Luxman L-590AX MkII geïntegreerde Klasse A stereoversterker en D-06u SACD-speler met DAC-functie

“Das Bessere ist des Guten Feind”

Nadat ik in opdracht van Lexicom MultiMedia een recensie had geschreven over de Luxman L-550AX MkII geïntegreerde Klasse A stereoversterker en de Luxman D-05u SACD-speler met DAC-functie, kreeg ik van Luxman-importeur Audioscript het verzoek, om ook de “grotere broers” aan een luistertest te onderwerpen. Een interessante opdracht, die mij de kans geeft om te onderzoeken, wat de meerwaarde van de duurdere modellen is. Want een duurder apparaat is niet automatisch een beter apparaat.
De ondertitel bij deze recensie is een Duits gezegde, dat (letterlijk vertaald) betekent: het betere is de vijand van het goede. Maar welk apparaat is hier nu werkelijk “het betere”? Dat zal deze luistertest (hopelijk) uitwijzen.

Beschrijving
In de reeds genoemde recensie van de L-550AX MkII en de D-05u heb ik een beschrijving van beide apparaten gegeven; deze beschrijving gaat in grote lijnen ook op voor de L-590AX MkII en de D-06u. Ook heb ik een eenvoudige uitleg gegeven van de voordelen van een pure Klasse A versterker. (Klik hier voor de recensie van de L-550AX MkII en D-05u.) Om te voorkomen dat ik mijzelf ga herhalen, zal ik hieronder uitsluitend de verschillen benoemen.

De Luxman L-590AX MkII geïntegreerde Klasse A stereoversterker is de versterker, waar de L-550AX MkII van is afgeleid. De 590 is 1,5 cm hoger, 9mm dieper en 4,1 kilo zwaarder. De extra diepte komt geheel voor rekening van de zeer solide luidsprekeraansluitingen. Nu we het over aansluitingen hebben: de 590 heeft twee gebalanceerde (XLR) aansluitingen (de 550 heeft er één). De indeling van het front is gelijk aan die van de 550, maar de zijkanten en de bovenzijde zijn luxueuzer uitgevoerd. In plaats van een metalen kap met een stevige structuurlak zien we bij de 590 resonantie-dempende aluminium panelen met ventilatieroosters in het bovenpaneel. Ook staat de 590 op speciale metalen voetjes, die door Luxman “gradation cast-iron insulator legs” worden genoemd. Ook deze dienen ter eliminatie van eventuele resonanties.

In het inwendige vallen in vergelijking met de 550 allereerst de zwaardere koelribben voor de eindversterkers op, alsmede de acht voedingscondensatoren (in plaats van vier bij de 550). De kern van de voeding is een loodzware, handgewikkelde EI-transformator van 615VA. Uiteraard zijn diverse onderdelen zwaarder gedimensioneerd, maar verder is er niet veel te zien zonder de versterker te demonteren. Omdat de importeur daar vast niet blij mee zal zijn, laat ik dit achterwege. De L-590AX MkII levert 2×30 Watt aan 8 ohm in pure Klasse A. Dat lijkt niet veel, maar het totale vermogen van de 590 (Klasse A/B) is 2×95 Watt. Bovendien is het vermogen slechts één deel van het verhaal: de 590 is in staat om nòg forsere hoeveelheden stroom te leveren dan de 550 en dat is uiteindelijk het belangrijkste om luidsprekerconussen in beweging te brengen.

De Luxman D-06u SACD-speler is eveneens gehuld in een behuizing, die uit aluminium panelen bestaat. Dit is erg mooi gedaan, want er is bijna geen schroefje te zien. Deze behuizing is niet alleen erg mooi, maar ook functioneel: de stevige aluminium panelen moeten resonanties beter dempen dan de metalen kap van de D-05u. Ook de speciale voetjes die ik bij de versterker noemde, komen we hier weer tegen. Verder zijn op het front twee knopjes aanwezig, die de D-05u niet heeft: een knopje om te wisselen tussen de SACD- en CD-laag (dit kan bij de D-05u alleen met de afstandsbediening) en een knopje om de digitale uitgang uit te schakelen. Met name deze laatste mogelijkheid is interessant. Uit ervaring weet ik, dat dit een verbetering van de rust in de weergave kan opleveren en ik ben benieuwd of dit bij de D-06u hoorbaar is.

Onder de motorkap is uiteraard het oersolide LxDTM loopwerk aanwezig, dat in de D-06u nòg minder geluid maakt dan in de D-05u (waarschijnlijk door de beter dempende behuizing). Sommige andere (SA)CD-spelers lijken lawaaiige koffiemolens in vergelijking met de D-06u. Digitale PCM-signalen worden door een Texas Instruments TAS3152 chip geüpsampeld naar 384kHz, waarna ze door twee Texas Instruments (Burr-Brown) PCM1792A DAC-chips (één per kanaal) worden omgezet naar analoog. DSD-signalen worden niet door de TAS3152 in behandeling genomen, maar gaan rechtsreeks naar de DACs. Ook de gevreesde jitter, die in de D-05u naar mijn mening al behoorlijk effectief wordt bestreden, krijgt in de D-06u nòg minder kans om het muziekgenot te bederven. De eventuele jitter die via de USB-ingang dreigt binnen te komen, wordt door een speciale DSP de nek omgedraaid. Voor het loopwerk is een zeer nauwkeurige DAIR-clock (Digital Audio Interface Receiver) aanwezig; zowel de DSP als de DAIR werken asynchroon. Tenslotte is er nog een “low phase noise clock module” aanwezig die de algehele signaaloverdracht controleert. Dit alles geldt zowel voor de schijfjes die door het loopwerk worden afgelezen als voor de signalen die via de digitale ingangen worden aangeboden. Voor de uiteindelijke weergavekwaliteit is uiteraard de analoge uitgangstrap mede verantwoordelijk, die door een ruim bemeten lineaire voeding van stroom wordt voorzien en die uiteraard ook in de D-06u geheel gebalanceerd is opgebouwd.

Gebruikte apparatuur
Voor het beluisteren van het Luxman-duo mag ik de luisterruimte van Lexicom MultiMedia gebruiken, waar de eerder beluisterde combinatie van L-550AX MkII / D-05u / 804 D3 eveneens staat opgesteld. Dat maakt een vergelijking makkelijker en bovendien heb ik (helaas) geen B&W 803 D3 luidsprekers thuis staan. Tenslotte is het makkelijker voor de importeur, die nu niet hoeft uit te zoeken waar ik woon.
De Luxman L-590AX MkII versterker en de D-06u SACD-speler zijn onderling verbonden door gebalanceerde Chord Epic XLR interlinks. De luidsprekers van dienst zijn de fenomenale B&W 803 D3, die met Chord Signature Reference luidsprekerkabels aan de versterker zijn gekoppeld. Geen 804’s? Nee. Een zwaarder kaliber versterker verdient een zwaarder kaliber luidsprekers. Vandaar de 803’s.
Net als bij mijn recensie van de 550/D-05u laat ik de stroomvoorziening schoonmaken door een IsoTek EVO3 Aquarius netfilter, dat op het lichtnet is aangesloten met een IsoTek EVO3 Optimum netsnoer. De 590 wordt op de Aquarius aangesloten met een IsoTek EVO3 Elite netsnoer en de D-06u wordt op de Aquarius aangesloten met een IsoTek EVO3 Premier netsnoer. Het effect van deze IsoTek-behandeling is weldadig voor de iets te vaak geteisterde oren van deze verwende recensent.
Naar aanleiding van mijn recensie van de L-550AX MkII/D-05u kreeg ik de opmerking, dat ik de prestaties van deze set zou hebben “opgevoerd” door het inzetten van de IsoTek-producten. Dat is niet waar. Het is juist omgekeerd: door de effectieve werking van de IsoTek-producten hoor ik de audioset zoals hij hoort te klinken, dus zonder de negatieve invloed van het lichtnet-met-vervuiling.

Luisteren
Tijdens het luisteren naar de D-05u had ik al geconstateerd, dat “gewone” CD’s mooier werden weergegeven dan door de gemiddelde schijfjesdraaier. Dit geldt nog sterker voor de D-06u: de achtergrond is net een tikkie zwarter en er is nòg iets meer rust in de weergave. Ook het gevoel van ruimtelijkheid is beter dan ik meestal voorgeschoteld krijg (uiteraard is dit mede afhankelijk van de opname). Wanneer ik bijvoorbeeld I Love Being Here With You van Diana Krall (Live in Paris) speel, zijn de transparantie en de separatie opvallend. Naast een uitstekende stemweergave is opvallend, dat elk instrument volledig tot zijn recht komt en niet overschaduwd wordt. De vleugel is ritmisch, helder, twinkelend en vol van klank, het drumstel komt in al zijn facetten uit de luidsprekers, de elektrische gitaar heeft een mooie, diepe klank en de weergave van de contrabas is uitstekend. Vaak verdwijnt deze laatste een beetje in de mix, maar hier is de melodieuze en ritmische baslijn prima te volgen. Kortom: een puike prestatie van de D-06u en de 590.

Maar eerlijk gezegd geloof ik de weergave van Red Book CD’s inmiddels wel. De Luxman schijfjesdraaiers doen dit enorm goed, maar ze kunnen méér. Het LxDTM loopwerk is ontworpen als SACD-loopwerk en dus wil ik SACD’s beluisteren. Ik heb thuis een greep in mijn riante collectie SACD’s gedaan en die is nu aan de beurt.

Als eerste is Channel Classics CCS SA 34113 aan de beurt: barokvioliste Rachel Podger speelt met haar ensemble Brecon Baroque Doppel- & Tripelkonzerte van J.S. Bach. Dit kleine (10 musici) barok-ensemble wordt door de combinatie 590/D-06u/803 uitermate gedefinieerd weergegeven, met een subtiele detailweergave die nooit overheerst maar uitsluitend een aanvulling op het muzikale geheel is. Opvallend is de textuur van de instrumenten, die ik zelden zó goed uit een set luidsprekers heb horen komen. Het karakter van elk instrument is overduidelijk aanwezig, de klank is levensecht en de uitstekende opname komt hier volledig tot zijn recht. Geen enkel instrument overheerst, alle muzikale lijnen zijn met gemak te volgen en al snel ontstaat een “bijna-live”-ervaring die mij kippenvel geeft. Hé, dat gebeurde bij de 550/D-05u/804-combinatie ook al… maar hier is het sterker. De zwaardere 590 gaat onmiskenbaar een stap verder en laat de muziek zó realistisch en zó onweerstaanbaar mooi uit de luidsprekers komen, dat het bijna onmogelijk is om op de stop-toets te drukken en een andere SACD in de lade te stoppen. Ik móet gewoon verder luisteren. Soms is dit een zware baan…

De volgende SACD is PentaTone PTC 5186 031 met de bekende Concerti Grossi op. 6 van Arcangelo Corelli, ditmaal gespeeld door het kamerorkest van The New Dutch Academy onder leiding van Simon Murphy (nee, niet die van de wet van Murphy!). Ook dit orkest speelt op instrumenten uit de baroktijd (of zeer zorgvuldig nagebouwde kopieën), wat in mijn beleving altijd een extra dimensie aan deze muziek geeft. De weergave van de prima opname is een feest voor het muziekminnende oor! Ik verbaas me weer over de geweldig echte textuur van de instrumenten, de separatie, de afmetingen van het stereobeeld, de volle, rijke klank en de excellente timing, waardoor ook in snellere passages het overzicht nooit verloren gaat. De reproductie van deze heerlijke muziek wordt verfraaid met een bijna perfecte detailweergave en een meer dan uitstekende dynamiek. Ook de lager klinkende instrumenten (cello, theorbe, bas, etc.) komen met een volle en complete klank uit de luidsprekers. Het Luxman-duo vult de luisterruimte met een meer dan kamerbrede weergave van dit orkest en geeft mij een onmiskenbaar gevoel van authenticiteit. Zó hoort deze muziek te klinken!

Iets heel anders: Arne Domnérus op saxofoon en Gustaf Sjökvist op de orgels van de Spanga-kerk en de Stockholm Cathedral in Zweden. Antiphone Blues (FIM SACD 050), een uitstekend geproduceerde SACD. De opnamen zijn gelukkig niet extreem close-miked uitgevoerd, zoals tegenwoordig in de mode is. Daardoor is de ruimtelijkheid van deze SACD bijzonder fraai. Het sublieme saxofoonspel klinkt mooi vrij en perfect gedetailleerd: niet overdreven, maar ruimschoots genoeg om levensecht te zijn. De L-590AX MkII heeft de woofers van de 803 D3 uitstekend onder controle, want het orgel klinkt net zo levensecht als de saxofoon, waarbij de lage pedaaltonen strak, muzikaal en diep worden weergegeven. De opvallend “echte” weergave is zó vloeiend, zó organisch, dat ik de vergelijking met mijn eigen EAR Yoshino voorversterker en monoblock eindversterkers (buizenversterkers) niet kan onderdrukken. Dit is muziekweergave van een uitzonderlijk hoog niveau! Deze Klasse A versterker en deze B&W luidsprekers vormen een uitstekende combinatie en de SACD-speler is een sublieme bron die moeilijk te overtreffen zal zijn. Wie ervan overtuigd is, dat streaming audio per definitie de vloer aanveegt met elke CD/SACD-speler, moet beslist eens naar de D-06u luisteren.

Omdat ik ook van bluegrass houd, kan Drive van Bela Fleck niet ontbreken. Een “Original Master Recording” met het Gain2-systeem van Mobile Fidelity Sound Lab (UDSACD 7003). Bela Fleck is één van de beste banjospelers en wordt op deze SACD begeleid door allerlei grote namen uit de Bluegrass-scene. De attack van de banjo is uitstekend: lekker fel, maar niet agressief. De Luxman/B&W-set laat zich van zijn beste kant horen qua timing en klankkwaliteit, waardoor het uitgesproken ritmische karakter van deze SACD uitstekend wordt weergegeven. Het eigen karakter van de diverse snaar-instrumenten (banjo, dobro, mandoline, gitaar, viool, contrabas) wordt subliem geportretteerd en door de uitstekende separatie is elk instrument hoorbaar. Niets “verdwijnt in de mix” en zo hoort het. Ik geniet van deze SACD, die op sommige sets wel eens tot luistermoeheid kan leiden, maar die me op deze set juist vrolijk maakt. Niet stoppen, gewoon verder luisteren. Heerlijk! De weergave is ritmisch, echt, organisch, meeslepend en energiek. Dit is, waarom ik van SACD houd. Echte muziek, realistisch weergegeven met een fraai kleurenpalet en een ongelooflijk rijke textuur. Die textuur lijkt wel een Luxman-specialiteit te zijn…

Tenslotte toch weer even terug naar klassiek: de PentaTone Super Audio CD Sampler (PTC 5186 053). Track 6/7, orgelmuziek: de overbekende Toccata en Fuga in d klein, BWV 565 van J.S. Bach. Ditmaal gespeeld door Bram Beekman op het De Rijckere-orgel in de Oostkerk te Middelburg. Een uitstekende Polyhymnia-opname, die het orgel in al zijn klankpracht laat horen. De diverse registers zijn goed te onderscheiden, de lage pedaalbassen komen mooi grommend uit de luidsprekers; het hele orgel klinkt schitterend. Ook de akoestiek van de kerk is goed in de opname meegenomen en dat is helaas niet altijd het geval. Ik draai het volume op naar iets realistischer waarden (een orgel is geen fluister-instrument) en geniet van de rijk gevarieerde klanken van deze koningin der instrumenten. Ondanks het relatief hoge speeltempo van Beekman loopt deze opname niet dicht en blijft elke toon individueel hoorbaar. Ook de volle akkoorden aan het einde blijven goed gedefinieerd, waardoor de orgelklanken niet in een brij verzanden. Ik heb heel wat orgels live gehoord en daardoor weet ik, dat lang niet elke audioset is in staat om een orgel levensecht te laten klinken. Maar deze weergave is erg goed.

Conclusie
In mijn recensie van de L-550AX MkII en de D-05u heb ik geschreven, dat het luisteren naar die Klasse A versterker mij uitstekend was bevallen. Ook was ik erg blij om eindelijk weer eens een echte High End SACD-speler te mogen beluisteren. Dat is toch onvergelijkbaar beter dan zo’n “universele-speler-die-SACD-er-ook-even-bij-doet”.
En nu heb ik de grote broers mogen beluisteren: de L-590AX MkII en de D-06u. En wederom heb ik genoten! Dergelijke opdrachten zijn voor mij de krenten in de pap.

De Luxman L-590AX MkII Klasse A versterker is een bijzondere machine, die met zijn retro-uiterlijk en zijn vele bedieningsmogelijkheden doet terugdenken aan de Gouden Jaren in de audio-geschiedenis, maar die tevens laat horen, dat hij qua technologie en weergavekwaliteit helemaal 2017 is. Ik vind, dat de Luxman L-590AX MkII één van de mooiste geïntegreerde versterkers is, die een veeleisende audiofiel op dit moment kan kopen. Hij biedt niet alleen een ultra-verfijnde, organische weergave die de textuur van elk instrument perfect laat uitkomen, maar ook dynamiek, timing, ritme en attack wanneer de muziek daarom vraagt. Een muzikale alleskunner, die dankzij zijn potente voeding de meest uiteenlopende luidsprekers kan aansturen. Ja, er hangt een stevig prijskaartje aan, maar zo’n versterker speelt zeker twintig jaar (of langer). En dan valt die prijs ineens best mee.

De Luxman D-06u SACD-speler heeft mij overtuigd. Ik dacht in eerste instantie, dat het prijsverschil met de D-05u wel erg fors was, maar nu ik de D-05u en de D-06u rechtstreeks met elkaar heb kunnen vergelijken, moet ik zeggen dat de D-06u echt een stap verder gaat. Hij is gebouwd als een tank, heeft een betere DAC, meer rust in de weergave, een nòg grotere verfijning, een nòg verder verbeterde detailweergave, enzovoort. Het is onvoorstelbaar, wat deze machine aan muzikale informatie uit de kleine schijfjes trekt. Daarom is deze SACD-speler mijns inziens een zeer zinvolle investering, mede gezien zijn digitale aansluitingen, waar u een streamer/netwerkspeler, een TV en een computer op kunt aansluiten. Hierdoor zijn de gebruiksmogelijkheden groot. En de eventuele streamer/netwerkspeler zal van goeden huize moeten komen om het LxDTM-loopwerk te verslaan!

De L-590AX Mk II en de D-06u zijn in mijn beleving de apparaten, waar de “kleinere” L-550AX MkII en de D-05u van zijn afgeleid. De L-590AX Mk II en de D-06u zetten de standaard, waaraan andere apparaten zich moeten meten. Een weergaloze set, die een warme aanbeveling van mij meekrijgt.