“The optical review”: vier optische kabels – op zoek naar de verschillen

De prijsverschillen zijn duidelijk, maar de verschillen in weergavekwaliteit ook?

Optische kabels worden steeds vaker gebruikt. De traditionele digitale verbinding was eigenlijk altijd een elektrische verbinding: meestal coaxiaal (S/PDIF) met een RCA-stekker en iets minder vaak gebalanceerd (AES/EBU) met een XLR-stekker. Dit type verbindingen heeft zich als betrouwbaar bewezen en zorgt in combinatie met goede kabels voor een optimale weergavekwaliteit.
Maar tegenwoordig wordt steeds vaker de optische digitale verbinding (TosLink) gebruikt. Een optische kabel, de naam zegt het al, maakt gebruik van een lichtsignaal (LED) om digitale informatie over te dragen. En een optische verbinding kan ook, net als de elektrische verbindingen, “High Resolution”-signalen overdragen. Andere voordelen zijn, dat de ruisvloer laag is, dat een optische kabel veel minder gevoelig is voor RFI (RadioFrequente Interferentie) en dat de lengte van een optische kabel iets minder kritisch is. Desalniettemin verdient het de voorkeur, geen onnodig lange kabels te gebruiken. Maar dat geldt voor elke aansluiting.

Samsung-55ks-8000-lexicom-400De reden voor de populariteit van de optische verbinding moet onder meer worden gezocht in de veranderende manier, waarop audio-/video-apparatuur wordt gebruikt en aangesloten. Wie een flatscreen-TV, settop-box of PC/laptop wil aansluiten op een losse DAC of een ingebouwde digitale aansluiting van een audiosysteem, zal bij voorkeur de optische aansluiting gebruiken om op die manier een heleboel mogelijke problemen te voorkomen. Door middel van een optische aansluiting worden de apparaten galvanisch van elkaar gescheiden (= niet elektrisch met elkaar verbonden). Doordat een flatscreen-TV of settop-box ook op het kabelnetwerk is aangesloten, kunnen problemen met bijvoorbeeld aardlussen (brom, verhoogde ruis etc.) ontstaan. En een PC/laptop kan via een elektrische verbinding allerlei stoorsignalen doorgeven, die de weergavekwaliteit negatief beïnvloeden. In al deze situaties is de optische aansluiting te prefereren.

Reden genoeg voor een vergelijkende recensie. Ik heb vier optische kabels uit de goed gevulde “kabelwand” van Lexicom MultiMedia getrokken. Daarbij heb ik de standaard-versies bewust overgeslagen, want ik wil weten of het loont om een stapje hoger op de ladder te gaan staan. Daarom liggen nu vier dozen voor mij, met daarin twee “middenklassers”: een AudioQuest Cinnamon (€ 85,00 / 1,5 m) en een Chord OptiChord (€ 80,00 / 1 m), alsmede twee “topklassers”: een AudioQuest Vodka (€ 249,00 / 1,5 m) en een Atlas Mavros Optical (€ 197,00 / 1 m).
De genoemde prijzen gelden op het moment van schrijven (oktober 2015).

Beschrijving
Naast alle hierboven opgesomde voordelen van optische kabels zijn er ook enkele nadelen. De belangrijkste oorzaak van vervorming in een optische kabel moet, net als bij elektrische digitale kabels, worden gezocht in verstoringen van de timing. Imperfecties in de optische geleider kunnen het lichtsignaal (en dus de informatie) verstrooien, waardoor sommige stukjes informatie later aankomen dan andere. Vergelijk dit met een biljart-tafel: een rechtdoor geschoten bal komt eerder aan de overkant dan een bal die via de banden wordt gespeeld. Door deze timing-fouten is meer foutcorrectie noodzakelijk; uiteindelijk wordt het (analoge) eindresultaat minder mooi. Ook het zorgvuldig polijsten van de uiteinden is van groot belang om ongewenste reflecties te voorkomen, want ook die hebben een verslechterend effect op de uiteindelijke weergavekwaliteit.

Elke fabrikant heeft zijn eigen ideeën over de juiste manier om een optische kabel te bouwen. De fabrikanten geven op hun websites de volgende informatie (in alfabetische volgorde):

Atlas. De Atlas Mavros Optical bestaat uit een bundel van 280 adertjes van “Borosilicate Glass” met zorgvuldig gepolijste uiteinden, omhuld door geFluoreerd Ethyleen Propyleen (FEP), een broertje van PTFE (Teflon). FEP is flexibeler, hecht niet aan de adertjes en veroudert niet. Rondom de FEP isolatie is een PVC coating aangebracht om vibraties te dempen. De beschermende buitenmantel is van katoen. De connectors zijn niet, zoals bij alle andere kabels, van kunststof, maar geheel van metaal.

AudioQuest. De geleiders in de Cinnamon en de Vodka bestaan uit kleine adertjes van gepolijst polymeer. Bij de Cinnamon wordt niet aangegeven om hoeveel adertjes het gaat, bij de Vodka wordt opgegeven dat er 217 adertjes zijn gebruikt. Ook wordt benadrukt dat de uiteinden zorgvuldig zijn gepolijst. Helaas wordt niet aangegeven hoe de kabels verder zijn opgebouwd, dus met die informatie kan ik u niet verblijden. De aangegoten stekkers zijn van kunststof.

Chord. Ook The Chord Company is zuinig met informatie. De OptiChord heeft een geleider van een kwalitatief hoogwaardig polymeer, waarbij niet wordt aangegeven of het hier om één massieve geleider gaat of om een bundel dunne adertjes, zoals bij de andere kabels. De isolatie is van PVC, net als de buitenmantel, die stugger is gemaakt om knakken te voorkomen. De uiteinden zijn rondgeslepen (“domed”) en gepolijst. De connectors zijn van kunststof met een vrij brede metalen behuizing.

Gebruikte apparatuur
Ik heb deze kabels beluisterd op mijn eigen audioset, waar ze zijn gebruikt tussen een Esoteric X-05 (SA)CD-speler en een Esoteric D-07 DAC. Beide apparaten worden van een ijzingwekkend exact kloksignaal voorzien door een Esoteric G-03X Master Clock Generator. De rest van de keten bestaat onder meer uit een EAR Yoshino 864 voorversterker (buizen), twee EAR Yoshino PL509 MkII monoblock eindversterkers (buizen), Harbeth Super HL5 luidsprekers, NFO interlinks en Auditorium23 luidsprekerkabels. Alle netsnoeren zijn van Kemp Elektroniks en het netfilter (onmisbaar in de flat waar ik woon) is een PS Audio Quintet. Alles is uiteraard aangesloten op een aparte audio-stroomgroep met een AHP zekering.

Muziek
Voor deze recensie heb ik twee CD’s gebruikt. De ene is overbekend voor de vaste lezers: Arabesque, de demo-CD van Crystal Cable, die vol met uitstekende opnamen van klassieke muziek staat. De andere CD is Breakfast On The Morning Tram van Stacey Kent. Prima materiaal om de klankkwaliteiten van de vier kandidaten te testen.

Luisteren

1) AudioQuest Cinnamon
De AudioQuest Cinnamon is een goed afgewerkt, zeer dun rood kabeltje dat in verhouding tot de geringe diameter relatief stug is. De aangegoten zwarte kunststof connectors zijn compact (kleiner dan de vroegere connectors) en laten zich makkelijk in iedere ruimte wurmen. Dat is belangrijk, want optische aansluitingen zitten soms in de vreemdste hoeken. Ooit geprobeerd om bijvoorbeeld een Bluesound Node 1 aan te sluiten met een optische kabel? Dan begrijpt u wat ik bedoel. De pasvorm is perfect en dus is de aansluiting meteen goed.

AQ-Optical_Cinnamon_F-F_hi-lexicom-multimediaDe Cinnamon doet niets verkeerd. Dat is het goede nieuws. Hij geeft braaf alles weer en geeft mij geen moment de indruk dat een deel van het signaal ergens blijft steken. Vergeleken met standaard optische kabeltjes van het type “één-euro-bak-bij-de-Gamma” is de Cinnamon een wereld van verschil. Eigenlijk zou dit een basis-kabel moeten zijn voor elke serieuze verbinding. Wie ten opzichte van de Cinnamon geld wil besparen, bespaart ook op kwaliteit. Dom.

Maar er is ook minder fraai nieuws. Qua klank is deze Cinnamon absoluut niet slecht, maar de andere drie kandidaten presteren beter. De Cinnamon heeft een klank, die enigszins mechanisch is. Stemmen klinken een beetje emotieloos, instrumenten soms een beetje synthetisch. Stacey Kent lijkt niet veel zin te hebben om te zingen en de cello van Pieter Wispelwey verliest een beetje aan karakter. Ik kan niet horen of hij op darmsnaren of stalen snaren speelt. Ook een dure concertvleugel klinkt ineens een stuk goedkoper. En zo kan ik doorgaan. Alle muziek is aanwezig en wordt weergegeven, maar het is in vergelijking met de andere drie nèt een beetje minder echt.

2) Chord OptiChord
De Chord OptiChord is qua prijs ongeveer vergelijkbaar met de AudioQuest Cinnamon. Het scheelt niet erg veel. Deze kabel is dikker en stugger dan de Cinnamon en heeft ook duidelijk grotere connectors. De aansluiting is ook hier uitstekend, maar de metalen behuizing is aan de dikke kant. Dat maakt niet uit bij de door mij gebruikte apparatuur, maar als er toevallig minder ruimte beschikbaar is, kan het problematisch worden. De Chord-connectors liggen wèl lekker in de hand en de afwerking van de kabel staat op het bekende hoge Chord-niveau.

chord_optichordDe OptiChord heeft een duidelijk andere klank dan de Cinnamon. Ook deze kabel is mijns inziens een basiskabel, maar toch bevalt de OptiChord mij beter. De klank is iets voller, ronder en een heel klein tikje warmer. De OptiChord is meer bourgondisch dan de vrij ascetische Cinnamon. Niet dat er nu ineens wonderen gebeuren, maar de muziek krijgt nèt dat kleine beetje extra. Er komt meer leven, meer emotie in de weergave. Stacey Kent heeft meer zin in zingen en ook de akoestische instrumenten krijgen meer “vlees op de botten”.

Hierdoor is het luisteren via de OptiChord op de langere duur aangenamer en boeiender. Wanneer ik naar de Danse Macabre luister (track 11 van Arabesque), is de opbouw in het muziekstuk indrukwekkender en beter te volgen. Kleine accenten, zoals de triangel die boven de muziek uit twinkelt, komen beter tot hun recht. Maar ook de contrabas in de begeleidende band van Stacey Kent is een echtere contrabas. Geen slechte prestatie van deze zeer betaalbare kabel!

3) AudioQuest Vodka
De grotere broer van de Cinnamon is, ondanks de 217 adertjes, nauwelijks dikker. Ook heeft hij dezelfde handzame kunststof connectors en dezelfde stugheid. Eigenlijk geldt dezelfde productbeschrijving als bij de Cinnamon, alleen heeft de Vodka meer adertjes. En hij is blauw. En duurder. Klaar. Zo, dat schiet op, want nu kan ik gaan luisteren.

audioquest-vodka-optilink1Ik heb het tot nu toe verzwegen, maar ik ben niet laaiend enthousiast over de vorige kandidaten. Ze doen hun werk goed (Cinnamon) tot behoorlijk goed (OptiChord), zeker in relatie tot hun bescheiden prijs, maar wereldschokkend super is het allemaal niet. Moet ik dan een conclusie gaan schrijven waarin ik vertel, dat een optische verbinding hoorbaar minder goed is dan een elektrische? Gelukkig niet.

Want: (het lijkt wel een Superman-stripboek…) daar is de Vodka! Nee, ik bedoel niet dat ik eerst een fles Vodka heb leeggedronken, maar ik heb het over de optische kabel. Gelijk bij de eerste tonen klaart mijn gezicht op: zo kan het dus ook! Deze kabel maakt onweerlegbaar duidelijk, waarom het zin heeft om te investeren in een betere optische kabel. Bij het luisteren naar de cello van Pieter Wispelwey wordt hoorbaar, hoe een cello met darmsnaren hoort te klinken. Heerlijk zangerig, diep, intens en meeslepend. Een schitterend instrument, dat nu echt tot z’n recht komt.

Ook de eerder genoemde Danse Macabre krijgt er een complete dimensie bij. De akoestiek van de concertzaal, de ruimtelijkheid van de opname, de karakteristieke klank van elk instrument, het is er plotseling allemaal. Omdat de muziek transparanter wordt en het stereobeeld genuanceerder, is het mogelijk om echt elke nuance in de opbouw van dit duistere en dreigende muziekstuk te horen. En dus komt het meer tot leven. Dat is de bedoeling, toch?

En dan volgt de stem van Stacey Kent. Een prachtige stem, met veel nuances, verschillen in ademdruk en kleine stembuiginkjes. Al die details maken een stem tot een unieke stem. Maar dan moet ik ze wel kunnen horen! En met de Vodka hoor ik ze in hun volle glorie. Ook de instrumenten die haar begeleiden, profiteren van deze upgrade. Van de bekkens op het drumstel tot de diepe contrabas. De opname wint aan ruimtelijkheid, emotie en echtheid. Dat is het verschil tussen een murmelend achtergrondmuziekje (ook wel akoestisch behang of liftmuzak genoemd) en de èchte muziekbeleving, die boeit, verrijkt en inspireert tot verder luisteren.

4) Atlas Mavros Optical
De laatste in de rij. Een kabel die er werkelijk schitterend uitziet. Een prachtige, luxe aanvoelende katoenen mantel gecombineerd met elegante, geheel metalen stekkers die nauwelijks dikker zijn dan de kunststof exemplaren van AudioQuest. (Deze beschrijving lijkt wel bedoeld voor een audiokabels-modeshow.) Ook deze kabel is veel-aderig (280) en nèt iets minder dik dan de OptiChord. Dus is hij dikker dan de AudioQuest-broertjes. Maar desondanks is hij met afstand de soepelste van het stel. En hij is de mooiste.

Atlas-Mavros-optical-1-lexicom-multimediaDe website belooft “best in class performance” en meer van die mooie kreten. Dat maak IK wel uit. En dus moet hij voor straf als laatste. Die metalen stekkers bevallen mij erg goed. De aansluiting “klikt” lekker en zit als een huis. En dat soepele is ook erg fijn, want dat geeft me het geruststellende gevoel dat-ie niet snel zal knakken.

Het opvallende is, dat de Atlas Mavros Optical en de AudioQuest Vodka in veel opzichten elkaars gelijke zijn. Beide hebben dat muzikale, dat echte. De muziek komt op een prachtige manier tot leven en boeit vanaf de eerste maten. Ook de Mavros verwent met een uitstekende detaillering en subtiele nuanceringen in de weergave. Het stereobeeld is mooi, goed qua plaatsing en focussering, en kamerbreed. Af en toe zelfs een klein tikkie beter dan de Vodka, maar dat is echt een vergrootglas-beoordeling.

De vleugel, waarop Gabriella Käfer de Berceuse op. 57 van Chopin speelt, klinkt nu niet meer verkleind, maar is de echte concertvleugel zoals ik die ken uit de concertzalen. Met alles erop en eraan: vol en rijk, genuanceerd in de weergave van de verschillen in aanslag, compleet met de mooie klank van de kast van het instrument. Maar ook de volle rijkdom van een barok kamerorkest, dat een stuk van Vivaldi speelt, komt prachtig uit de verf. De solovioliste, Rachel Podger, is onmiddellijk herkenbaar voor mij. Haar barokviool (een Pesarinius uit 1739) wordt in de solopartijen duidelijk van het orkest gescheiden. Het stereobeeld geeft de orkestleden de ruimte om een beetje verder uit elkaar te gaan zitten dan bij de twee goedkopere kabels, waardoor het hele beeld ruimtelijker overkomt. Mooi!

De enige opmerking die ik bij de Mavros heb, is dat hij soms iets meer last heeft van scherpe “s”-klanken. Dat kan in sommige nummers van Stacey Kent tot kleine scherpe geluidjes leiden, maar niet op een zodanige manier dat mijn muziekgenot er door wordt bedorven. De andere kwaliteiten van deze kabel overheersen zó duidelijk, dat ik hem dit kleine schoonheidsfoutje vergeef. Bovendien moet u niet vergeten, dat de Esoteric-combinatie die ik voor deze test gebruik, zeer kritisch is en een hoger bedrag vertegenwoordigt dan veel complete audiosets.

Conclusie
Deze luistertest heeft mij een aantal zaken onweerlegbaar duidelijk gemaakt. Er zijn hoorbare verschillen vast te stellen tussen optische kabels. Dat is één. Het loont absoluut om te investeren in een optische kabel van een betere kwaliteit. Dat is twee. Optische kabels hebben, net als elektrische kabels, een eigen (klank-)karakter. Dat is drie. Met een goede optische kabel kan een optische digitale verbinding voor een uitstekende weergavekwaliteit zorgen. Dat is vier. En optische kabels moeten, net als elektrische kabels, een tijdje inspelen voordat ze hun volle potentieel tonen. Dat is vijf.

Het is niet verbazingwekkend, dat er verschil in weergavekwaliteit bestaat tussen de goedkopere en de duurdere kabels. Waarom zou iemand een duurdere kabel kopen als er geen hoorbare verschillen zijn? Dat slaat nergens op.
Maar toch was ik verbaasd, dat de verschillen zó groot zijn. De Cinnamon en de OptiChord zijn twee basiskabels die braaf hun werk doen, zonder in negatieve zin op te vallen. Dat wil zeggen: totdat de Vodka en de Mavros ten tonele verschijnen. Deze twee uitstekende kabels laten horen, hoe het moet. Muzikaal, doortekend, gedetailleerd, rijk en vol.

Maar wat is de beste keuze? Dat zal van de situatie afhangen. Hebben de te koppelen apparaten van zichzelf een erg heldere of slanke klank? Dan zal de AudioQuest Vodka waarschijnlijk de betere keuze zijn. Is er sprake van apparaten met een warme klank? Dan kan de Atlas Mavros Optical een goede keuze zijn. Net als bij elektrische kabels geldt: de kabel moet “matchen” met de apparatuur. Een keten is zo sterk als de zwakste schakel en dat geldt ook voor een audioketen. De juiste kabel versterkt de keten.

Als ik een voorkeur moet uitspreken, kies ik voor de AudioQuest Vodka, omdat mijn intuïtie zegt dat de Vodka in meer situaties een optimale match kan zijn. Maar dat is zeer persoonlijk en u mag dat niet als voorschrift zien. Want de Atlas Mavros Optical is net zo goed, alleen iets slanker en helderder. En hij is mooier om te zien.

Audioquest Vodka bestellen? Klik hier

Atlas Mavros Optical bestellen? Klik hier