de indruk dat ook nu de muziek iets beter loskomt van de kast.

Scorpions-crazy-worldHet volgende nummer is bewust gekozen, omdat de opnamekwaliteit niet echt geweldig is. Wind of Change van het album Crazy World van The Scorpions. De Si3AA is een “garbage in, garbage out“-luidspreker en laat duidelijk horen, wat er allemaal gebeurt. Het menselijke fluiten in de intro klinkt realistisch en echt. De kunstmatige nagalm, die op een niet al te subtiele manier aan de zangstem is geplakt, wordt door de Si3AA genadeloos ontmaskerd. De drums klinken lekker en geven het stuk een duidelijke drive. De elektrische gitaren zijn goed gedefinieerd, huilen meeslepend en klinken zoals ze zijn opgenomen. Daarmee bedoel ik dat het beter had gekund en dat de elektronische effecten iets te duidelijk te onderscheiden zijn. Zoals ik zei: het is geen opname van topkwaliteit. Misschien had de opnametechnicus zijn dag niet. Een zware kater na een heftig weekend of zo.
De 804 Diamond toont zich nu iets meer van zijn lieve kant. De drums gaan nog een tikkie dieper en vormen een mooi fundament onder het nummer. Het fluiten is ook hier heel natuurlijk en geloofwaardig. Imposant huilend en op bepaalde momenten bijna twinkelend komen de gitaren uit de 804 Diamond. De spreiding is breed en de detailweergave is verrassend. Die diamant-tweeter is toch een superding! De zang is iets aangenamer om naar te luisteren, omdat de erg kunstmatige nagalm iets minder irriteert. Ook de andere euhhh… slordigheden in de opname zijn er nog steeds, maar irriteren iets minder, waardoor dit nummer toch redelijk beluisterbaar wordt.

Begrijp me niet verkeerd: de 804 Diamond maakt deze opname niet mooier (of minder slecht) dan hij is, want alle zwakke punten zijn nog steeds duidelijk en in volle omvang hoorbaar. Waar de Si3AA de muziek en de opnamefouten een gelijke behandeling geeft, lijkt het alsof de 804 Diamond zich iets meer op de muziek concentreert. Hoe de 804 dat doet, is mij een raadsel, want hij heeft de monitor-achtige duidelijkheid van de 805 Diamond geërfd. Maar aangenaam is het wel, want hierdoor kunnen zelfs doodgecomprimeerde MP3-tjes op een enigszins aanvaardbare manier worden afgespeeld.

Tenslotte ontkomt u er niet aan: ik heb ook mijn favoriete recensie-CD weer gebruikt. Arabesque van Crystal Cable. Een CD met uitstekende opnames, die voor mij een referentie is geworden. Daar gaat-ie.

Eerst track 15: Pieter Wispelwey speelt J.S. Bach. De Prelude uit de Suite voor Cello Solo, BWV 1007. Beide luidsprekers zetten een absoluut geloofwaardige presentatie neer. De Si3AA legt het accent iets meer op de snaren, waarbij de klankkast een nuance minder geprononceerd wordt weergegeven. De 804 Diamond kiest voor snaren en kast tegelijk en maakt er een rijk, vol en warm geheel van. Niet romantisch of zoiets, maar aangenaam en lekker. Als ik de verschillen overdrijf en sterk uitvergroot, zou ik kunnen zeggen dat de Si3AA iets technischer klinkt, terwijl de 804 Diamond een meer ontspannen luister-luidspreker is. Maar nogmaals, dat is erg zwart-wit.
Het is erg leuk om deze track nogmaals te beluisteren, want beide luidsprekers maken er zonder enige twijfel een gedetailleerd, levensecht, realistisch en boeiend muzikaal verhaal van. Ik zit te genieten!

Door naar Track 10: de Berceuse Op. 57 van Chopin, gespeeld door Gabriella Käfer. Een grote concertvleugel is een martelinstrument voor veel luidsprekers. Hier wordt het goud van de bagger gescheiden. Beide luidsprekers lopen voldoende ver door in de bas en beide luidsprekers beschikken over een tweeter die in staat is om een uitstekende definitie neer te zetten. Ik geniet met volle teugen van deze twee fantastische luidsprekers. De presentatie is twee keer boeiend, twee keer geloofwaardig en twee keer goed voor kippenvel op mijn rug. De verschillen zitten wederom niet in de kwaliteit van de weergave, maar in de accenten. De Si3AA legt iets meer nadruk op de snaren, waardoor een prachtig breekbaar, dromerig en subliem gedefinieerd beeld ontstaat. Fascinerend! Ik blijf een groot fan van deze luidspreker. De 804 Diamond zoekt het meer in een gelijke behandeling van snaren en klankkast, waardoor de weergave iets warmer en voller klinkt. Meer met twee voeten op de grond. De mooie ronde klank van de vleugel is uitermate verleidelijk; ik hoor bijna het natrillen van de snaren na een toetsaanslag. Ook de 804 Diamond trekt mij helemaal in de muziek en laat mij niet meer los. Wat een luidspreker!

arabesque-cover-lexicom-multimediaAls laatste nummer van deze CD kies ik Track 3: het Allegro uit het Concerto op 4 no. 3 van Vivaldi, gespeeld door Arte Dei Suonatori met Rachel Podger, de koningin van de barokviool, als soliste. De Si3AA gaat er dynamisch tegenaan, met een aanstekelijke timing en een superbe definitie. Dichtlopen is er niet bij; ook wanneer het orkest vol gas geeft, houdt de Si3AA het overzicht en laat alle instrumenten realistisch horen. De muziek wordt compleet, aantrekkelijk en boeiend geserveerd. De vioolsolo’s van Rachel Podger zijn zangerig, mooi van klank en zeer gedetailleerd. Ik hoor echt het hele instrument, inclusief strijkstok. Hier word ik vrolijk van!
De 804 Diamond laat zich niet kennen en laat duidelijk horen, dat ook hij deze muziek leuk vindt. Rijke klanken, ritmische en dynamische accenten en een flinke dosis akoestische informatie maken de weergave levendig, vrolijk en prettig. Dit smaakt naar meer! De tweeter in zijn Nautilus-behuizing doet zijn best en laat kristalhelder en vrolijk twinkelend horen, waarom B&W zo beroemd is geworden met dit concept. De woofers laten de cello’s zoemen en de contrabassen diep knorren. De muziek wordt compleet, breed en levensecht aangeboden; ik hoef alleen maar te luisteren. en te genieten.

Tenslotte nog even naar Adele. Het nummer Make You Feel My Love van haar album 19 is voor mij nog steeds een kippenvel-nummer. Gek hè? De Si3AA plaatst Adele vlak voor mij, zodat ik echt elke stembeweging hoor. De vleugel is ook nu weer mooi, echt en compleet, met iets meer nadruk op de klank van de snaren, terwijl de cello lekker diep klinkt en rustig strijkend zijn bijdrage aan het nummer levert. Gedefinieerd en gedetailleerd zijn twee belangrijke woorden in deze weergave. Wie dit hoort, snapt meteen waarom ik van de Si3AA houd.
De 804 Diamond maakt er weer een iets ander verhaal van. Hij verrast mij met een muzikaal plaatje, dat ik twee keer wil horen. Andere accenten, een iets andere klank. De klankkast van de vleugel geeft meer diepte aan het instrument, terwijl de attack van de snaren er niet onder lijdt. Ook de cello heeft een ander karakter en klinkt rijker, voller. De stem van Adele is iets warmer, wat eigenlijk best prettig is. Het geeft haar stem een extra dimensie. Adele staat iets verder bij mij vandaan en de tweede stem staat schuin achter haar in plaats van naast haar. Het totale plaatje is erg mooi, natuurlijk, rijk aan nuances en uitermate verleidelijk.

Conclusie
Tja, nu verwacht u dat ik een winnaar aanwijs. En dat doe ik lekker niet. Hahaha! Wie alleen de conclusie leest om uit te vinden wie de winnaar is, heeft pech. Ik heb geluisterd naar twee uitstekende luidsprekers, die beide hun specifieke charmes hebben. Als ik er eentje tot winnaar kroon, is de ander de verliezer en dat zou in dit geval zeer onterecht zijn. De verschillen zitten niet in de weergavekwaliteit, maar in het verschillende karakter. De Audiovector Si3 Avantgarde Arreté en de Bowers & Wilkins 804 Diamond zijn luidsprekers die in staat zijn om de muziek op een realistische, aantrekkelijke en soms zelfs verrassende wijze weer te geven.
De Si3AA heeft een puur “garbage in is garbage out“-karakter, dat hem niet alleen zeer geschikt maakt als referentieluidspreker voor een recensent, maar dat hem ook tot een goudeerlijke muziekweergever maakt, die niets achterhoudt en een zeer realistisch beeld van de opname geeft. Voer hem goede opnames en u krijgt er een ongelooflijk mooie weergave voor terug. Audiovector heeft met de Si3AA een fantastische muziekmachine gebouwd, die mij reeds lange tijd fascineert. Het is heel knap voor een twee-en-een-half-weg om zó diep en zó strak de baskelder in te duiken. En die gevouwen tweeter is een heel bijzonder ding, dat de kers op de taart is. Het is niet makkelijk om een strak gedefinieerd hoog te bieden, dat tegelijkertijd zijdezacht is. De valkuil van een “harde” klank die detailrijkdom moet suggereren, is door Audiovector zorgvuldig vermeden. De Si3AA staat garant voor een natuurlijke, gedefinieerde klank, een stabiel en realistisch stereobeeld en veel, heel veel muziekgenot.
De 804 Diamond heeft het voordeel, dat hij een echte drieweg-luidspreker is, waardoor de gele FST zich alleen maar met het middengebied hoeft bezig te houden. Daardoor lijkt het, alsof hij met z’n twee Rohacell-woofers nog dieper gaat dan de Si3AA, terwijl die op papier een paar Hertz lager gaat. De tweeter staat in een eigen Nautilus-huisje bovenop de kast en dat vertaalt zich in een brede spreiding. Bovendien is het de beste dome-tweeter die ik ooit heb gehoord. De muziekweergave van de 804 Diamond is net zo gedetailleerd en gedefinieerd als die van de Si3AA, maar de 804 Diamond klinkt wat ronder, voller en warmer. Daardoor lijkt hij misschien op het eerste gehoor iets romantischer, maar vergis u niet! De 804 Diamond combineert het monitor-karakter van de 805 Diamond met de robuustere weergave van een vloerstaande luidspreker. Dat maakt de 804 Diamond tot een fenomenale concurrent voor de Si3AA. Het exact gedefinieerde stereobeeld heeft een geweldige spreiding en maakt de 804 Diamond tot een luidspreker die uw woonkamer soepeltjes vult met muziek, voor een langdurig en ontspannen luistergenot!