Rega Brio/Apollo CDP/Planar 3: Versterker, CD speler en platenspeler uit één huis

De Engelse fabrikant Rega zal bij veel lezers het beste bekend zijn als leverancier van heel goede en tegelijkertijd betaalbare platenspelers. Rega doet onder leiding van eigenaar en oprichter Roy Gandy nog veel meer en levert elektronica en zelfs luidsprekers. In volgorde van bekendheid zijn de luidsprekers de hekkensluiters en die komen vandaag niet aan bod. Voor mij staat als hart van de installatie een Rega Brio versterker, een Apollo CDP CD speler, een Planar 3 platenspeler met Elys 2 element in een RB330 arm en tot slot een NEO PSU voeding voor de Planar 3. Daar mag ik vandaag muziek mee maken in de luisterruimte van Lexicom Multimedia.

De Brio versterker

De Rega Brio versterker loopt al een tijdje mee in de markt, al is hij in 2017 opnieuw geïntroduceerd vanwege de vele verbeteringen die de versterker heeft ondergaan. Dat begint al bij de behuizing die compact is gehouden door Rega. De behuizing staat uit twee delen zodat de koeling voor de transistoren onzichtbaar kan zijn. De nieuwe Brio heeft een hoofdtelefoonaansluiting gekregen, alleen actief als er een hoofdtelefoon is aangesloten zodat hij de andere audiocircuits niet zal beïnvloeden. Natuurlijk is bij Rega een hoogwaardige MM phonoingang aanwezig. Onzichtbaar voor de gebruiker zijn de nieuw ontworpen printplaten, ook is de tweede spanningsrail niet te zien al zorgt die er wel dat zowel het phono- als het lijnversterker gedeelte onafhankelijk van de eindtrappen wordt gevoed. Het vermogen dat de eindtrap levert is 2x50Watt aan 8Ohm, hetgeen toeneemt tot 2x73Watt aan 4Ohm. De Brio biedt in totaal vijf ingangen waarbij de phono-ingang een gevoeligheid heeft van 2,1mV over 47kOhm. Belangrijk voor de keuze van een hoofdtelefoon is de afgifte van 1,8Volt aan 32Ohm tot 5,9Volt aan 300Ohm. De maximale uitgangsspanning is onbelast 8Volt. De eigen impedantie op deze uitgang is 109Ohm. Het frequentiebereik voor phono is 27Hz tot 20.5KHz binnen -1dB met een RIAA nauwkeurigheid van +/-0,3dB tussen 100Hz en 10KHz. Voor de lijningang zit het -1dB punt op 12Hz. De behuizing heeft de geringe afmetingen van 216mm breed, 78mm hoog en met de volumeregelaar meegenomen een diepte van 345mm. Een afstandsbediening is standaard. De Rega Brio staat in de prijslijst voor € 799,-.

Met Apollo CD speler

Ook de Apollo CD speler gaat al een tijd mee en ook hij is aangepakt door Rega, daarom krijgt hij de toevoeging CDP mee. Onderdeel van de vernieuwing is de behuizing die nu optisch beter aansluit bij de Brio versterker. Rega heeft de software voor de Rega speler zelf geschreven om de weergave te kunnen optimaliseren. De Apollo heeft zowel een analoge uitgang als een digitale uitgang, de laatste mooi geschikt voor de losse Rega DAC al is de DAC niet in dit verslag is meegenomen. Wie de Rega Apollo voor het eerst ziet vraagt zich mogelijk af waar de CD in gaat, welnu een bovendeel kan omhoog en daar leg je met de hand de CD onder. De kap werkt op die manier tegelijk als puck. De intern gebruikte converterchips zijn gelijk aan de chipset in de losse DAC en komen van Wolfson, om precies te zijn het is de WM8742 converter. De voeding voor de analoge circuits is gescheiden van de voedingen voor alle digitale delen en de logica. De Rega Apollo maakt geen gebruik van OpAmps in de uitgang maar gebruikt een discrete lijnversterkerbuffer. Ook bij de Apollo is een afstandsbediening standaard. De afmetingen zijn net wat anders dan van de Brio, 220 x 90 x 342mm (BxHxD). U moet er wel rekening mee houden dat de klep van de CD speler om extra hoogte vraagt in een rek, de totale hoogte gaat van 90 naar 170mm. Net als de versterker kost de speler € 799,-.

Het vinyl

De Rega Planar 3 platenspeler is al eerder aan bod geweest, maar voor de volledigheid nog even kort de belangrijkste punten. Volgens Rega eigenaar Roy Gandy is er twee jaar aan de verbetering van de P3 gewerkt, en het resultaat daarvan is als eerste de nieuwe RB330 arm. Het omhulsel waarin het lager zit dat de arm vrijwel frictievrij laat bewegen is nieuw ontworpen. De armbuis verdeelt onzichtbaar zijn eigen massa op een manier die remmend werkt op resoneren. De bias instelling is verbeterd en eenvoudig instelbaar voor iedere leek. Er is een nieuw soort phonokabel aan de arm gemonteerd met Neutrik RCA pluggen aan het uiteinde en het contragewicht is anders dan voorheen van 100 gram staal. Een inwendige buisconstructie in de plint zorgt voor extra stijfheid van het chassis. De plint is licht van gewicht en rust op drie voeten die zorgen voor stabiliteit en ontkoppeling. Het messing lager waarop het Optiwhite glazen plateau met een dikte van 12mm zijn rondjes draait heeft een betere maatvoering dan vroeger mogelijk was. De plint is leverbaar in glanzend wit of zwart en meet met gesloten stofkap 11,7 x 44,7 x 36cm (H x B x D). De P3 weegt in totaal maar 6kg. De 24Volt motor om het plateau aan te drijven via een snaar is elektronisch geregeld en kan uitgebreid worden met de NEO PSU voor eenvoudig veranderen van de snelheid van 33 naar 45 toeren, plus het verder reduceren van vibraties in de motor zelf. In de Rega arm monteert men vaak af fabriek voor € 100,- het Elys2 MM element dat een winkelwaarde heeft van € 200,-. Het element is vanwege de hoge uitgangsspanning van ongeveer 7mV geschikt voor elke MM phono versterker, het heeft een elliptische naaldvorm en laat zich op drie punten onwrikbaar bevestigen in de RB330 arm. De naaldkracht is optimaal bij 1,75g. De Planar 3 met het Elys2 element en de NEO PSU is in één koop is extra voordelig en komt in totaal op € 1.099,-. (Los € 799,- + € 200,- + € 299,- = € 1.298,-)

Weergevers

Naast de Atlas Cables Equator interlink, Chord Company Shawline luidsprekerkabels en de Naim Powerigel voor de netspanning gebruik ik vandaag Spendor A4 luidsprekers. De A-lijn van Spendor luidsprekers is bedoeld voor iedereen die van muziek gaat genieten, daarbij een gemakkelijke, onopvallende opstelling wenst van zijn of haar luidsprekers. Leverbare houtsoorten zijn afgestemd op de doelgroep: zwart essen, donker walnoot en eiken. De luidsprekers worden zonder frontdoek geleverd. Het Engelse Spendor maakt alles zelf, de kasten, de filters en de units. Dat doen ze inmiddels ruim 50 jaar, van een groentje op de markt kun je niet spreken. De A4 is een tweeweg systeem met een 22mm tweeter, beschermd tegen kindervingers met een metalen rooster en daaronder bevindt zich de woofer. De 165mm woofer is net zo breed als de kast en dat zorgt voor een optisch smalle behuizing. Aan de achterzijde is de single wire aansluiting te vinden en de reflexpoort. Dat laatste, die poort achterop, maakt wel dat de A4 niet al te dicht bij de achterwand mag staan, 40 tot 50cm moet hij daarvan worden weggehouden. De speaker staat op een vaste plint waarin spikes gedraaid kunnen worden. De fabrikant raadt aan de voorste spikes wat verder uit te draaien, zodat de luidspreker licht naar achteren helt, waarmee een meer op de juiste hoogte geplaatst stereobeeld ontstaat. De kast meet 831 x 165 x 275mm en weegt 16kg. Het frequentiegebied dat Spendor specificeert is 34Hz – 25kHz, de nominale impedantie is 8 Ohm. Het gewenste versterker vermogen zou tussen de 25 en 150Watt moeten liggen voor het rendement van 86dB en tot slot is de wisselfrequentie tussen woofer en tweeter vastgezet op 3,7kHz. Voor de Spendor A4 betaalt u € 1.395,- per stuk.

Niet meetbaar, wel hoorbaar

Het is en blijft altijd een kwestie van wennen aan de weergave als er een compleet andere installatie wordt opgesteld. Ik neem er de tijd voor en dat is maar goed ook, want er is veel meer te beluisteren aan het systeem dan aanvankelijk gedacht. Als ik de eerste tracks beluister van de CD “She moves on”, vol gezongen door Youn Sun Nah, dan klinken ze aan de dunne en kale kant. Heel precies, in ruime mate voorzien van details, nog niet echt op een manier dat ik van de bank spring en juichend door de ruimte dans. Eenmaal aangekomen bij de titelsong verandert dat beeld omdat de mix totaal anders is op de CD met dit nummer, ooit geschreven door Paul Simon. De stem van Youn groeit en staat in een geweldig stereobeeld precies op de juiste hoogte. Pittig ritmisch slagwerk ondersteunt door een bas vormt de achtergrond, aangevuld met gitaar en vooral een nadrukkelijk aanwezig orgel. De hele track ademt het ritme uit, in dat opzicht is het net of ik naar een Naim opstelling luister. Weg is het idee van kaal en schraal, daarvoor in de plaats komt een heldere openheid die ruimte geeft aan details en stijgt in muzikaliteit. Een uitdrukking die voor mij betekent dat techniek naar de achtergrond verdwijnt en de muziek op de eerste plaats komt. Zoiets is niet meetbaar, alleen hoorbaar. De volgende gevoelige track mag de noemer kleinkunst dragen, heel subtiel een gitaar achter de zangeres als zij het nummer draagt, gezongen op een heel pure en zuivere manier. “The dawntreader” ooit geschreven door Joni Mitchell krijgt zelfs een warm karakter op deze installatie. Daarmee bewijzend dat de Rega/Rega/Spendor opstelling zo weinig mogelijk eigen kleur geeft aan de muziek, juist slaafs volgt wat wordt aangeboden vanuit de putjes in de CD. Ik krijg er steeds meer lol in en wat ik aan het begin als gevoel beschreef is omgeslagen naar de positieve kant.

De Franse markt

Pianospel van Alexandre Tharaud schept een sfeer van genoegen als ik zowel de lichtheid en snelheid van de hogere noten tot mij kan nemen als de kracht van het instrument beluister in de lage tonen. Weergave teruggebracht tot de essentie, teder als een zangeres invalt, intense typisch Franse klanken komen van onder andere een accordeonist. Bijna tranen trekkend in de eenvoud en bescheidenheid van de weergave. Deze puurheid beluister ik zelden in een systeem, zeker niet in de prijsklasse waarin deze Rega Brio versterker opereert. Luisterend naar de rest van de CD kom ik natuurlijk de track tegen die ik al veel vaker gebruikte, “Septembre” gezongen door Carmélia Jordana. Als ik de beleving beschrijf als “klein” dan zet ik de lezer mogelijk op het verkeerde been. Toch is het klein wat ik beluister in de stem, vanwege kwetsbaarheid, liefde, het zachte Franse zuchten, dat alles is aanwezig en dan staat daarachter op ware grootte afgebeelde de vleugel. Alleen al dat contrast zorgt dat ik volledig in de ban van de muziek raak. Het is bijna jammer dat ik woest uit de roes word getrokken door de accordeon, opduikend in een volgende track. Net zo Frans als het zuchten van Carmélia en levendig als een dorpsmarkt waar de geur van kazen en vers gebraden kippen moet wedijveren met die van levende have. Ik krijg er een vakantiegevoel bij en zie mijzelf zitten in een klein theater, op versleten pluche en met enkele, te felle lamp gericht op de zangeres.

Madurodam

Ik blijf nog even in de Franse sfeer met de violiste Camille Berthollet als zij de themamuziek van de film “Schindler’s list” uitvoert, ondersteund door een groot orkest. De viool klaagt in een opstelling waarschijnlijk overeenkomend met de werkelijkheid. Het orkest groot en direct achter de soliste opgesteld, in een stereobeeld dat zowel in de hoogte, breedte als diepte veel tekening geeft. Heel speels zweeft het solo spel door de luisterruimte en komt volledig los van de luidsprekers, vanwege hun kleine formaat laat ik ze ietsje achterover hellen door de spikes zodanig te verstellen. De dynamiek in “Les quatre saisons – L’hiver” van de hand van Astor Piazzolla mag niet opzienbarend zijn in de zin “van omvergeblazen worden” door de opgestelde installatie, de dynamiek is wel groot want een solo piano weet heel zacht te weerklinken om vervolgens te verdwijnen in de rest van de noten waar alle orkestleden aan mee mogen doen. Nooit zal deze set overdrijven, net zo min dat het een Madurodam versie weergeeft van de muziekstukken. Het is op maat, passend bij een typisch Engelse weergave waarin orde en netheid deugden zijn. Het ontbreken van enige scherpte in het hoog is net zo fijn als het afwezig zijn van een veel te drukkende laagweergave, waar veel luidsprekers met hun grote reflexpoorten indruk mee proberen te maken om later als “vermoeiend” te worden bestempeld. Dezelfde muziek maar dan in de versie van Vivaldi krijgt op de CD een eigen invulling mee waar ritme een sterk onderdeel van is. Berthollet straalt en speelt haar partituur met gedrevenheid en plezier, zo komt het althans op mij over.

Power of Seven

Dat de set gevoelige muziek kan weergeven geloven we nu wel, zit er ook pit en power in? Een test CD van het Sheffield label mag er naar opzoek gaan. The Power of Seven bezingt “Stranger in my bed” en dat zit vol met bas, percussie, solo-, samenzang en vooral gedrevenheid. De eerlijkheid gebied mij te zeggen dat Spendor niet uitblinkt in wilde uitschieters en dat de weergave zuiver, ritmisch en detailrijk is, maar de soep mag heter worden opgediend dan nu. Thelma Houston & The Pressure Cooker maakt met een verscheidenheid aan blazers en nog veel meer percussie een einde aan dat verlangen. Hoe mooi neergezet in een verbazingwekkend stereobeeld, verbazingwekkend gezien de prijzen van de apparatuur. In de laagste regionen mag meer druk komen, dat kan door de luidsprekers richting de muur te schuiven, voor dit moment ben ik tevreden met de huidige opstelling. “Dock of the bay” schudt tenslotte alle stof van de tweeters en de woofers als Jim Keltner zijn drums raakt. Uit de overlevering weten we dat deze track thuishoorde op de Direct-to-Disc, maar de uitslingering van de snijkop werd zo extreem dat het overgeslagen werd. Een CD heeft geen moeite met dynamiek en zo heeft elk medium zijn sterke en zwakke kanten. Nog steeds vind ik subtieler werk meer op zijn plaats voor Rega en Spendor, wat hier voorgeschoteld wordt is tot tevredenheid eveneens van hoge kwaliteit.

Oudje uit de bak

Wie wat bewaart die heeft wat, ik kan zowaar Thelma Houston uit de bak met LP’s vissen, in de originele Direct-to-Disc persing van 1975. Hoe anders klinkt dat vanaf de P3 platenspeler, veel meer gericht op de lage tonen en de blazers hebben minder in te brengen. Het stereobeeld is zo mogelijk nog beter geworden, wat een enorme diepte kan deze set weergeven. Het zijn de hoge tonen die de tand des tijds niet helemaal hebben doorstaan. Muziek klinkt duidelijk doffer dan met de CD speler het geval was, heeft Sheffield dat veroorzaakt, het kan natuurlijk ook het element zijn waar Rega betere types voor beschikbaar heeft. Een moderne LP van Katie Melua zal misschien niet tippen aan de Dynamiek van Thelma Houston, het klinkt op zijn minst prettig in de oren via de Rega Brio en de Spendor A4. Het is een omschakeling van de heldere CD speler met zijn fijne DAC naar een platenspeler die veel meer de techniek van destijds laat horen, ook al is de LP van een nieuwe generatie. Edoch, naar een Brio luisteren zonder een plaat te draaien zou heiligschennis zijn. Vooral als Oscar Peterson voor het grijpen ligt en ik “You look good to me” kan draaien van “We get requests”. Bas uiterst rechts, slagwerk links, Peterson met zijn piano in het midden, een klassieke opstelling en het zal mij niet verbazen als dit is opgenomen met drie microfoons, zo stabiel is het middendeel ten opzichte van de andere twee instrumenten. Oh jee, als er ergens een swingfactor inzit dan is het deze muziek wel, Rega/Rega/Spendor laat geen noot onbenut, brengt alles naar de luisteraar met een dosis plezier waardoor de grootste hater van jazz overstag gaat en het Oscar Peterson Trio toevoegt aan zijn collectie. Een waardige afsluiting van een heerlijke dag muziek luisteren.

In de hoofdrol

De hoofdrollen waren vandaag in handen van de Rega Brio versterker en de Rega Apollo CD speler. Een Brits paar dat onder de omstandigheden perfect functioneerde. De twee Rega’s geven geen overweldigend beeld van de muziek, eerder spitsen zij zich toe op het naar voren brengen van de muziek op een meer subtiele en ingehouden wijze. Daarbinnen creëren zij een heel mooi stereobeeld met veel diepte waar de klankenpatronen zich afspelen. Het is de subtiliteit waarin details naar voren worden gebracht op een zo natuurlijk mogelijke manier. Noch de apparatuur zelf noch de manier van weergeven schreeuwt om aandacht. De totale weergave komt uiteraard ook voor een groot deel uit de gebruikte luidsprekers en/of de platenspeler waarmee Rega groot is geworden. Het geheel straalt degelijkheid uit en ik verwacht dat de toekomstige eigenaar van dit spul eenzelfde gevoel van tevredenheid zal kennen als de koper van Quad 33/303 destijds. Zelfs de zacht rode displays doen anders aan dan van de merken om Rega heen, heerlijk want eindelijk schijnt er geen blauwe LED in uw ogen. Rega elektronica en platenspelers zijn een welkome aanvulling op het bestaande pakket van Lexicom Multimedia en de medewerkers nodigen u graag uit zelf kennis te maken met deze fijne en fijnzinnig weergevende apparaten.