Review: B&W 802 Diamond luidsprekers aan een top-set van Naim en Chord

Een set topluidsprekers van Bowers & Wilkins + een stapel toppers van Naim + een bundel topkabels van Chord =  een top-luisteravond! (deel 1)

Soms zit het leven tegen, soms zit het mee. Eerst krijg ik op 13 oktober te maken met een forse lekkage in mijn woonkamer, maar op 22 november  mag ik ‘s avonds de winkel van Lexicom MultiMedia gebruiken om lekker muziek te draaien. Om even bij te komen van de lekkage-narigheid? Nee, voor deze recensie. Het verschil? Niets. Ook tijdens recensiewerk mag ik genieten van muziek. Het één sluit het ander niet uit.

Wie de website van Lexicom MultiMedia in de gaten houdt, zal het niet zijn ontgaan dat sinds kort de roemruchte 800 Diamond-serie van Bowers & Wilkins aan het assortiment is toegevoegd. Om die serie op de juiste manier aan het publiek voor te stellen, heeft eigenaar Lex Kersten een indrukwekkende Naim-set laten aanrukken (die helaas gedeeltelijk weer terug moet). O ja, de winkel is ook verbouwd, want de grote 802 en 803 komen niet optimaal tot hun recht in de niet al te grote luisterruimte en zijn te zwaar om telkens te versjouwen. Ondanks het feit, dat een winkel natuurlijk geen optimale luisterruimte is, heeft de nieuwe wand, waar de 802 Diamond en de 803 Diamond voor staan, van het achterste deel van de winkel een soort extra luisterruimte gemaakt die (mede dankzij alle schitterende apparatuur) verbazend goed klinkt.

Voor mij staat een indrukwekkende set B&W 802 Diamond in hoogglans zwart, geflankeerd door een al even fraaie set 803 Diamond in dezelfde kleur. De 803 Diamond komt in een volgende recensie aan de beurt. Nu eerst de 802 Diamond. Een imposante luidspreker van 72 kilo schoon aan de haak, die grofweg 1,15 meter hoog, 37 cm breed en 56,5 cm diep is. Toch is het geen monster om te zien. Dankzij de vele fraaie rondingen oogt de 802 elegant, al is het wel even wennen voor degenen, die een luidspreker nog steeds als een vierkante doos zien. De prachtige zwarte lak geeft hem de uitstraling van een muziekinstrument.

BW802B&W 802 Diamond – beschrijving
Bowers & Wilkins heeft voor deze topserie alles uit de kast gehaald. Dit is hogeschool-luidsprekerbouw. Van boven naar beneden zien we eerst een tweeter, die is gemaakt van synthetische diamant. Peperduur materiaal, dat een hoge mate van stijfheid met een zeer laag gewicht combineert. Dit moet resulteren in een ongekend lage vervorming en een hoge snelheid. De aandrijving van de tweeter is opgebouwd met vier neodymium magneten, zodat een optimaal magnetisch veld ontstaat. Hierdoor beweegt de spreekspoel zich altijd op de juiste manier en blijft de eenheid koel. De tweeter is in een aparte behuizing gemonteerd en voorzien van een Nautilus-buis, die ongewenste energie en resonanties absorbeert en afvoert. Om contact met de behuizing te vermijden, wordt rond de tweeter een rand van Raychem-gel aangebracht.

Dan komen we bij de gezichtsbepalende druppelvormige Marlan behuizing, waarin de middentoner is gehuisvest. Marlan is een synthetische hars, aangevuld met mineralen. Dit levert een zeer stijf en resonantie-arm geheel op. De mooie zwarte glans ontstaat door zeven (!) laklagen die met de hand worden gepolijst. De middentoner is de wereldberoemde FST™ (Fixed Suspension Transducer) driver, die herkenbaar is aan de gele kleur. Vaak geïmiteerd, nooit geëvenaard. De conus bestaat uit geweven Kevlar, dat met een speciale polymeerachtige substantie wordt verzegeld tot een stijve conus. Er is geen rolrand aanwezig; de conus wordt met een schuimrand aan de korf (het frame) bevestigd. Over aandacht voor detail gesproken: zelfs de ribben van die korf zijn geoptimaliseerd! Rond de middentoner is eveneens een rand van Raychem-gel aangebracht, zodat ook de middentoner van de behuizing is ontkoppeld. De grote faseplug moet de spreiding optimaliseren.

De grootste behuizing is voor de twee woofers, die zijn gebouwd rond conussen van Rohacell (dat ook wordt gebruikt om bijvoorbeeld vliegtuigcockpits akoestisch te isoleren). Zeer stijf, zeer licht en vormvast. Conus, spreekspoel en stofkap zijn met elkaar verlijmd om de stijfheid nòg verder te vergroten. Dit noemt B&W de “mushroom” (paddenstoel). Stijf en licht: dit moet een diepe, strakke en snelle bas garanderen. De spreekspoel wordt niet aangedreven door een grote, dikke, zware magneet, maar door twee in lijn geplaatste neodymium magneten, die een meer symmetrisch veld creëren en de beweging van de spreekspoel beter lineair laten verlopen.
De basdrivers worden ondersteund door een basreflexpoort, die de naam “Flowport” draagt. Deze poort zit bij de 802 Diamond in de bodem van de kast, zodat de bastonen tussen kast en voet verder worden verspreid. De kuiltjes in de poort moeten kleine luchtwervelingen veroorzaken. Hierdoor worden de gevreesde bijgeluiden, waaraan de basreflexpoort zijn twijfelachtige reputatie dankt, voorkomen.

De kast van de 802 Diamond bestaat uit een aantal laagjes hout (in totaal 35mm dik), die als een soort multiplex in een mal worden geperst tot een zeer stijve kast, waarna het geheel wordt afgewerkt met houtfineer van topkwaliteit of zwarte hoogglans lak, zoals de recensie-exemplaren. Inwendig is de kast verstevigd met een systeem, dat B&W “Matrix” noemt. Dit is een uitgekiend stelsel van in elkaar grijpende verstevigingen, dat de kast extra verstevigt. Staande golven en resonanties krijgen met deze kastconstructie vrijwel geen kans.
Het scheidingsfilter is opgeborgen in de voet. Ver weg van elke mogelijke resonantie. Om het muzikale signaal puur te houden, is het scheidingsfilter zo eenvoudig mogelijk van opzet, al zijn de componenten van hoge kwaliteit (o.a. Mundorf).

Naim-nac-282-1-lexicom-multimediaGebruikte apparatuur – beschrijving
Hierboven verklapte ik al, dat mij een schitterende audioset ter beschikking staat. Een fenomenaal Naim-machinepark, gecombineerd met al even geweldige bekabeling van The Chord Company. Mij hoort u niet klagen…
Ik begin met de NAC 282 voorversterker: een meer dan prima klinkende voorversterker, die ik door en door ken, omdat hij bij vele eerdere recensies het hart van de gebruikte audioset vormde. Maar nu ik hem in combinatie met een forse SuperCap voeding hoor, ben ik toch verrast door de toegenomen ruimtelijkheid, het brede stereobeeld en de enorme rust in de weergave. Het gemak waarmee hij staat te spelen, is bijna arrogant. Voor alle duidelijkheid: de SuperCap voegt niets toe; hij geeft de NAC 282 alleen de ruimte om te laten zien wat hij ècht kan. De NAC 282 lijkt dankzij de SuperCap in alle opzichten een maatje te groeien en laat duidelijk merken, dat hij ook in deze schitterende set volkomen op zijn plaats is. Zó belangrijk is een goede voeding dus…

De NAP 300 eindversterker is in twee behuizingen ondergebracht: de NAP 300 eindversterker en de 300 PS voeding. Voeding en versterker zijn daarmee optimaal gescheiden, waardoor interferenties en dergelijke narigheden niet optreden. Daarom is het vermogen (2×90 Watt) slechts een deel van het verhaal. Veel belangrijker is, hoe dat vermogen tot stand komt. Dankzij de forse voeding kan de NAP 300 een flinke hoeveelheid stroom leveren en dat is belangrijk om de B&W 802 Diamond goed aan te sturen. Zo’n grote jongen heeft nu eenmaal kracht (= stroom) nodig.
De NAP 300 klinkt veel groter dan 2×90 Watt en vult de ruimte op z’n sloffen. Krachtig, dynamisch en zonder tegenspraak te dulden stuurt hij de 802 Diamonds aan, waarbij hij de woofers stevig onder controle houdt. Tegelijkertijd is de weergave verfijnd, gedetailleerd en ontspannen, waarbij de muziek optimaal tot bloei komt dankzij de inktzwarte achtergrond en de diepe rust in het geluidsbeeld. Wat een beul!

Naim-nds-xps-1-lexicom-multimediaAls bron dient een NDS netwerkspeler. Deze keizer onder de netwerkspelers toont op niet mis te verstane wijze, waartoe Naim in staat is. Standaard wordt de NDS zonder voeding geleverd, dus u moet er altijd een voeding bij kopen. Dat lijkt idioot, maar dat is het niet. Omdat de NDS een peperdure jongen is, kunt u beginnen met een “eenvoudige” voeding als de XP5 XS, waarna u later kunt upgraden naar de XPS of zelfs de machtige 555 PS, die het linker- en rechterkanaal gescheiden voedt en dus met twee Burndy-kabels wordt aangesloten. Deze 555 PS was met de NDS meegekomen en daar had ik geen enkel bezwaar tegen. Gek hè?
Hoe moet ik de weergave beschrijven? Denk aan alles wat mooi en goed is en vermenigvuldig dat met tien. Zoiets. De NDS is een goudeerlijke machine: garbage in is garbage out. Zelfs met matig materiaal klinkt hij al beter dan de concurrentie, maar wanneer hij wordt gevoerd met goed materiaal is hij onverslaanbaar. Ik had geen moment het idee, dat ik naar “digitaal” zat te luisteren en dat is een groot compliment. De verfijning bereikt echt een onwaarschijnlijk niveau; de detailweergave is subliem, het stereobeeld klopt qua breedte, diepte en hoogte, de weergave is zeer realistisch en instrumenten klinken zó natuurlijk, dat het “live”-gevoel sterker dan ooit opkomt. De muziek wordt in al haar glorie gepresenteerd en dat is een feest!

Over de bekabeling van The Chord Company heb ik mij in eerdere recensies regelmatig lovend uitgelaten. Goede kabels met een degelijke opbouw, een uitstekende afscherming en solide stekkers. Ik mag vandaag weer genieten van de absolute topserie: de Sarum-familie. Prijzig, maar door hun overweldigende kwaliteit hun prijs waard. Het muzieksignaal blijft van de bron tot aan de luidspreker intact en wordt niet gehinderd of vervormd door de bekabeling. De Sarum-familie wordt aangevuld met twee PowerChords (omdat er geen drie Sarum PowerLeads voorradig zijn) en een kort geleden geïntroduceerde Indigo Digital Tuned Aray Ethernet.
B&W krijgt van mij een groot compliment, want de luidsprekers hebben niet van die rottige blikken plaatjes tussen de biwiring-aansluitingen, maar echte kabelbrugjes. Zo hoort het! Maar omdat ik met de Sarum-familie speel, gebruik ik natuurlijk ook Sarum-brugjes. Dat maakt het helemaal af.
Al met al kan ik zeggen, dat mij een uitermate smakelijk menu te wachten staat, dat ik mij goed zal laten smaken!

Luisteren
Wanneer ik recensies schrijf voor Lexicom MultiMedia, maak ik zeer vaak gebruik van de Audiovector Si3 Avantgarde Arreté als referentie-luidspreker. Nu de 800 Diamond-serie zijn intrede heeft gedaan, is het tijd om mijn oren te her-ijken. Niets ten nadele van de Audiovectors, maar de B&W 802 Diamond is van een andere grootte. Eredivisie tegen Champions League. Dus ik begin voorzichtig met… inderdaad, Andrea Bocelli. Ik start La Voce Del Silenzio en al tijdens het intro verbaas ik me over de ongelooflijke klankrijkdom. De fluit, de violen, de diepe cello’s en bassen, de vleugel, het lijkt allemaal te mooi om waar te zijn. Maar ook wanneer ik opnieuw start, krijg ik kippenvel. Het is een platgetreden en uitgekauwd cliché, maar zo heb ik dit nummer echt nog nooit gehoord! De stem van Andrea Bocelli glanst met ongehoorde souplesse, schitterende diepgang en een subliem uitgewerkte Italiaanse klankkleur. Een ongekende hoeveelheid minutieus uitgewerkte details in combinatie met een uiterst nauwkeurig weergegeven dynamiek maakt het nummer, dat ik inmiddels bijna kan dromen, tot een nieuw stuk muziek en laat mij intens genieten. De muziek lijkt mij te omarmen en mee te nemen naar het moment van opname. De plaatsing van alle instrumenten, de breedte van het stereobeeld, de manier waarop Andrea Bocelli los staat van het orkest, het subtiele decay, het is mooier dan ik het ooit hoorde.

Deze ervaring maakt mij razend benieuwd naar de stem van Adele. Make You Feel My Love is een nummer, waarin zij met wisselend volume zingt en waarbij haar stem soms een wat hard karakter kan krijgen in de uithalen. De 802 Diamond maakt er, aangestuurd door de fabelachtige set, iets heel anders van. Ik noteer: mooi, genuanceerd, boeiend, emotioneel. De vleugel is doortekend en natuurgetrouw neergezet, de strijkers (viool en cello) zijn zangerig en “echt” en de tweede stem, die soms iets te aanwezig kan lijken, wordt nu goed geproportioneerd en op de juiste plaats neergezet. En dan Adele… het is onvoorstelbaar hoe de 802 Diamond deze stem weergeeft. Ondanks het feit, dat de niet al te denderende opnamekwaliteit hoorbaar is, blijft het verbazingwekkend wat de combinatie van een geweldige set, hoogwaardige bekabeling en twee topklasse luidsprekers met deze track kan doen. Ik begin warme gevoelens voor de 802 Diamond te krijgen…

Door naar Charles Aznavour. Ook deze opname is niet van de allerhoogste kwaliteit, maar de stem en het nummer blijven voor mij een geliefd stukje jeugdsentiment. Met zijn zware Franse accent zingt Aznavour het schitterende She en bewijst eens te meer, dat zijn uitvoering de mooiste is. Ik word verrast door een zeer gedetailleerde en zangerige vleugel, een afgronddiepe bas en gitaarsnaren die ik bijna kan aanraken. Ik weet niet wat er allemaal in die NDS gebeurt, maar de stem van Aznavour heeft nog nooit zo mooi geklonken. Ondanks een niet-perfecte opname! Ik draai het nummer twee keer; de romantische, warme en sfeervolle klanken doen het uitstekend in een lege winkel. Ah oui, monsieur!

Om ook eens een totaal andere muzieksoort te testen, draai ik voor de lol de track Son Of a New York Gun van het album Powerful People van Gino Vannelli. Een oude opname uit 1974, die later op CD is uitgebracht en in geripte vorm op de Lexicom-NAS staat. Vannelli had de synthesizers ontdekt en ging op dit album helemaal uit z’n bol met die elektronische speeltjes. Veel geluid, veel effecten, veel drukte. Op de 802 Diamond maakt het allemaal geen enkele indruk. Soeverein behoudt hij het overzicht en geeft hij elke lijn, elk effect en elke dwaze inval perfect gedetailleerd weer. Of het nu gaat om een elektronische imitatie van een orkest vol strijkers of om een Amerikaanse politiesirene, het komt allemaal perfect uit de 802 Diamond. Geen greintje verstopping, geen enkele neiging tot dichtlopen.

Pink-Floyd-Dark-Side-Of-The-Moon-lexicomRustiger, maar ook vol effecten is Money, afkomstig van Dark Side Of The Moon van Pink Floyd. Met name het maffe “pingpong-stereo” aan het begin van dit nummer is, samen met de rinkelende munten en het geluid van de kassa, wereldberoemd geworden. Ik geniet met name van de gitaren, de bas en de saxofoon. Wat een weergave! Perfect gedefinieerd, natuurlijk en muzikaal. De drums geven een stevige drive aan dit nummer; voor de uitstekende weergave van de bekkens, die niet in gesis verzanden maar tik voor tik hoorbaar zijn en echt naar metaal klinken, bedank ik de fenomenale diamanten tweeter van de 802 Diamond. Heerlijk!

Nu iets klassieks. Leo van Doeselaar bespeelt het orgel van de St. Laurenskerk te Alkmaar en trakteert mij op Pièce d’ Orgue (Fantasie) in G-Dur, BWV572 van J.S. Bach. Een bekend stuk, dat ik helaas in mijn woonkamer (ik woon in een flat) niet te hard kan afspelen. In de winkel van Lexicom MultiMedia kan ik mijn gang gaan, dus: gas erop! Niet te geloven, wat is dit mooi! De 802 Diamond gaat niet brullen of schreeuwen, maar speelt gewoon op een pittig niveau. Op dezelfde onverstoorbare manier als altijd. Zonder vervorming, zonder stress, mede dankzij de potente NAP 300 eindversterker. Het majestueuze instrument krijgt alle ruimte om haar veelvoudige klankenpracht te etaleren. Groots, levensecht, gedetailleerd. Elk register is te onderscheiden, elke lijn makkelijk te volgen. De diepe pedaaltonen worden door de Rohacell woofers mooi, vol en melodieus weergegeven. En het plaatje wordt afgerond door de perfecte weergave van de akoestische informatie, waardoor de nagalm van de kerkruimte zeer realistisch wordt neergezet.

Vanzelfsprekend kan ik mijn referentie-CD Arabesque niet overslaan. Het wordt eentonig, maar ook deze selectie korte muziekstukken klinkt weergaloos. Of het nu een barokorkest is of een solostuk voor cello, een meditatief pianorecital of een gitaarduo, het is bijna eng realistisch. Ik ben diep onder de indruk van de moeiteloze dynamiek, de schilderachtige kleurenpracht en het concertzaal-achtige stereobeeld. Elk stuk muziek wordt verheven tot kunstwerk en op een ongelooflijk natuurlijke wijze gepresenteerd. Ik luister niet naar een verzameling apparaten, ik luister naar muziek in zijn puurste vorm. Zo veel kwaliteit, zo veel prachtige muziek, het maakt een mens nederig.

Conclusie
Een tekst die barst van de superlatieven. Het is niet anders. Wie op vrijdag 22 of zaterdag 23 november de demonstraties heeft gehoord, zal moeten beamen dat hier iets bijzonder moois gebeurde. Ik mocht deze superset ‘s avonds in m’n eentje beluisteren voor deze recensie. Wat moet ik nog zeggen? De B&W 802 Diamond heeft mij veroverd. Ik had hem al eerder kort beluisterd aan een bescheidener audioset en ook toen al was ik heel blij met wat ik hoorde. Natuurlijk zijn de machtige woofers met hun strakke bas indrukwekkend en is de unieke middentoner uiterst muzikaal, maar de hoofdprijs gaat toch naar de tweeter, die hoorbaar bijdraagt aan het subliem gedetailleerde en gedefinieerde stereobeeld en die op een bijna onopvallende wijze laat horen, hoe mooi een tweeter kan klinken. Niet scherp of dominant, maar perfect geïntegreerd in het weergavebeeld. Sprankelend en twinkelend van puur genot.
Zoals gezegd, met deze topkwaliteit audioset van B&W, Naim en Chord was het ultieme muziekgenot bijna voorgeprogrammeerd. Maar ook met een minder uitbundig geprijsde set kan de B&W 802 Diamond prima uit de voeten. Maar: hoe beter de audioset en de bekabeling, des te grootser de prestaties van deze B&W-topper. Logisch, toch?

Wie over het pittige prijskaartje heen kan stappen en de ruimte heeft om een set B&W 802 Diamond op te stellen, doet zichzelf ernstig te kort door aan deze geweldenaar voorbij te lopen. Met de B&W 802 Diamond zet u geen set luidsprekers in uw woonkamer, maar een stel muziekinstrumenten. Wie wil dat nu niet?