MartinLogan Masterpiece Impression ESL 11A: Hoe een paneelluidspreker kan verbazen

Na een zeer geslaagde kennismaking met een kleine elektrostatische luidspreker van MartinLogan wordt het tijd dat ik een groter model mag gaan beluisteren, sinds een aantal weken opgesteld in de winkel aan de Leidsekade 1. Ik zet hem met hulp van extra handen netjes op zijn plaats en we draaien samen het paneel in de juiste richting tot een mooi homogeen stereobeeld ontstaat. In het rek achter de Masterpiece Impression 11A staat een duo van Devialet ter beschikking, de 440 Pro met zijn in tweemaal mono leverbare 440 Watt aan 6 Ohm, gekoppeld aan een Roon server via een AudioQuest ethernetkabel en aan de luidsprekers met een kabel van hetzelfde merk. Ik geef het direct toe, geen goedkope opstelling, maar mensenlief wat kun je hier een plezier aan beleven. Van de luisterervaring ga ik u na de beschrijving van de luidsprekers deelgenoot maken.

MartinLogan Masterpiece Impression ESL 11A nader bekeken

De MartinLogan Masterpiece Impression ESL 11A maakt gebruik van een 44 inch hoog, gebogen XStat paneel en twee geïntegreerde, ieder actief aangedreven, high-performance woofers met een aluminium conus. Het Masterpiece Impression ESL 11A XStat MicroPerf elektrostatische panel is gespannen binnen een uit aluminium en kunststof samengesteld frame. Het frame is geen belemmering voor de bewegingen van het membraam en houdt de dipoolwerking volledig in stand. Het frame is stijf genoeg om vervorming tegen te gaan als die al zou worden opgewekt door trillingen en resonanties. Tegelijk voorkomt het door MartinLogan bestempelde AirFrame akoestische kortsluiting en maakt het gebruik van een elektrostaat 100% veilig. Het MicroPerf ontwerp maakt dat de elektrostatische membranen groter mogen zijn dan in het verleden, zonder te verliezen aan integriteit, waardoor de belastbaarheid van het systeem stijgt, het rendement toeneemt en de belasting voor de versterker vriendelijker is. Het AirFrame en MicroPerf zorgen voor een optisch, bijna transparant paneel dat hoogstens zal storen in een luister- of leefomgeving vanwege de afmeting, die u voor lief moet nemen als u een prestatieniveau wenst zoals de Impression ESL 11A kan leveren. Binnen het paneel is de CLS XStat transducer is verantwoordelijk voor de royale spreiding van de hoge tonen.

Voordeel

Een groot voordeel van elke dipool zoals de Masterpiece Impression ESL 11A is het feit dat de tonen voor- en achter het paneel in tegenfase zijn en elkaar opheffen aan de rand van het paneel. Zo worden reflecties van de zijwanden vermeden en hoort u vrijwel alleen het direct in de luisterrichting afgestraalde geluid. Ongewenste reflecties maken het geluid rommelig en halen de verstaanbaarheid van stemmen omlaag. Voor de basweergave maakt de Masterpiece Impression ESL 11A gebruik van twee 8 inch woofers voorzien van een stijve aluminium conus, ieder aangedreven door een eigen krachtige 275Watt versterker. De woofers zijn ondergebracht in een resonantievrije asymmetrische behuizing. De laagsectie kan voor de akoestiek ingesteld worden met behulp van los aan te schaffen Anthem Room Correction software (ARC). Daarvoor is een krachtige 24bit processor ingebouwd in de Impression ESL 11A. Het scheidingsfilter voor de elektrostatische sectie maakt gebruik van luchtspoelen en polyesterfilm condensatoren. MartinLogan noemt de filtertechniek naar de ontwerper “Vojtko”. De luidspreker staat op verstelbare spikes zodat de mate van achteroverhellen in te stellen is en de luidspreker stevig wordt gekoppeld aan de onderliggende vloer. Aansluiten kan met blank draad of liever met banaanstekers of spades in de WBT Nextgen connectors. De Masterpiece Impression ESL 11A heeft een eigen voeding voor de elektrostaat die minimaal stroom gebruikt. Voor de twee subwoofer versterkers is er een IEC ingang.

Techniek

Toch even een paar technische gegevens op een rij: het frequentiebereik loopt volgens opgave van 29 Hz tot 23.000 Hz ±3dB. De horizontale spreiding is 30° en is verticaal bepaald door de hoogte van de 112cm line source. Het paneeloppervlak is maar liefst 3,136 cm². De twee 275Watt versterkers voor de lage tonen laten zich met regelaars +/- 10dB instellen onder de 75Hz, de midbas is -2, 0, +2dB regelbaar. Het rendement van de Impression ESL 11A bedraagt 91dB/2,83 volts/meter, daarbij de aantekening dat de impedantie 4 Ohm is en zakt tot 0,6 Ohm bij 20kHz. Voor veel moderne versterkers geen probleem als die een vermogen kunnen leveren tussen de 20 en 550 watt per kanaal en voldoende stroom. De overgangsfrequentie tussen woofers en paneel zit rond 300Hz. De 40,9 kilo zware luidspreker meet in totaal 154,3cm x 30,2cm x 69,6cm, waarbij de diepte bijna volledig voor rekening komt van de wooferbehuizing. Tenslotte is de prijs vastgesteld op € 7.100,- per stuk. Geen koopje, maar mensenlief wat een waar voor het geld als je de moeite neemt om de Impression 11A te gaan beleven.

Viva Vivaldi

Dat beleven start voor mij met muziek van Vivaldi, een concert voor viool, hobo, hoorn en fagot. De muziek speelt volkomen ongedwongen, met een groot gemak en vrijheid. Het inzicht in het orkest is magisch te noemen, net als de manier waarop de muziek los komt van de weergever. Heel fijntjes zijn de details, zodanig gedoseerd dat ze niet gaan overheersen en het alleen nog daarom gaat, het is een vorm van detailweergave passend in het geheel. Daardoor zijn instrumenten individueel te volgen, maar blijven ze onderdeel van het grotere geheel. De spreiding van het stereobeeld is voorbeeldig, wijd neergezet in en natuurlijke opstelling. Netjes op afstand gehouden van de luisteraar, daarmee zal de weergave nooit vermoeiend worden. Zelfs als het volume even zachter wordt gezet omdat een klant de winkel binnenkomt blijft de muziek de aandacht trekken, terwijl het praten evenmin wordt belemmerd. Het is buitengewoon fijn om een muziekbron te kunnen gebruiken die op een natuurlijke wijze samenvloeit met de omgeving.

Youn Sun Nah speelt en zingt haar “Same girl”. Een track die begint met percussie die losjes in de lucht hangt. Als Youn begint te zingen staat ze exact op de juiste hoogte en met een afmeting van de stem die volkomen natuurlijk aandoet. De weergave is angstig zuiver en precies, terwijl de warmte in haar stem de hele winkel weet te verwarmen. De beleving is zo realistisch dat het kippenvel op de armen staat. De eenvoud van de opname, alleen percussie en stem, is voldoende om de aandacht 100% vast te houden. De dynamiek is volkomen vrij en ik besef mij dat ik met bewondering ga kijken naar Devialet 440 Pro als deze versterker speelt in combinatie met MartinLogan Masterpiece Impression ESL 11A luidsprekers. De volgende track van Youn Sun Nah bevat eerst drums en bas, de titel daarvan is “Pancake”, spettert de ruimte in en verrast wederom door de doorzichtigheid, vooral als er ook nog blazers worden toegevoegd en synthesizerachtige geluiden. Ik zit nu enige uren voor de speakers en nog weten ze mijn keer op keer de adem te benemen.

Sting live

Op de live versie van “An Englishman in New York” van Sting speelt hij samen met trompettist Winston Marsalis, onmiskenbaar is de ruwe bolster die elke goede live opname met zich brengt. Levendig, spannend, overal op het podium gebeuren dingen, klinken klanken op, terwijl Sting zich staat te vermaken. Ritme is sterk aanwezig en speelt een hoofdrol. Als het publiek mee klapt dan ontstaat er een bijzondere sfeer, nauwelijks terug te leiden tot een beleving met enige andere luidspreker, ongeacht de prijs daarvan en de andere versterking erachter. Het grappige is bovendien dat als ik de winkel doorloop de indruk niet anders gaat worden, zelfs op 15 meter afstand van de luidsprekers beleef ik Sting nog net zo.

Sade met “No ordinary love” laat de woofers lekker schudden in hun behuizing. De afstemming is nog niet perfect, de speakers zijn namelijk met ARC nog te tunen als ze een vaste plek hebben gekregen in uw eigen luisterruimte, in de winkel wordt te veel en te vaak geschoven. Zonder ARC op MartinLogan of SAM op de Devialet is het laag al gortdroog en snel, perfect passend bij het paneel en van een hoorbare overgang is totaal geen sprake. MartinLogan beheerst als geen ander de kunst een woofer te integreren met een elektrostatisch paneel. Het laag raakt niet overheersend met deze Sade track, blijft strak en in de juiste proportie. De lage tonen kunnen nog veel heftiger, luister maar eens naar “Frozen” van Madonna voor de ultieme test. De opening van de track is magisch, volume omhoog en beleven! Wat een impact en wat een systeem om drums weer te geven. De snelheid van de weergever is daar debet aan, maar hoe knap is het om de woofer mee te laten gaan op de juiste wijze.

Akoestisch

“You and your friend” van Dire Straits brengt een diep stereobeeld, slagwerk naar achter, bas naar halverwege naar voren, gitaar uiterst rechts en daarna met een tweede ingevuld vanaf links. Knopfler vooraan gezet, met zijn typische zangstem die in The Voice bepaald niet zal scoren. Het zijn de kleine dingen die erop wijzen wat een kwaliteit hier speelt, als de stick de drum raakt, de snelheid van de gitaar, de onmiskenbare aanwezigheid van een steelgitaar, het zijn ornamenten aan een kroonluchter bestaande uit het puurste kristal. Of je nu zacht speelt of luid, de intense sfeerbeleving blijft aanwezig, al is het luider nog veel leuker en kun je nog meer opgaan in de muziek. Een stuk rustiger in het begin en meer akoestisch is “Draw your swords” van Angus & Julia Stone. De stem van Stone, hijgerig als een Frans zuchtmeisje, is ultiem verstaanbaar en zuiver. Terwijl akoestische gitaar en bas een samenwerking aangaan om haar bij te staan. Weer dat zuivere laag dat zo mooi aansluit op het paneel en de muziek een waarachtig fundament geeft. Als de bas in druk toeneemt geeft dat geen overdruk maar juist een meerwaarde aan de track. Het contrast tussen de stem en de bas brengt de muziek tot leven, terwijl de gitaren zorgen voor de invulling. Elk instrument blijft individueel bestaan en versmeerd niet met anderen, terwijl de eenheid van de band overeind blijft. Als Julia het zuchten achter zich laat en haast gaat schreeuwen blijft de weergave pakkend en fraai.

Oud maar mooi is “A case of you”, live gebracht door Diana Krall. Het gaat mij bij deze track om de vleugel en de klank van het instrument. Ik maakte mij al geen zorgen en dat was ook niet nodig. De vleugel is groot, vele malen groter dan de stem van Krall als ik haar voor mij aan het klavier zie zitten. Zelfs de afstand tussen stem en de open klep van de vleugel is helemaal goed. Een zaal waarin concertbezoekers muisstil luisteren naar de grande dame werkt mee aan de beleving, omdat de akoestiek hoorbaar is. Niet in een galm, eerder in een natuurlijke looptijd die door de MartinLogan correct wordt opgepikt. Opvallend is daarbij hoe gemakkelijk de kleine mondgeluiden mengen met de dynamische uithalen van de dame, of met de kracht waarmee de vleugel af en toe wordt beroerd. Het publiek barst aan het einde van de track los, in het groot rondom mij en niet als een klein ingeblikt groepje mensen. Alles wat groot moet zijn is groot, klein en ingetogen blijft klein. Omdat iemand meeluistert schuif ik op naar het uiteinde van de bank en dan merk je wel dat de ene luidspreker sterk gaat overheersen ten opzichte van de andere, zoiets is met een conussysteem niet anders. Storend is het gek genoeg niet, alleen de vleugel slinkt, de stem blijft als een huis overeind. Punt van aandacht: waar kan ik de Masterpiece Impression ESL 11A kwijt in mijn woning? Conclusie is ‘helaas niet’ want een redelijk grote luisterruimte is denk ik wel op zijn plaats vanwege de paneelafmeting en de benodigde ruimte tussen speaker en achtermuur. De wens is er en dat zegt mij al heel wat over het aanwezige systeem.

Openlucht

“Hey now” van London Grammar is de afsluiter, de powervreter in de lage tonen en vanwege de luide stem niet altijd de eenvoudigste track. Luister eens naar het laag dat zo diep en heftig is. Ik kan maar beter stoppen voordat de bankrekening geplunderd gaat worden. Inmiddels terug geschoven naar het midden van de bank is het allemaal nog een graadje indrukwekkender. Wat een volume kun je halen uit dit systeem. Leidschendam beleeft een openluchtconcert als ik de winkeldeur openzet. Aan het einde van de track neemt het volume af en ik blijf geïmponeerd zitten. Geen muziek meer voor dit moment, ik wil gewoon even bijkomen en met de voeten de aarde weer raken. Een prachtig systeem deze combinatie van MartinLogan met Devialet.

Inmiddels uren verder draai ik het volume definitief omlaag naar nul, onder de indruk geraakt van de weergave van de Masterpiece Impression ESL 11A. Niet elke dag kom ik een luidspreker tegen die zo magnifiek presteert. Dat heeft voor een groot deel te maken met de afmeting van het elektrostatische paneel, een dome- of bandtweeter, een middentoner met conus of dome, ze kunnen alleen al fysiek niet op tegen de afstraling van een paneel. Tel daarbij op de transparantie, de bereikbare dynamiek, de actieve woofers, de onhoorbare overgang tussen woofer en paneel, de optelsom komt uit op een zeer hoge waardering. Wie de mogelijkheid heeft deze luidspreker thuis te plaatsen en optimaal in te stellen met de Anthem Room Correction software is spekkoper. Ik heb waarlijk genoten met de Impression ESL 11A van klassiek, van pop, van jazz, steeds met een eigen beleving. “Beleving” is het toverwoord, luisteren is als omschrijving niet genoeg, je maakt de muziek en de muzikanten mee op een luidspreker systeem als dit.