Groot muziekgenot voor een onverwacht bescheiden prijs
Eind augustus 2016 heeft Rotel een nieuwe serie audio-apparatuur gepresenteerd, die een prima prestatieniveau koppelt aan een bescheiden prijskaartje. Dynaudio heeft onlangs iets soortgelijks gedaan met de nieuwe Emit luidsprekerserie. Wat is er leuker dan die Rotel-apparatuur te combineren met een setje Emit luidsprekers en te horen wat er gebeurt? Dus heb ik mij teruggetrokken op mijn gebruikelijke plaats delict, de luisterruimte van Lexicom MultiMedia, om een middagje lekker naar muziek te luisteren. O pardon, ik bedoel natuurlijk: om de Rotels en de Dynaudio’s aan een luistertest te onderwerpen.
Beschrijving 1: Rotel A12
De A12 is de middelste van de drie geïntegreerde stereoversterkers in deze serie. Hij deelt de strakke vormgeving en het fraaie grafische display met grote broer A14. Ondanks een flinke hoeveelheid knopjes, een USB-aansluiting, een hoofdtelefoonaansluiting, een flinke aan/uit-schakelaar en een grote volumeregelaar oogt het front niet “overbeladen”.
Met 2×60 Watt heeft de A12 een gemiddeld vermogen, maar vermogen zegt niet alles. De A12 wordt gevoed door een stevige ringkerntransformator, die door Rotel in eigen huis wordt gemaakt, net als de slit-foil condensatoren. Dat wekt vertrouwen in de belastbaarheid van deze versterker. Op het achterpaneel zijn behalve vijf analoge ingangen (inclusief een MM Phono-aansluiting!) ook vijf digitale aansluitingen aanwezig: 2x coaxiaal (RCA), 2x optisch (TosLink) en 1x USB-B. Alle digitale ingangen ondersteunen maximaal 24bit/192kHz. Tenslotte is er ook een fraaie, compacte Bluetooth-antenne aanwezig. Geen omhoogstekende spriet, geen optionele dongle waar u extra voor moet betalen, maar fraai geïntegreerd in het achterpaneel. En de lijst gaat door, want de A12 is ook “Google Chromecast Audio Ready“. Toe maar! Alle digitale signalen worden naar analoog omgezet door een “Premium” Wolfson 24bit/192kHz DAC, waarvan het typenummer niet wordt genoemd (WM8740?).
De versterker voelt solide aan. De knoppen hebben een prettig bedieningsgevoel; ook de afstandsbediening ligt lekker in de hand en laat zich makkelijk bedienen. Geen gepriegel met miniatuurknopjes, waarvoor je een pincet nodig hebt. Kortom: de eerste indruk is ronduit goed.
Beschrijving 2: Rotel CD14
In deze prijsklasse zie ik vaak CD-spelers, die mij qua bouwkwaliteit niet meevallen. Klapperige, iel aanvoelende plastic flutloopwerkjes die regelrecht van een computerdump afkomstig lijken te zijn, weinig of geen demping van loopwerkgeluiden, enzovoort. Rob Geus zou zeggen: “Daar word ik niet vrolijk van”.
Rotel heeft daar gelukkig andere opvattingen over. Goed, de voeding heeft geen ringkerntrafo, maar de stroomvoorzienig is geenszins onderbemeten en levert de stroom bovendien netjes gescheiden aan digitale en analoge circuits. Zo mag ik het graag zien. Het loopwerk is een kunststof exemplaar dat steviger aanvoelt dan ik had verwacht. Geen computerdump-rommel. Bovendien is het loopwerk netjes in een soort subchassis gemonteerd, dat trillingen en resonanties effectief dempt.
Ook hier komen we dezelfde “Premium” Wolfson 24bit/192kHz DAC tegen, ook hier zonder typenummer. Jammer (en een beetje flauw). Een foto van het binnenwerk onthult wel, dat Rotel meer werk heeft gemaakt van de analoge uitgangssectie dan sommige concullega’s. Al met al ziet deze CD-speler er verzorgd uit; het bouw- en bedieningsgevoel is net zo vertrouwenwekkend als dat van de versterker.
Beschrijving 3: Dynaudio Emit M10
De luidsprekers van de Emit-lijn worden door Dynaudio omschreven als: “entry-level High End luidsprekers”. Huh? Is het niet òf het een òf het ander? En zouden ze zowel geschikt zijn voor “HiFi” als voor “home theatre”. Een luidspreker die alles kan en alles is? Met een korreltje zout nemen? De luistertest zal het uitwijzen.
De Emit M10 is een schattig klein luidsprekertje van 17 cm breed, 29 cm hoog en 24 cm diep. In dat kastje zit een 140 mm mid/bas-driver met de bekende Dynaudio MSP-conus (Magnesium Silicaat Polymeer) en een 28 mm Dynaudio softdome-tweeter. De achterzijde vertoont een basreflexpoort. Gelukkig geen BiWire-aansluiting (wie gebruikt die dingen?). De afwerking is netjes en door de gefacetteerde baffle oogt de M10 nòg kleiner dan hij is. Een concessie aan de prijsklasse is, dat het front niet met magneetjes wordt bevestigd, maar met de oude, vertrouwde pinnen. Ach, zo erg is dat niet.
Kleine monitorluidsprekers worden vaak uitgescholden voor “boekenplankluidsprekers”, maar voor een optimale prestatie moet een monitorluidspreker echt op een stand worden geplaatst. Wie zo’n luidsprekertje wegmoffelt in een kast (heel erg), tussen boeken (nog erger), met een gordijn ervoor (vreselijk), of de doos er omheen laat zitten (een doodzonde), moet zich serieus afvragen in hoeverre hij/zij in muziek is geïnteresseerd.
Gebruikte apparatuur
De Rotel A12 versterker en de Rotel CD14 CD-speler zijn gekoppeld met Chord Clearway analoge interlinks. Tussen de Dynaudio Emit M10 monitorluidsprekers en de Rotel A12 zijn Chord Clearway luidsprekerkabels gebruikt.
Om de CD-speler te vergelijken met streaming audio heb ik een Bluesound Node 2 aan de Rotel A12 gekoppeld met een Chord Clearway Digital digitale interlink, zodat de ingebouwde DAC van de A12 wordt gebruikt. De Node 2 is op het netwerk aangesloten met een Chord C-Stream CAT7-Ethernetkabel.
De stroomvoorziening van de Rotels wordt verzorgd door een MusicLine PowerIgel; de Bluesound is met zijn eigen netsnoer aangesloten, omdat dit een C7-stekker (“achtje”) heeft in plaats van de gebruikelijke C13 apparaatstekker.
Tenslotte de gebruikte stands: ik heb bewust gekozen voor de KEF LS50 stands, ondanks het feit dat ze qua prijs wellicht iets aan de pittige kant zijn in verhouding tot de rest van de set. Maar deze KEF-stands laten de klankmatige prestaties van de Dynaudio Emit M10 het best tot hun recht komen. De KEF stands zijn zeer solide gebouwd, standaard voorzien van dempend materiaal in de kolom, en ze zijn mooi.
Begrijp me niet verkeerd: de KEF stands maken de Emit M10 niet beter, maar ze laten de Emit M10 zijn volle klankpotentieel ontvouwen. Lichtere/goedkopere stands (ik noem geen merknamen) laten een deel van die prestaties in het niets verdwijnen. De bas wordt minder strak en verliest een stukje diepte, maar ook het stereobeeld is minder goed gefocust en de totale weergave mist dat kleine beetje extra, dat van een goede luidspreker een betere luidspreker maakt.
Luisteren met de Rotel CD-speler
De eerste CD is van Les Basses Réunies, die muziek van J.S. Bach spelen: de Sonate in G majeur, BWV 1027. Het ensemble van ténor de violon (een soort kleine cello), orgelpositief en contrabas klinkt verrassend fraai. De zangerige ténor de violon is duidelijk en compleet in de luisterruimte aanwezig; het orgelpositief is levendig, goed gedefinieerd en zuiver van klank. Maar vooral de onverwacht diepe basweergave had ik niet verwacht van ukkies als de Emit M10. Zowel de gestreken als de geplukte passages worden accuraat en met overtuiging gepresenteerd. Op het stereobeeld is niets aan te merken en de timing is prima. De textuur van de instrumenten is overtuigend, de helderheid en doortekening zorgen ervoor dat de muziek niet inboet aan levendigheid. De akoestiek van de kerk in het Zwitserse Pampigny, waar de opname is gemaakt, is goed hoorbaar en draagt bij aan het ruimtelijke weergavebeeld van deze CD. Gelukkig gaat deze audioset niet op jacht naar het meest minimale detail, wat op den duur vermoeiend kan werken. De weergave is aangenaam en muzikaal; hier kan ik lang en zonder luistermoeheid naar luisteren.
Maar kan de set ook steviger materiaal aan? Ik draai de eerste track van Live in Paris van Diana Krall: I Like Being Here With You. Een lekker pittig nummer met veel detail. En de Rotel/Dynaudio/Chord-set stelt niet teleur: vanaf het applaus, het knippen met de vingers, het aftellen en de eerste klappen op het drumstel zit het ritme er lekker in. De vleugel wordt opvallend compleet gepresenteerd en dat had ik niet verwacht. Sorry, dat heb ik al gezegd, maar ja, je verwacht dergelijke prestaties niet van luidsprekertjes die bijna “desktop-formaat” hebben. De stem van Diana wordt goed, verstaanbaar en genuanceerd weergegeven, de gitaar is een genot om naar te luisteren en ik luister (alweer) verbaasd naar de overtuiging, waarmee de ukkies een contrabas neerzetten. Natuurlijk zijn er grenzen (in vergelijking met een vloerstaander), maar Dynaudio maakt niet de fout om de ontbrekende allerdiepste bas te compenseren door het oppompen van de middenbas. Desondanks heb ik niet de behoefte om hier een subwoofer bij te zetten, want vaak verstoort dat de timing. De drums en bekkens zijn “echt” en het applaus is natuurlijk en goed gedefinieerd.
Omdat de vleugel zo goed klonk, wil ik daar meer van horen: track 10 van de CD Arabesque: de Berceuse op. 57 van Chopin, gespeeld door Gabriella Käfer. Een vleugel is (vooral solo) een martel-instrument voor audiosets, maar deze set slaat zich er moedig doorheen. De presentatie van de vleugel is, mede dankzij het prima stereobeeld, groot genoeg om voldoende “echtheid” te bieden. In vergelijking met een live vleugel is het allemaal wat compacter, maar dat doet weinig af aan de kwaliteit van het totaalbeeld. De muziek wordt er niet minder boeiend door, want de klankkwaliteit, de timing en de ruimtelijkheid zijn gewoon goed. Een prima prestatie!
Om ook het “grote geweld” te horen, draai ik ook track 11 van Arabesque: de Danse Macabre van Saint-Saëns, gespeeld door het Minnesota Orchestra onder leiding van Eiji Oue. Een stuk met veel dynamiek door een full-size symfonie-orkest. En alweer valt de weergave mij aan alle kanten mee. Het overzicht blijft behouden, er is nauwelijks tot geen sprake van dichtlopen, melodie-lijnen blijven eenvoudig te volgen. De klankkwaliteit en de detailweergave zijn prima en de dynamiek is ruimschoots voldoende om de schaalgrootte van de muziek weer te geven. De totale impact van dit muziekstuk is minder dan wanneer ik het beluister via een zwaardere versterker en volwassen vloerstaanders, maar dat is logisch. Maar het belangrijkste is, dat het verschil kleiner is dan ik had verwacht. En dat betekent, dat ook grootschaliger en meer complexe muziek prima te beluisteren is op deze set!
Luisteren met de Bluesound Node 2
Om te beginnen A Gaelic Blessing uit het Requiem van John Rutter, gezongen door Turtle Creek Chorale. Een mooie, sfeervolle en gelaagde opname, die naast veel stemmen ook (o.a.) een harp en een orgel laat horen. De stemmen worden prachtig weergegeven: het wordt geen “eenheidsbrij”, maar individuele stemmen zijn goed te horen. De harp twinkelt mooi om het koor heen en de orgelpartij komt ook mooi uit de luidsprekertjes, al is de diepste bas afwezig. De subtiele, maar uiterst fraaie gelaagdheid in deze opname wordt prachtig gepresenteerd.
London Grammar met Hey Now van het album If You Wait. Een opname met heel wat (kunstmatige) nagalm en ruimtelijke effecten. Het nummer wordt met een verrassende schaalgrootte weergegeven. Het sfeervolle intro van het keyboard klinkt mooi en warm. De stemweergave is uitstekend, de elektronische effecten zijn duidelijk hoorbaar en ook de baspartij komt goed over. Hier en daar is duidelijk te horen dat dit nummer bijna overgeproduceerd is en tegen de vervormingsgrens aan zit. Ook deze zeer betaalbare set laat dergelijke zaken al duidelijk horen.
Iets rustigers: Tommy Emmanuel met Questions van het album Center Stage. Heerlijk gitaarwerk, waarbij niet alleen de klank van de elektrisch versterkte akoestische gitaar prachtig uitkomt, maar ook de speelgeluiden (zoals het glijden van vingers over snaren) duidelijk te horen zijn. Het weergavebeeld is mooi ruimtelijk en diep, de gitaar klikt heerlijk en zelfs de lage tonen komen erg goed over. Dit is een heerlijk stukje muziek om te testen of de Rotel/Dynaudio/Chord-set ook met subtiel audiofiel materiaal uit de voeten kan. En dat gaat uitstekend!
Tenslotte een track om de dynamiek te testen: Fink met This Is The Thing van het album Fink Meets The RCO. Het begin klinkt al gelijk enorm ruimtelijk. De gitaar en de bekkens lijken te zweven in de ruimte. De percussie komt pittig uit de luidsprekers en de stem van Fink is onmiddellijk herkenbaar. Ritmisch is alles dik in orde en alle klanken van bekkens, achtergrondstemmen, gitaar etc. zijn fraai en zuiver te horen. De opbouw naar de climax van het nummer wordt met de juiste intensiteit gepresenteerd en de steeds zwaarder klinkende klappen op de drums worden met kracht de luisterruimte in geslingerd. De laatste, meest forse klappen maken echt indruk en ik kijk of de conussen al uit de luidsprekertjes vliegen, maar dat is niet het geval.
Conclusie
Het is natuurlijk erg makkelijk om deze set weg te zetten als “budget-set”, waar je geen al te hoge eisen aan mag stellen. Dat is namelijk absoluut niet waar! De complete test-opstelling (inclusief de KEF-stands, de Bluesound Node 2 en de bekabeling) kost minder dan een grote OLED-TV, maar desondanks is de weergavekwaliteit ronduit volwassen te noemen. Ik ben verrast door de vele muzikale kwaliteiten van alle testdeelnemers.
De kennismaking met de Rotel A12 versterker is zeer aangenaam verlopen. Deze kleine broer van de A14 klinkt muzikaal en verfijnd; hij blijkt in de praktijk over meer capaciteiten te beschikken dan de “specificaties-op-papier” doen vermoeden. Een ontzettend leuke versterker, die mede door de ingebouwde DAC veel waar voor z’n geld biedt. Geen versterker voor headbangers, maar een prima keuze voor muziekliefhebbers die thuis geen house-party’s geven. De A12 behoudt in alle situaties het overzicht, zelfs als hij een compleet symfonie-orkest te verwerken krijgt. De A12 is een prima allround stereoversterker met een behoorlijk neutrale weergavekwaliteit.
De Rotel CD14 CD-speler is een grote verrassing. Deze speler bewijst, dat de CD nog lang niet dood is. De vergelijking tussen de CD14 en de Bluesound Node 2 laat horen, dat het eigenlijk niet uitmaakt of een CD wordt afgespeeld met de CD14 of dat diezelfde CD in geripte vorm via de Node 2 wordt afgespeeld. Wie wil bewijzen dat streaming audio “veel” beter is dan een CD-speler, zal met een fors duurdere streaming-machine moeten komen, want de CD14 laat niet met zich spotten. Een uitstekende CD-speler met een keurig stil en stabiel loopwerk.
De Dynaudio Emit M10 is een ongelooflijk leuk, klein krachtpatsertje. Het is onvoorstelbaar, dat uit zo’n klein doosje zo veel muziek kan komen. De klankbalans is keurig neutraal en de weergave is open en geordend. Natuurlijk beschikt hij niet over een afgronddiepe baskelder, maar gelukkig heeft Dynaudio dit niet gecompenseerd door de middenbas op te pompen, want dat zou afbreuk hebben gedaan aan de klankbalans. De Emit M10 is een prima luidspreker(tje), waar ik met plezier naar kan luisteren zonder dat ik het gevoel heb, dat ik iets essentieels mis. Maar zet de M10 wèl op goede stands!
Dus hoezo “budget-set”? Deze set bewijst, dat ook in de meer gematigde prijsklasse volop muziekgenot te vinden is!