PMC Twenty5.23i luidsprekers: Verwennerij van de oren
Het is allang geen modeverschijnsel meer dat fabrikanten bestaande producten ineens upgraden en de naam een toevoeging geven. Anniversary Model, Improved, Special Edition, in het verzinnen van benamingen zijn de marketing afdelingen weinig origineel. Soms betreft het verbeteren slechts een fineersoort, een andere keer is het filter vernieuwd, soms worden andere drivers ingezet. Conform andere fabrikanten volgt ook PMC de lijn met de Twenty5 series in de “i” vorm.
Het slanke en huiskamervriendelijke model PMC Twenty5.23i heeft ten opzichte van zijn voorganger een paar significante verbeteringen ondergaan. Misschien wel het belangrijkste is de wisseling van de tweeter naar dezelfde tweeter als gebruikt in de hogere fact series van PMC. Een Sonomex soft dome van hoge kwaliteit. Wie een driver vervangt moet ook het scheidingsfilter aanpakken, waarbij de wisselfrequentie een eind naar beneden is bijgesteld. Tenslotte is de plint voorzien van rubbers waarmee een ontkoppeling van de grond wordt bereikt om resonanties tegen te gaan.
Allemaal zaken die er toe doen in een luidspreker en het karakter wel degelijk doet veranderen. Ten goede of ten kwade, dat kunnen we vandaag uit gaan vinden in de luisterruimte van Lexicom MultiMedia. Maar niet voordat ik het bedrijf PMC en de Twenty5.2i nader heb toegelicht.
Professional Monitor Company
PMC is opgericht in 1991 en is een Brits bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in het vervaardigen van luidsprekers op basis van het advanced transmissielijn principe. De oorsprong van PMC is te herleiden naar de BBC waarvoor PMC zijn eerste systemen heeft gebouwd. Systemen die tot op de dag van vandaag werken in de Maida Vale studio van de BBC. PMC gaat er prat op dat maatschappijen als Decca en Harmonia Mundi PMC speakers gebruiken en dat heel veel top films gemastered zijn op PMC systemen. Vanuit de studio- en professionele wereld heeft PMC in de loop der jaren een steeds vastere grond onder de voeten gekregen binnen de huiskamer, met modellen afgewerkt in luxe houtsoorten of hoogwaardige lak, maar zonder concessies te doen aan de in de studio vereiste kwaliteit.
Het Advanced Transmission Line principe wordt gecombineerd met drivers die of door PMC met de hand worden vervaardigd of ingekocht op specificatie. Een transmissielijn is een lange pijp achter de bas driver waarin alle frequenties worden gedempt, met uitzondering van de laagste frequenties, welke aan het uiteinde van de pijp hoorbaar worden. Een transmissielijn is lastig om te ontwerpen en kostbaar om te realiseren. Vormt wel de bijna ideale belasting achter de bas unit, brengt zeer lage vervorming en een diep, ongekleurd laag. Vindingen als Laminair, het in de juiste richting sturen van de lucht aan het einde van de ATL, zijn rechtstreeks afgeleid van de Formule 1 waar zoon Oliver van PMC eigenaar Peter Thomas zijn sporen verdiende voor hij hoofd R&D mocht worden bij het bedrijf. PMC is het familiebedrijf van een samengestelde familie waar bijna alle kinderen werken voor PMC. Ontwikkeling, marketing, webdesign, logistiek, productie, overal vind je een telg. PMC is bij uitstek een bedrijf waar alles dat met muziek te maken heeft samenkomt in de producten.
Twenty5 i
De Twenty5 “i” serie is het resultaat van 25 jaar ervaring en onderzoek, obsessief ontwerp en vakmanschap om te komen tot één van de beste luidsprekerlijnen voor de huiskamer. Elk onderdeel van de Twenty5, de drivers, het filter, de kast, de poort en de demping is op elkaar afgestemd om de kleinste details hoorbaar te maken en u te betrekken in de muziek. PMC heeft alle modellen in de reeks naar het Improved level gebracht voor een hogere prestatie. Nieuw is de in de “i-series” toegepaste tweeter met een dome van 19mm en een surround van 34 mm, afkomstig uit de befaamde FACT serie van PMC. De kleine dome zorgt voor een optimale spreiding terwijl de surround een wisselfrequentie toestaat van 1,7 kHz. Het scheidingsfilter is daarvoor aangepakt en de onderdelen zijn gesoldeerd op military-grade glasfiber printplaten. De plint van de vloerstaande modellen in de Twenty5 “i” series is niet langer gefixeerd aan de luidspreker maar door middel van rubbers ontkoppelt om resonanties blijvend te onderdrukken.
Het meest elegante model van de Twenty5 serie is ongetwijfeld de Twenty5.23i. Een slank, vloerstaand model dat meer energie kan leveren in de lage tonen dan een monitor en ook dieper gaat in de laagweergave. De Twenty5.23i is bedoeld voor middelgrote tot grotere kamers. De luidspreker is leverbaar in de kleuren eiken, walnoot, zijdeglans wit of hoogglans zwart. PMC is zo overtuigd van hun kwaliteit dat zij maar liefst 20 jaar garantie geven op de luidsprekers. De PMC Twenty5.23i heeft een prijs van € 2.395,- per stuk.
Technische gegevens:
- Tweeter: PMC/SEAS 19/34mm met Sonomex soft dome
- Woofer: PMC 140mm lange slag met gegoten chassis
- Cross-over frequentie: 1700Hz
- ATL lengte: 240cm
- Frequentiebereik: 28Hz – 25kHz
- Impedantie: 8 Ohms
- Rendement: 86,5 dB 1W 1m
- Afmetingen: 90,7 x 16,2 x 33 cm incl. plintstangen
- Gewicht: 15kg
Bron van alle muziek
Vandaag staat er een bijzondere opstelling, ingegeven door de afwezigheid van een Naim ND5 XS2 streamer/DAC, weggehaald voor de thuisdemo bij een klant. Daarom is er gebruik gemaakt van een Naim NDX2 streamer/DAC met daaraan gekoppeld een Naim XPS-2 DR voeding middels een Chord Company Burndy kabel. Die kabel is een primeur en daar kom ik later nog eens op terug. De combinatie slaat een gat in uw budget van € 14.385,- en lijkt absurd om te gebruiken aan een Naim NAIT XS 3 versterker van € 2.795,- en luidsprekers van € 2.395,- per stuk. Edoch een wijze les van Linn Audio leerde al in de jaren ’70 met de slogan “garbage in, garbage out” dat de bron wellicht het belangrijkste onderdeel van een muzieksysteem is. Voilà, daar hebben we zojuist aan voldaan. Luidsprekerkabel is een vertrouwde Chord Company EpicXL met Ohmic banaan stekkers, de interlink van streamer naar versterker is een al wat oudere Atlas Cables Hyper. De stroomvoorziening gewoon een Naim Powerigel zonder filters. Ethernet werkt met Chord Company C-stream en Shawline, verbonden met een Silent Angel Bonn N8 ethernetswitch. Natuurlijk wordt deze review “gekleurd” door de bron, in positieve zin gekleurd vanwege de waanzinnige kwaliteit van streamer en voeding. Niettemin gaat de PMC Twenty5.23i bewijzen dat zelfs een op het oog geringe verandering in de bron overduidelijk hoorbaar is. Want klein van afmeting en betaalbaar wil niet zeggen dat er ook maar iets aan kwaliteit is ingeleverd.
Zweden in Frankrijk
Wie op zoek gaat naar de CD’s van Sofie Sörman kan het beste gaan zoeken in de Franse Espaces Culturel, want al is de dame van Zweedse origine en zingt ze Zweedse traditionals, ze is het meest bekend in de jazz scene van Parijs. In tegenstelling tot haar debuut CD “Riples” is de vandaag gedraaide CD “Vindarna” veel meer geënt op haar Zweedse, traditionele roots al zijn de uitvoeringen duidelijk overgoten met een jazz saus. Het is een album dat menig systeem met plezier zal laten spelen vanwege haar heldere stem, plus het uptempo slagwerk dat is gecombineerd met een pittige bas. Allemaal elementen waar een PMC Twenty5.23i gelukkig van kan worden. De Scandinavische invloed is mede te vinden in het stevige laag dat meegenomen is in de opname. lage tonen waar de transmissielijn wel weg mee weet. Net als de kleine en dappere Naim NAIT XS 3, strak regisserend om de luidsprekers in bedwang te houden. Het vermogen van de NAIT is genoeg voor het lage rendement van de PMC, tot op een fors en voor mij al snel onaangenaam volume niveau is er niets dat lijkt op dichtlopen of vervorming. Het is niet alleen bas, een track verder speelt piano zachtjes achter de stem van Sofie. Mooi losjes neergezet in de luisterruimte, nergens blijft muziek plakken aan de voorkant van de weergevers.
Ik blijf even in Frankrijk met solo pianospel van Nathalie Darche. Zij heeft 15 bercuses (slaapliedjes) achter elkaar gezet op een CD. Het zijn geen composities waarvan je achterover valt, her en der met de nodige dissonanten, de piano is gelukkig goed opgenomen. De piano wordt met een flinke portie realisme neergezet in de luisterruimte. De volledige romp is niet te reproduceren met een kleine woofer zoals in de 25.23i, hij komt met dank aan de transmissielijn een heel eind in de juiste richting. Waarbij de weergave strak en in balans blijft. Het midden en hoge tonen gebied is als een zonnetje. Helder, snel in de opbouw van een toon en mooi zacht uitstervend naar het einde. Hoorbaar is dat de PMC roots in de opname studio’s liggen en dus is de afstemming van de luidsprekers geënt op zuiverheid, snelheid en neutrale klankbalans. Nooit te helder, nimmer neigend naar een onnatuurlijke warme klank. Zodat een piano ook wordt weergegeven zoals een piano in het echt klinkt.
Een vleug klassiek
Van Combattimento is een fraaie uitvoering verschenen van Vivaldi’s “Vier jaargetijden”, aangevuld met werken van Durante en Telemann, zo mooi dat hij bij uitzondering verkrijgbaar is bij Lexicom MultiMedia. Voor slechts € 15,- moet u die CD vooral niet laten liggen. Van Telemann speel ik stukken van een hobo concert over de installatie voor mij. Het karakter van PMC komt naar voren, waar bijvoorbeeld een Spendor uit deze prijsklasse de muziek met een zachte inslag zal brengen is de PMC ongenadig. Instrumenten worden heel precies in de ruimte gepositioneerd. Los van de weergevers en met goed gebruik van de oorspronkelijke akoestiek van de kerk in Amsterdam. Noot voor noot is te volgen, een romantische vleug ontbreekt. De weergave is puristisch en volgt zoveel mogelijk de oorsprong. Net als de duurdere fact reeks van PMC is de luidspreker het gereedschap voor wie echt wil horen wat er tijdens de opname aan de hand was. De Twenty5i serie is zelfs nog wat “vriendelijker” in de presentatie dan bijvoorbeeld een fact.8. Vergeet even wat ik net schreef over purisme en verdiep u in de muziek, dan is de PMC zeer te waarderen. Hoe heerlijk is het een instrument terug te horen zoals het in werkelijkheid klinkt, het spel noot voor noot te volgen, te kunnen concentreren op individuele instrumenten zonder het overzicht te verliezen. Eenmaal gewend aan een PMC zullen veel andere merken luidsprekers in ieders oren meer kleuring vertonen. Verder af staan van de oorspronkelijk vastgelegde klank. In PMC gaan lage tonen diep met een transmissielijn, niet vet aangezet zoals met veel basreflexpoorten het geval is. Als u daar uw voorkeur voor heeft kan dat uiteraard ook bij Lexicom MultiMedia, alleen is een PMC dan niet de logische keuze.
Bijna live
Iets heel anders, Veldhuis & Kemper met “Ik wou dat ik jou was” stream ik door de set. Deze muziek legt precies bloot wat ik eerder bedoelde, de echtheid, de onbewerkte waarheid. Te horen in de stemmen van de heren, de piano, het slagwerk en andere instrumenten in de opname aanwezig. Je kunt met de ogen dicht heel eenvoudig voorstellen bij een concert aanwezig te zijn, op een mooie plek in de zaal waar het PA systeem niet teveel dendert, wel het kippenvel naar voren weet te halen. Een voltreffer om dit te draaien, de PMC lijkt gemaakt om Veldhuis & Kemper op te spelen. Dan moet Boudewijn de Groot met “De vondeling van Ameland” ook goed gaan. Op een aantal systemen haast niet te draaien vanwege de opname die te schel kan worden. Het begin gaat in ieder geval goed. Prachtige diepe stem vol van leven, een diepe resonantie, hoogstens is als aanmerking te noteren dat de stem wel erg groot wordt afgebeeld. Daar had ik eerder geen last van, dus dat doet Boudewijn zelf. Tot aan de luidste passages blijft de weergave niet alleen goed, het is zelfs erg goed. In alles, sfeer, impact, beheersing en klank. Ik kijk ineens anders tegen het album aan. Niet langer als martelmuziek voor luidsprekers, eerder als referentie van wat mogelijk is. Compliment aan PMC.
Beweren dat lage tonen met een transmissielijn geweldig diep gaan is één ding, bewijzen een tweede. Dus pakken we London Grammar bij de kop en spelen “Hey now” als eerste om dat vast te stellen. Vinkje bij PMC, het laag gaat niet zo diep als op de grotere PMC’s maar is op zijn minst indrukwekkend vanuit de slanke zuil. En strak, helemaal strak. Met klappen van de drums, een stem als van een marktkoopvrouw er bovenuit. Wat een geweld zonder een krimp te geven komt er uit deze zuil. Was klassiek prachtig, jazz ritmisch, deze pop uitvoering is een lust voor een rockadept. Bas test twee doe ik met Alicia Olatuja’s “No ordinairy love”. Het staat behoorlijk hard te spelen in de luisterruimte van Lexicom MultiMedia en dat gaat probleemloos. Waar ik ook ga staan, dicht bij de wand, in de hoek, in het midden van de ruimte, de verschillen in druk op de oren van de bas zijn een stuk minder dan met regelmaat het geval is met een basreflex systeem. Hoogstens een gesloten systeem blijft zo gelijkmatig door de ruimte spelen, helaas zijn gesloten systemen vandaag de dag dun gezaaid. Het zou dus betekenen dat een PMC Twenty5.23i goed te plaatsen is op diverse plaatsen in de huiskamer, zonder de neiging te krijgen tot een boembas.
Subtiel en zweven
Van geweld naar subtiele muziek voor laat op de avond. Stacey Kent met “Dreamsville”. Dat moet overeind blijven als je heel zachtjes speelt. Niemand wakker maken in huis en toch genieten. Hier kun je niet te ver mee gaan op de PMC, wat gas op de volumeregelaar doet de luidspreker opleven. Aan de zachte kant slaat de muziek dood, verdwijnen nuances, is de pakkende sfeer verdwenen. Iets om rekening mee te houden als u zo uw muziek wilt spelen of altijd rekening moet houden met buren en overlast. Tonaal is de PMC een schatje, Stacey heeft een heel eigen geluid, bekend in de oren vanwege de concerten die ik van haar bezocht. De band is altijd goed opgenomen, vanaf haar eerste CD tot aan de laatste. Om een indruk te geven, gemiddeld rond de 70 decibel met echte pieken tot 85 decibel is genoeg om de PMC volledig te laten bloeien. Gemeten op de luisterpositie. Terug naar de klank, achter Stacey staat een band te spelen met leuke pianoloopjes, slagwerk waarin bekkens zachtjes zingen en een snaredrum rammelt. Waar de bas zorgt voor een breed neergezette ondersteuning en het fundament. Echtgenoot en saxofonist Jim Tomlinson vult zijn vrouw aan. Het is met de Twenty5.23i inderdaad muziek om op weg te dromen. Kalm, dynamisch, boeiend, perfect verstaanbaar en rustgevend. Maakt het hoofd leeg, vooral omdat er geen storende elementen in de weergave keten te vinden zijn. Niets meer aan veranderen en wegzakken op de bank.
Eens iets heel anders om mee af te sluiten, van Arvo Pärt speel ik de CD “Pilgrim’s song”. Groot orkest met kamerkoor. Zweverige muziek, prachtig uitgevoerd, niet het gemakkelijkste repertoire voor iemand die net kennis maakt met klassiek. De doorgewinterde liefhebber van de muziek van Pärt zal genieten. Deze opname heeft een groot dynamisch bereik, van nauwelijks hoorbaar tot volle kracht. Zowel het orkest blijft overeind in de zachte delen als het koor achter het orkest. Met een natuurlijke echo van de zaal waar één en ander is opgenomen. De PMC’s weten de muziek te vangen in de natuurlijke schoonheid, voegen niets toe, laten weinig weg. Brengen details tot leven zonder een harde, technische klank, omarmen romantiek zonder een valse warmte die er niet behoort te zijn. Neutraal en eerlijk, slechts beperkt door de omvang van de behuizing en de kleine woofer in het laag, behept met een open middengebied waarvoor de kleine woofer en de laag ingezette tweeter wel heel geschikt is. De in de upgrade meegenomen fact tweeter maakt de hoge tonen zachter dan in het voorgaande model en toch weet de tweeter beter om te gaan met subtiele geluidjes. Met de betere tweeter is bovendien de spreiding van het stereobeeld een flinke stap vooruit gegaan. Luister maar eens naar het “Magnificat” op deze CD (geripte CD wel te verstaan) en verbaas u net als ik hoe gemakkelijk het koor los raakt en door de ruimte de stemmen laat zweven. Of hoe de akoestiek wordt aangesproken als de stemmen aanzwellen, muziek leeft op dit systeem.
Upgrades rond de Twenty5.23i
Als ik aan upgrades denk voor de PMC Twenty5.23i, waarbij ik blijf uitgaan van deze luidsprekers vanwege hun compactheid, plaatsbaarheid en huiskamervriendelijke uitstraling, dan springt de Naim Supernait 3 gelijk in gedachten. Inderdaad desnoods met een Naim NDX2 streamer/DAC erachter. Of een PrimaLuna buizenversterker, met de PrimaLuna buizen DAC. Buizen en PMC gaan goed samen, zeker als u de EL34 standaard buis in PrimaLuna vervangt door KT-88. Meer dan eens blijkt een dikke versterker juist op zijn plaats voor wie niet al te veel ruimte heeft, dus gedwongen is kleinere luidsprekers te gebruiken en toch een volwaardige weergave wenst. Voor luisteraars die hoge kwaliteit wensen te combineren met compact en handig in gebruik denk ik aan de Naim Uniti serie. Dat mag dan best een Nova zijn aan de PMC 25.23i. Een Atom is wat te weinig indien gekoppeld aan dit lage rendement, tenzij u niet al te hard gaat spelen. De keuze is ruim zolang een luidspreker zo neutraal is als deze kleine reus.
Lange dag
Nog even vermelden, ooit vroeg een Franse dealer van high end audio aan mij de CD “Chante!” van Wende te kopen en op te sturen. In Frankrijk is daar zelfs 2e hands niet aan te komen zonder een vermogen te betalen. De reden? Luister er naar op een PMC Twenty5.23i en ineens weet je wat de Franse audioliefhebbers zo aanspreekt. Het is knallen, knallen en knallen. Loepzuiver, diep in de bas, wijd open midden, stem om matten mee uit te kloppen, ik denk het meest fraaie dat Wende ooit heeft opgenomen. Een ode aan de PMC die hier staat te spelen. “La vie en rose” speelt de laatste noten deze dag. En hoe!! Dan volgt de vraag: “Wat doet de Chord Company Burndy kabel in vergelijk met een Burndy kabel van Naim zoals in de doos van de XPS-2 DR?”. De lange luisterdag is nog niet ten einde voor mij. Een aantal keer wissel ik tussen de Chord Burndy en de Naim Burndy om telkens tot een sluitende conclusie te komen. Chord biedt meer kracht, een overvloed aan details in een ruimer stereobeeld. Geeft extra diepte, breedte en hoogte aan de toch al geweldige Naim NDX2 met XPS-2 DR. Het is haast niet te geloven wat deze Burndy nog toevoegt aan de weergave. Dat de PMC Twenty5.23i het zo perfect en tot in de puntjes laat horen is een groot compliment aan de kleine reus. Overigens net zo goed aan de Naim NAIT XS 3 want die laat het zonder mankeren door. De gelukkige eigenaar van een NDX2 met XPS raad ik aan de Chord Burndy te proberen. Oh en als u er geen genoeg van kunt krijgen, ook voor andere Burndy verbindingen heeft Chord een vervanger.
The end
Nu is er echt een einde gekomen aan de tijd doorgebracht in de luisterruimte met PMC Twenty5.23i. Het was een dag om te genieten van muziek, te genieten van de luidsprekers en de rest van het systeem, te ontdekken wat allemaal mogelijk is met een weergever. Klein genoeg om in elke woonkamer een plekje te vinden. Groter in prestatie dan van het fysiek verwacht mag worden. Zuiver van klank, zo zuiver dat de Twenty5.23i net als iedere PMC luidspreker niet elke luisteraar zal aanspreken. Geen romantische vleug, het is puur wat de luidspreker laat horen. Voor mij is de PMC een winnaar waar ik erg van heb genoten. Zeker in de huidige i vorm. Met elke soort muziek waarbij vaak een gevoel ontstond bij de uitvoering aanwezig te zijn. Opmerkelijk is dat de Twenty5.23i wel een zetje nodig heeft, te zacht spelen doet afbreuk aan wat mogelijk is. Hard is nooit een issue, de studio roots brengen met zich mee dat een PMC luid kan spelen zonder te vervormen. Van harte aanbevolen om er eens naar te gaan luisteren. Wat langer naar te luisteren en zo te ontdekken wat de artiest in de studio in gedachten had toen hij of zij muziek speelde en zong.
Meer informatie en prijs van de Twenty5.23i vindt u hier.