Recensie Naim DAC en Naim XP5 XS voeding

Luistertest Naim DAC en Naim XP5 XS voeding

Toen ik het “luisterwerk” had verricht, dat uiteindelijk heeft geleid tot mijn recensie van de Naim CD5 XS CD-speler en de Naim Flatcap XS voeding, werd mij verzocht om nòg twee Naim-apparaten te beluisteren. Ach ja, waarom niet, ik was er nu toch… En dus nam ik bijna de hele middag de luisterruimte van Lexicom Multimedia in beslag. Iedereen wegwezen, ik zit hier te luisteren. Het gaat er inmiddels op lijken, alsof ik een abonnement heb op deze mooie luisterruimte. Alleen Patrick mocht binnenkomen, want iemand zal uiteindelijk steeds alle kabels moeten ompluggen. Ach, hij doet het graag en gemak dient de mens (in dit geval de recensent), dus waarom zou ik dat zelf gaan doen?

De gebruikte apparatuur
Even al het audio-lekkers opsommen. Niet om u jaloers te maken, maar om u een idee te geven hoe je in de luisterruimte van Lexicom Multimedia wordt verwend. Het Spectral HE 1203 AV-meubel was gevuld met snoepgoed van Naim: een NAC282 voorversterker met een HiCap2 voeding en een NAPSC-voedinkje (voor de schakel- en controlefuncties) , een NAP200 eindversterker, een CD5 XS CD-speler met een FlatCap XS voeding, een UnitiServe en uiteraard het lijdend voorwerp van deze luistertest: de DAC met de XP5 XS voeding. De luidsprekers waren van Audiovector, type Si3 Avantgarde Arreté; de bekabeling bestond uit Chord Signature luidsprekerkabels, Chord Anthem 2 analoge interconnects, Chord Indigo Plus digitale interconnect en natuurlijk de vaste Naim-kabels tussen de apparaten en de voedingen. De stabiele stroomverzorging kwam van een MusicLine Power-Igel, die voor een prachtige gelijkmatige verdeling van de Volts en Ampères zorgde. Kortom: geen reden tot klagen.

Nam-n-dac-front-1-lexicom-multimediaNaim DAC – beschrijving
Ongeveer twee decennia nadat de eerste “losse” Digitaal/Analoog-Converter (DAC) op de markt was verschenen, kwam Naim eindelijk ook met een losse DAC. Dat was een revolutionaire stap voor het eigenwijze Naim. Men was bij Naim altijd van mening geweest dat een aparte DAC, die met een kabel aan een CD-transport moet worden verbonden, alleen maar voor een verslechtering van de weergave zou zorgen omdat het signaal door de aansluitingen, stekkers en kabels ten prooi zou vallen aan allerlei storingen en meer van die narigheid. Naim had (en heeft) wel meer van die afwijkende opvattingen. Maar, net zoals Groot-Brittannië door de gebeurtenissen in de wereld werd gedwongen om af te stappen van de politiek van “splendid isolation”, heeft ook Naim zijn positie moeten herzien door de ontwikkelingen in de audiowereld. Digitale bronnen als computers, TV/radio-decoders, streaming audio, iPods en aanverwante nieuwigheden schreeuwen om een hoogwaardige DAC, omdat de geluidskwaliteit van veel digitale bronnen zonder een goede DAC helaas blijft steken op het niveau van goedbedoeld akoestisch behang (hotel-lobby’s, winkelcentra, liften, etc.).
Dus heeft Naim alweer enige jaren een DAC in het programma. Maar dan wel gebouwd volgens de Naim-filosofie. Zo beweert Naim, dat de Naim DAC geen jitter toevoegt aan het signaal, dat door de S/PDIF-ingangen binnenkomt. De jitter die al in het “origineel” aanwezig was, zal daar aanwezig blijven, maar de DAC voegt er niets aan toe. Dat is een stevige bewering! Naim wil dit doel bereiken door inkomende signalen eerst op te slaan in een RAM-buffer, waarna het wordt uitgelezen en “herklokt” door één van de tien (!) aanwezige fequentie-oscillators. Deze tien “klokjes” hebben ieder een vaste frequentie; er wordt gekozen voor de klok die het beste past bij het inkomende signaal. Vervolgens gaat het signaal door een SHARC DSP digitaal filter, waarvoor Naim een eigen codering heeft geschreven. Het signaal wordt door deze DSP 16 keer ge-upsampled, waarna het wordt doorgestuurd naar de DAC-chips. Naim gebruikt per kanaal een Burr-Brown (tegenwoordig Texas Instruments) PCM1704K 24bit DAC-chip (terwijl de meeste Britse fabrikanten voor Wolfson kiezen). De PCM1704K was al bekend bij Naim, want die chip wordt ook gebruikt in de peperdure CD555 topklasse CD-speler.
Zoals gebruikelijk wordt ook in de DAC heel erg veel aandacht besteed aan de stroomvoorziening. Er is een flinke ringkern-transformator aan boord, die zo ver mogelijk verwijderd van de printplaten is gemonteerd. Mechanische interferenties (zoals trillingen) moeten ten koste van alles worden bestreden. Dus staan de vijf grote condensatoren van de voeding samen op een aparte printplaat, want ze zouden wel eens voor trillingen kunnen zorgen wanneer ze worden opgeladen. En die trillingen mogen niet in andere componenten terechtkomen!
De NAIM DAC is voorzien van vier S/PDIF aansluitingen, waarbij kan worden gekozen tussen optisch en BNC (1 & 2) of optisch en cinch (3 & 4). Naim beseft dat de coaxiale aansluitingen (BNC en cinch) beter kunnen klinken, maar geeft de voorkeur aan optische aansluitingen, omdat de kans op aardlussen dan minimaal is. Persoonlijk kies ik liever voor de BNC- of cinch-aansluitingen in combinatie met een goede signaalbron, een degelijke kabel en een stabiele stroomverzorging (zoals de PowerIgel). Dat klinkt in mijn oren beter dan een optische aansluiting. Verder zijn er twee USB-aansluitingen: 1 op het front en 1 op de achterzijde. De front-USB is de baas en schakelt de achter-USB dan uit. De USB-aansluitingen zijn niet geschikt voor streaming audio vanaf een computer. Volgens Naim ontstaat in dat geval een elektrische connectie met een “omgeving” (= computer), die overloopt van storingen, ruis, interferentie en andere narigheid. Een externe USB-geluidskaart die vervolgens wordt aangesloten op de DAC geeft betere resultaten, aldus Naim. Hoewel ik de opvattingen van Naim vaak nogal ver gezocht vind, ben ik het in dit geval helemaal met Naim eens! Een computer is nu eenmaal geen audio-apparaat en zeker geen audio-apparaat dat aan de eisen van Naim kan voldoen!

xp5xs_3Naim XP5 XS voeding – beschrijving
Zoals de naam aangeeft, is de XP5 XS een telg uit de XS-serie, terwijl de DAC bij de Classic-serie wordt ingedeeld. Dus: hoewel je bij de DAC een voeding uit de Classic-serie zou verwachten (de XPS), kan ook de XP5 XS voor dit doel worden ingezet. Dat is een leuke optie, want de XP5 XS kost minder dan de helft van de XPS en is dus de meest betaalbare voedings-upgrade voor de DAC.
Eigenlijk was de XP5 XS ontworpen voor de ND5 XS netwerkspeler, maar omdat bij het ontwerpen van deze voeding toch al was “geleend” bij de grotere XPS, was het wel zo makkelijk om de XP5XS zo te bouwen, dat hij ook aan andere Naim-apparaten kan worden gekoppeld met de bijbehorende veelpolige Naim Burndy-kabel.
De XP5 XS is voorzien van een lekkere dikke ringkerntransformator van 400VA, begeleid door grote afvlakcondensatoren, tantalium uitgangscondensatoren en keramische koellichamen. De componentkeuze en de indeling van de printplaat is er op gericht om de stabiliteit van de voeding te maximaliseren en elektrische stoorgeluiden zo veel mogelijk te onderdrukken. De XP5 XS is met de hand bedraad en uitgerust met aansluitingen, die zijn geselecteerd op een minimale microfonie. Smullen maar! De behuizing is de kenmerkende resonantiedempende Naim-behuizing, die mooi bij de DAC past.

Luisteren
Wat gebeurt er, wanneer de CD5XS CD-speler, die in z’n eentje ruimschoots in staat is om hoogwaardig muzikaal vermaak te bieden, aan de DAC wordt gekoppeld? Veel. Heel veel. Meer dan ik had gedacht. Ik dacht de capaciteiten van de DAC al enigszins te kennen, omdat het luisteren naar de UnitiServe altijd via de DAC verloopt (en dat is een bijzonder aangename ervaring). Desondanks was het verbazingwekkend om te horen, wat de DAC met het digitale signaal van de CD5 XS deed. Ruimtelijkheid, openheid, detailweergave, timing, attack, stereobeeld en microdynamiek waren via de DAC duidelijk beter. Wanneer bijvoorbeeld een snaar van een gitaar werd aangeslagen was de weergave zo natuurlijk, zo aanwezig dat de muziek een diepere lading kreeg. Er gebeurde iets groots. De bijna obsessieve aandacht voor de kleinste details, die kenmerkend is voor Naim, betaalt zich hier uit. Dit is niet zomaar een DAC, dit is topkwaliteit. Naim heeft zelfs zijn best gedaan op aspecten van de weergave, die voor veel audiofielen belangrijk zijn maar door Naim altijd wat stiefmoederlijk werden behandeld. Ik noem bijvoorbeeld de realistische plaatsing van instrumenten in het totaalplaatje, zodat u de band/het orkest echt vóór u ziet wanneer u de ogen sluit. In het “nieuwe Naim” is tegenwoordig ook aanwezig: mijn stokpaardje, accuracy of timbre, zodat een gitaar als een gitaar klinkt, een viool als een viool, een saxofoon als een saxofoon, etc. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar dat is het absoluut niet! En dan die ruimtelijke weergave… en die rust… en… (zucht). Het lijkt wel, alsof Naim eindelijk beseft dat het niet alleen maar “lekker” moet klinken, maar dat de (audiofiele) markt tegenwoordig zwaardere eisen stelt. Dat is niet sarcastisch bedoeld, maar als een stevig compliment! Deze DAC zit niet vastgeroest in de Naim-omgeving, maar kan ook worden gebruikt in combinatie met andere merken. Dat maakt deze DAC een opmerkelijk veelzijdige aanvulling op bijna iedere audio-installatie, waar het signaal van digitale bronnen naar een hoger niveau getild moet worden.

Bohemian-Rhapsody-QueenMet een grijns op z’n gezicht zorgde Patrick daarna voor de spreekwoordelijke klap op de vuurpijl, door de DAC aan te sluiten op de XP5 XS voeding. Hij wist wat er ging gebeuren, ik niet. We beluisterden muziek van de UnitiServe en de CD5 XS en we luisterden en we luisterden… Hoe moet ik in beschaafd Nederlands uitdrukken wat er in mij omging? Dit was niet langer een topkwaliteit DAC, dit was een adembenemend goed presterend stukje audio-nirwana! Krijg nou wat! Alleen maar door die extra voeding? Hoezo “budget-upgrade”? Kom nou! Tot groot verdriet van Patrick had ik op de UnitiServe de Bohemian Rhapsody van Queen ontdekt in een hoge-resolutie-versie. Tja, daar houd ik nu eenmaal van. Op een fors volume werd deze muziek door de luisterruimte geblazen. Kippenvel! Overal! De stem van Freddy Mercury stond bijna in de ruimte. Ik zag Brian May tekeer gaan op zijn prachtige, apart klinkende gitaar, die zijn vader voor hem had gebouwd. De vleugel, de gitaren, de bas, de drums, de onwaarschijnlijke hoeveelheid overdubs om het “koorgeluid” te kunnen namaken, alles was tot in detail hoorbaar. Weergaloos! Waar minder goede systemen de individuele tonen in een massaal geluid vaak “versmeren”, gaf deze DAC-met-extra-voeding geen krimp. Elk detail werd aan de trommelvliezen aangeboden. Maar: hyper-gedetailleerde weergave kan leiden tot een raar geluid. Dan lijkt het alsof de muziek alleen maar uit een verzameling details bestaat, waarbij het “totaalplaatje” verloren gaat. Naim trapt niet in die valkuil. Naim presenteert muziek als muziek, niet als een serie test-tonen. Daarom is en blijft het heerlijk om naar deze set te luisteren.

Na even te zijn afgekoeld van de Queen-trip, heb ik uiteraard ook mijn geliefde akoestische klassieke muziek beluisterd. Voor mij is de weergave van akoestische muziek nog altijd de absolute maatstaf voor kwaliteit, ook al is niet iedereen die mening toegedaan. Maar goed, klassieke muziek dus. Uiteraard op een beschaafd volume, want ik had al meer dan genoeg herrie gemaakt. Tot mijn grote genoegen leverde de DAC-met-voeding ook hier een verleidelijk goede prestatie. Het stereobeeld was prachtig breed, het geluid kwam los van de luidsprekers en vulde de luisterruimte op een natuurlijke manier. Een barokviool klonk echt als een barokviool, niet als een verbouwde moderne viool. Luit, gitaar, klavecimbel, heerlijke instrumenten die prachtig natuurlijk werden weergegeven. Zowel solisten als ensembles leverden een uiterst realistisch plaatje op en verwenden mijn gehoor. Ik zat te genieten (Patrick houdt niet zo van klassiek) van een helderheid die niet ontaardde in scherpte, de subtiel weergegeven microdynamiek, de delicate tonen van een solo-instrument, de akoestiek van de opnameruimte en het onwaarschijnlijke kwaliteitsniveau dat anno 2012 te bereiken is met gedigitaliseerde muziek in hoge resoluties. Uiteraard is een uitstekende audioset een voorwaarde voor maximaal genot, maar wanneer u alle muziekbronnen aansluit op deze Naim Dac, weet u zeker dat de DAC nooit zwakste schakel zal zijn.

Ik had nog uren kunnen luisteren naar deze geweldige set. De Naim DAC is zonder meer z’n geld waard, ondanks het ontbreken van een (asynchrone) USB-aansluiting voor een computer. Dit is een DAC zoals een DAC moet zijn.
De voeding is een prachtige upgrade, die de DAC regelrecht katapulteert naar de regionen van het echte High End. Het leuke is, dat u de aanschafkosten kunt spreiden: eerst de DAC, een jaar later de XP5 XS.
Tenslotte geef ik ter herinnering mee, dat de XP5 XS eigenlijk een “light”-versie van de XPS-voeding is. Ik durf er nauwelijks aan te denken, wat de XPS met die DAC zou doen…

Meer info over de Naim DAC leest u hier.

Meer info over de Naim XP5 XS voeding leest u hier.