Twee compacte USB-DACs vergeleken: AudioQuest DragonFly en Meridian Explorer

Het geniale hebbedingetje voor de mobiele audiofiel: een USB-DAC die nauwelijks groter is dan een USB-stick

In deze vergelijkende luistertest worden twee “pocket-USB-DACs” met elkaar vergeleken: De AudioQuest DragonFly, die alweer bijna een jaar op de markt is en een gloednieuwe concullega, de Meridian Explorer genaamd. Beide USB-DACs zijn supercompact, hebben audiofiele aspiraties en zijn vergelijkbaar geprijsd (€ 249,00 en € 295,00). Bovendien werken beide DACs volgens het asynchrone principe, wat inhoudt dat de timing van de data-overdracht gecontroleerd en gedirigeerd wordt door de klok van de DAC en niet door de inferieure klok van de computer/laptop/etc. Een beetje zwart/wit gesteld betekent dat in de praktijk het verschil tussen “High Jitter” en “High End”. Eigenlijk is een asynchrone DAC de enige DAC die rechtstreeks op een USB-poort kan worden aangesloten zonder verlies aan geluidskwaliteit, want het zijn vooral de timing-fouten in het digitale domein (jitter) die zorgen voor een hinderlijk “digitale”, mechanische en harde weergave.

AQ-Dragonfly-Red-4-lexicom-multimediaDe apparatuur
De twee DACs zijn vergeleken als DAC/hoofdtelefoonversterker en als DAC aan een audioset. Uitgangspunt was mijn oude laptop met Windows XP, een losse WD harddisk van 1 TB met muziekbestanden in diverse resoluties en mijn eigen audioset. Teneinde de vergelijking eerlijk te houden, heb ik dezelfde hoofdtelefoon gebruikt als destijds: de Beyerdynamic T50p. De USB-DACs zijn aan mijn audioset gekoppeld met een Vertere Acoustics D-Fi kabel, die ik (net als de hoofdtelefoon) heb geleend van Lexicom MultiMedia; deze kabel heeft geleiders van verzilverd koper en heeft aan de ene kant twee cinch-stekkers en aan de andere kant een 3,5 mm mini-klinkstekker. Vanzelfsprekend zijn alle contactvlakken van de stekkers verguld. Deze kabel is uitgekozen omdat hij neutraal, gedetailleerd en muzikaal klinkt, zonder analytisch te worden.

AudioQuest DragonFly
De AudioQuest DragonFly is eerder door mij onder handen genomen (samen met de Beyerdynamic T50p hoofdtelefoon) en daarom verwijs ik u voor een uitgebreide beschrijving van deze USB-DAC naar die recensie. Klik op deze link en u krijgt het complete verhaal voorgeschoteld.

Meridian-explorer-v2-1-lexicom-multimediaMeridian Explorer – beschrijving
Meridian is een Brits merk, dat sinds de introductie van de CD-speler bijzonder actief is geweest op het digitale front. Daarbij heeft Meridian zich eigenlijk hoofdzakelijk gericht op het hogere marktsegment en daarom is het des te opmerkelijker, dat juist dit merk nu met een zeer betaalbare USB-DAC komt. De Explorer is het eerste Meridian-product dat is gericht op de “portable-wereld”.
De Explorer heeft een elegante vormgeving, die nog het meest aan een BIC-aansteker doet denken. Dat is wellicht geen handige vergelijking in een tijd van militant anti-rook-fundamentalisme, maar mij schoot niets beters te binnen. De behuizing is van aluminium met kunststof uiteinden. Uiteraard is de afwerking van Meridian-niveau en dus uitstekend. De Explorer wordt geleverd in een doos, die aan een geschenkverpakking doet denken. In de doos: de Explorer, een kort USB-kabeltje met een mini-USB-stekker aan de ene en een “gewone” type A USB-stekker aan de andere kant, een instructie om de driver te downloaden en te installeren en helemaal onderin een etui met twee vakjes, zodat de Explorer makkelijk samen met het kabeltje kan worden meegenomen.
Waar de DragonFly door z’n bewust eenvoudig gehouden vorm-volgt-functie-uiterlijk sterk aan een USB-stick doet denken, heeft de Explorer meer de uitstraling van een “Special Edition”.

Behalve de mini-USB heeft de Explorer nog twee aansluitingen: een 3,5mm hoofdtelefoonaansluiting met variabel volume en een 3,5mm lijn-aansluiting met vast volumeniveau. Die lijnaansluiting doet tevens dienst als optische TosLink-aansluiting. De zin daarvan ontgaat mij eerlijk gezegd, want wie alleen een omzetter van USB naar TosLink of S/PDIF zoekt, kan goedkoper terecht.
De DAC kan 24bit/192kHz-signalen verwerken zonder deze te “downsamplen”. Alleen voor TosLink-gebruik wordt het signaal begrensd op 24bit/96kHz om aan de TosLink-specificaties te voldoen.
De asynchrone USB-ingang is gerealiseerd middels een XMOS L1-receiverchip; de DAC-chip is een Texas Instruments (voorheen Burr-Brown) PCM 5102. De Explorer voldoet aan de USB 2.0-eisen en kan door Mac-bezitters rechtstreeks worden aangesloten. Windows-gebruikers zoals ik moeten eerst een driver downloaden en installeren. De USB-ingang is galvanisch ontkoppeld van de rest om overdracht van stoorsignalen uit de computer zo veel mogelijk te verhinderen.

Volgens Meridian is de technologie in de Explorer afgeleid van de peperdure 800-serie, inclusief “audiofiele condensatoren en weerstanden om de voeding voor het analoge deel te ontkoppelen, gescheiden audioklokken en audiofiele condensatoren en weerstanden in het uitgangsfilter van de DAC”. Tjongejonge, wat een mond vol…
Eerlijk is eerlijk: er is veel aandacht besteed aan de Explorer. Er is een zeslaags (!) printplaatje in gezet en de twee aparte klokken zijn (a) voor 44,1 – 88,2 – 176,4 kHz en (b) voor 48 – 96 – 192 kHz. Dat scheelt omrekenwerk en dit komt volgens Meridian de geluidskwaliteit ten goede. Drie witte LEDjes (gelukkig geen netvlies-vernielend hard blauw!) geven aan, welke resolutie de Explorer op dat moment verwerkt: 1 LEDje is 44,1 of 48 kHz, twee LEDjes is 88,2 of 96 kHz en drie LEDjes is 176,4 of 192 kHz. Voor de echte muggenzifters zouden zes LEDjes handiger zijn geweest, maar de Explorer moest klein blijven en dus zijn het er drie. Pech gehad.
Tenslotte nog één technisch dingetje, dat mij altijd erg aanspreekt: de hoofdtelefoonaansluiting beschikt over een 64-staps analoge volumeregeling. Waarom is dat belangrijk? Omdat veel digitale volumeregelingen de resolutie verminderen bij lage volumes en dat tast de geluidskwaliteit aan.
Bij beide DACs kon het volume worden geregeld met de standaard volumeregeling van de laptop (Windows).

Luisteren en vergelijken
Het gaat te ver om alle beluisterde muziek hier te bespreken en daarom houd ik het bij enkele voorbeelden. Het is een vreselijk oud, uitgekauwd en bijna ongeloofwaardig cliché, maar beide kandidaten hebben zich zó goed van hun taak gekweten dat ik meer en langer heb geluisterd dan ik van plan was. Echt waar!
Ik heb de tekst verdeeld in twee stukken, omdat de indrukken met de T50p anders waren dan met mijn audioset. Lees dus beide stukken voor een goede totaalindruk.

the GRAMMY salute to Country Music honoring Vince Gill hosted by The Recording Academy at The Loveless Barn on September 9, 2009 in Nashville, Tennessee.

A) De bevindingen met de Beyerdynamic T50p hoofdtelefoon
In de bovengenoemde recensie van de AudioQuest DragonFly en de Beyerdynamic T50p heb ik al gemeld, dat ik de T50p een uitstekende hoofdtelefoon vind. Niet alleen is hij uiterst plat opvouwbaar en dus makkelijk mee te nemen, maar veel belangrijker is de uitstekende geluidskwaliteit. De T50p is een eerlijke hoofdtelefoon, die het aangeboden signaal niet mooier maakt dan het is en daardoor is hij bij uitstek geschikt voor deze luistertest.

Wanneer ik via de T50p naar Alison Krauss & Union Station luister, valt mij op dat de Explorer voller, rijker en warmer klinkt dan de DragonFly. Daarentegen geeft de DragonFly mij meer detail, een grotere soundstage en een helderder stemgeluid. Via de Explorer fluistert Alison intiem in mijn oor “Let me touch you for awhile” en dat zou ik maar al te graag willen. Ehhh… ik dwaal af. De DragonFly geeft de muziek weer, zoals die is opgenomen. Met mijn ogen dicht zie ik de bluegrass-band staan en kan ik elk instrument aanwijzen. De soundstage is niet alleen groter, maar ook scherper afgebakend dan bij de Explorer. Daardoor lijkt de weergave soms wat lichter van gewicht, maar die indruk wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door het volle, ronde en warme karakter van de Explorer. Ik kan niet kiezen.

AQ-DragonFly-Black-angled-lexicom-multimediaAndrea Bocelli dan maar. “Con te partirò” klinkt door de DragonFly mooi, correct, goed, uitgebalanceerd en ik heb er eigenlijk niets op aan te merken. Wat een boeiende stem heeft die man toch! Over naar de Explorer: de stem van Bocelli wordt iets warmer, waardoor iets aan transparantie verloren gaat. Maar daarvoor in de plaats komt een sterker aangezette emotie, die wel past bij een Italiaanse zanger. Ik heb het gevoel, dat ik niet op rij 8, maar op rij 1 zit. Echter: het verlies aan transparantie (dat niet zo groot is als het nu lijkt) zorgt voor een iets dichtlopend orkestgeluid en dat vind ik jammer.

Ook bij het beluisteren van een paar klassieke orkesten treden de bovengenoemde verschijnselen op. De DragonFly klinkt erg mooi, met een breed, diep en doortekend stereobeeld, waarin de melodielijnen van alle instrumentgroepen te volgen zijn. Alles is aanwezig, het plaatje is bijna helemaal compleet en de klank is prachtig in balans. Dan komt de Explorer met z’n warme kleuren, z’n intimteit en z’n rijke klankpalet. Dat is wel heel erg lekker en ik betrap me er op dat ik er met gemak lange tijd naar kan luisteren, al mis ik ook hier weer dat beetje transparantie, waardoor in drukke orkestpassages het geluid dreigt dicht te lopen.

Het Dena Piano Duo speelt stukken van Mozart en Grieg en ik zit weer voluit te genieten. Beide USB-DACs geven de piano’s correct, natuurlijk en geloofwaardig weer en dat is een groot compliment! Een vleugel is een notoir struikelblok voor de “mindere” audio-apparatuur. Dus als twee van die audio-dwergjes dat dan zo maar uit hun mouw schudden, maakt dat indruk. Toch hoor ik ook hier weer de verschillen: de Explorer klinkt, alsof de muziek is opgenomen in een ruimte, die door een overijverige geluidstechnicus is voorzien van nèt iets te veel dempingsmateriaal, terwijl de DragonFly de muziek meer lucht gunt. Toch klinkt in een directe vergelijking de Meridian iets warmer, romantischer, voller, terwijl DragonFly ook hier iets lichter klinkt en héél soms zelfs een beetje iel. Maar dan heb ik het over nuances en niet over wereldschokkende verschillen.

De Explorer heeft een mooie, goed gecontroleerde bas en een rijk, warm middengebied; het hoog is zijdezacht en nooit opdringerig. Dat karakter is bijna een garantie voor muziekgenot zonder luistermoeheid.
De DragonFly is transparant, open, scherp gedefinieerd en net zo muzikaal als de Explorer. De winst aan transparantie en ruimtelijkheid maakt ook de DragonFly een DAC, waar ik moeiteloos langere tijd naar kan luisteren.

B) De bevindingen met mijn audioset en de Vertere Acoustics D-Fi
Wanneer ik de hoofdtelefoon terzijde leg en de laptop middels de Vertere Acoustics D-Fi aansluit op mijn audioset, verandert het beeld ineens. Natuurlijk blijven de karakters van beide DACs gelijk, maar aan een audioset is het effect toch anders. Heel opvallend!

Eerst de prachtige stem van Alison Krauss, die het ene moment kristalhelder zingt en het volgende moment zwoel, bijna fluisterend haar woorden aan de microfoon toevertrouwt. De DragonFly plaatst haar duidelijk vóór de bluegrass-band en ik heb het gevoel, dat ik ongeveer midden in de zaal zit. De klank is helder, ruimtelijk, doortekend. Een goed gedefinieerd stereobeeld. Alles is er: bas, midden, hoog, details, noem maar op. De band speelt enthousiast, Alison zingt perfect, maar toch blijft het een klein beetje afstandelijk. De Explorer klinkt ook nu duidelijk warmer, voller en intiemer. Ineens zit ik op rij 3 en lijkt het, alsof Alison en haar band niet voor een grote zaal optreden, maar voor een select gezelschap in een kleinere zaal. Het gebrek aan transparantie, dat ik eerder constateerde, lijkt helemaal verdwenen. Alison staat afwisselend vlak vóór en bijna tussen de bandleden en dat komt meer overeen met de realiteit. De warmte, die aan de hoofdtelefoon soms leidde tot een licht verlies aan transparantie, zorgt aan de audioset juist voor een natuurlijker weergave.

The-best-of_Vivere1Bij Andrea Bocelli constateer ik precies het zelfde fenomeen. Met de Explorer wordt de weergave natuurlijk, levensecht, warm, maar niet overdreven. De emotie in de stem van Bocelli klinkt nu perfect in balans, omdat ik ook hier geen last meer heb van een dichtlopend geluid of een verlies aan transparantie. Ook lijkt het stereobeeld beter gedefinieerd, want het orkest lijkt breder dan eerst. Ik zit weer op rij 3 en daar zit ik graag. De DragonFly plaatst me ineens een aantal rijen achteruit en laat een ander beeld zien. De DragonFly klinkt niet minder goed, maar er worden andere accenten aangebracht, waarbij de exactheid het wint van de emotie. Toch is de uitstekende doortekening van de DragonFly alleszins aangenaam om naar te luisteren.

De klassieke stukken bevestigen dit beeld: De Explorer en de DragonFly presteren beiden heel goed, maar leggen de nadruk op verschillende accenten. Bij de DragonFly gaat het om exactheid, definitie, ruimtelijkheid, “schone” klank. De Explorer richt zich meer op het overbrengen van de emotie en heeft een groot, warm kleurenpalet. Met de DragonFly is het makkelijker om je op één instrument te richten, terwijl de Explorer de nadruk legt op het totaalbeeld en niet het uiterste aan detailweergave opzoekt. Het ene is niet beter dan het andere, het is alleen anders.

De concertvleugels worden nog steeds bewonderenswaardig realistisch weergegeven. Ik heb grote, dure DACs door de mand zien vallen met pianomuziek, dus dat deze lilliputters zich zo kranig weren, verdient applaus! De DragonFly is ook hier de DAC, die zich sterk maakt voor een exact gedefinieerde en detailrijke weergave, terwijl de Explorer wederom met rijk geschilderde klankkleuren kan pronken, zonder minder detailrijk te zijn dan de DragonFly. Beide DACs laten de concertvleugels schitteren in al hun pracht, maar ieder heeft z’n eigen interpretatie.

Conclusie
Twee zeer goede USB-DACs met behoorlijk verschillende karakters. En nu verwacht u natuurlijk, dat ik een winnaar aanwijs. Zucht… Dat kan ik niet. Sterker nog: ik wil het niet. Ik kan u alleen maar zeggen, wat mijn voorkeur is op basis van mijn bevindingen. Die voorkeur is uiteraard gebaseerd op persoonlijke smaak, dus u moet uw keuze afstemmen op uw eigen luister-ervaringen en niet op mijn voorkeur.
Laat ik het zo zeggen: in een ideale wereld zou ik genoeg geld hebben om ze allebei te kopen. Waarom?
Omdat ik de AudioQuest DragonFly net iets prettiger vind klinken met een hoofdtelefoon, waarbij ik absoluut een lans wil breken voor de Beyerdynamic T50p, die in combinatie met de DragonFly tot bijzonder mooie dingen in staat is. Klankmatig passen die twee heel goed bij elkaar! De DragonFly is het meest compact van de twee en kan als een USB-stick in de laptop worden gestoken. In combinatie met de zeer plat opvouwbare T50p is dat een ideale mobiele combinatie.
De Meridian Explorer geniet mijn voorkeur als USB-DAC tussen een laptop en een audioset. De warmte en de emotie, die ik in combinatie met een hoofdtelefoon wel eens iets te romantisch en iets teveel van het goede vond, maakt de Explorer in combinatie met het rijke kleurenpalet juist tot een ideale DAC tussen laptop en audioset. Door het volle en ronde karakter van de Explorer vond ik, dat met een hoofdtelefoon het geluid de neiging had om iets dicht te lopen, maar aan een audioset is dat verschijnsel helemaal verdwenen.
De DragonFly kan aan een audioset iets te licht klinken, waardoor de indruk van afstandelijkheid wordt gewekt, maar in combinatie met een hoofdtelefoon is die ruimtelijkheid juiste een uitstekende eigenschap. De weergave vindt met de DragonFly niet zo (benauwend) in het hoofd plaats, maar geeft de indruk van een breed, doortekend, ruimtelijk en realistisch stereobeeld. Dat is juist voor hoofdtelefoongebruik mijns inziens ideaal.
De Explorer is als enige in staat om zelfs 24bit/192kHz te verwerken zonder downsampling en is dus de hoge-resolutie-kampioen, want de DragonFly stopt bij 24bit/96kHz. Ook dat kan in combinatie met een audioset de doorslag geven. De keus is aan u.

Welke u ook kiest, beide USB-DACs betekenen een enorme verbetering in weergavekwaliteit vergeleken met het rechtstreeks aansluiten van een laptop op een hoofdtelefoon of audioset. En vergeet niet om meteen de Vertere Acoustics D-Fi mee te nemen, want dat is een prima kabeltje, dat vele malen beter klinkt dan een standaard dropvetertje of merkloos draadje. Hoogwaardige muziekweergave vanaf een laptop is mogelijk!

Explorer bestellen? Klik dan hier

Of wilt u de nieuwe DragonFly’s? Klik dan hier