Krell voor/eindcombi en Sonus faber Amati G5

Krell en Sonus faber: Het gouden koppel

Vandaag gaan we groot bij Lexicom Multimedia, groot in fysiek formaat. Want een Krell voor- en eindversterker zijn al geen kleine jongens, maar een Sonus faber Amati G5 zie je helemaal niet over het hoofd. Opgesteld staat van Krell een Vanguard dac/voorversterker met streaming ingebouwd en een Duo 300XD eindversterker. Uiteraard met de nodige bekabeling waar vandaag niet op bezuinigd is door de mensen in de winkel. Fysiek groot wekt mogelijk de indruk dat weergeven dan ook groot moet zijn, denderende symfonie orkesten, dampende rock, headbangend de winkel door. Dat hoeft helemaal niet zoals ik ga bewijzen, klein, simpel, teder en kwetsbaar kan Krell met Sonus faber ook spelen. Als alles klopt aan een systeem, dan wordt het genieten, echt genieten.

Krell Industries

Krell heeft een legendarische naam. Positief en een heel klein beetje negatief. Positief is het grootse geluid dat een Krell in het verleden kon brengen, in een tijd dat 100 Watt nog een uitzondering was. Enorm veel power, liefst uit klasse A versterkers die bloedheet werden. Waarmee zekeringen uit de meterkast knalden als de eindtrap werd aangezet. Ook niet altijd even subtiel in weergave, kracht kwam eerst. De huidige lijn van Krell kent die problemen niet meer. Bij het aanzetten wordt de inloopstroom beperkt tot een normaal niveau, tijdens spelen wordt de versterker niet meer zo heet. Slimme circuits zorgen voor een glijdende klasse A instelling waarbij ruststroom afhankelijk is van het aan de uitgang gevraagde vermogen. Krell is met zijn tijd meegegaan en maakt moderne apparatuur die conform de huidige stand van de techniek is.

Een Vanguard heet officieel een Vanguard Universal DAC, want een Vanguard is niet alleen een DAC, maar het is ook een netwerkspeler voor streamingdiensten of uw eigen collectie, heeft digitale ingangen, ook HDMI in/uit en is een volwaardig Roon endpoint. Tevergeefs zult u zoeken naar analoge ingangen of een volume en bronkeuze schakelaar. Deze Krell bedien je met een App (iOS of Android) of met een afstandsbediening. Het maakt het uiterlijk strak, soms is het een beetje onhandig om geen knoppen te hebben. De voorversterker optie is in het menu in- en uit te schakelen om er een echte dac/netwerkspeler van te maken, waarbij of een geïntegreerde versterker of een voorversterker nodig blijft. Wij hebben de functie aangezet. Een ESS Sabre DAC voedt een klassiek, gebalanceerd, volledig discreet, uiteraard in klasse A ingesteld circuit. De Vanguard is geschikt voor PCM en DSD. Coaxiale en HDMI-ingangen ondersteunen PCM tot 24-bit/192kHz, de optische ingang ondersteunt tot 24-bit/96kHz. Twee HDMI 2.0-ingangen ondersteunen DSD- en 4K-videocontent. De HDMI-uitgang kent een Audio Return Channel voor gebruik met smart TV-streamingdiensten zoals Netflix. USB en netwerkstreaming ondersteunen MP3, AAC, WMA, WAV(PCM), FLAC, ALAC alles tot 24-bit/192kHz. Bluetooth-streaming is voorzien van aptX®-technologie. Ondersteunde formaten zijn A2DP, AVRCP, HFP, HSP. Omdat een Vanguard ook bedienbaar is met andere Apps zoals Mconnect en Roon pak je Tidal, Deezer, Spotify, internet radio en Qobuz mee. Een Vanguard kun je opnemen in een domotica omgeving als dat gewenst is. Analoge uitgangen zijn er gebalanceerd met XLR of single ended over RCA. Een Vanguard is niet klein te noemen met zijn maten van 42.76 D x 43.33 B x 8.81 H cm. Wordt niet of nauwelijks warm wat een voordeel is.

De eindtrap is een Krell Duo 300XD, waarbij XD staat voor Xtended Dynamics, Xtended Dimensionality, Xtended Detail. Eigenschappen mede te danken aan de extreem lage uitgangsimpedantie van de Duo 300XD, een dempingsfactor van 1140 zorgt voor controle over de luidspreker en een snelle transiënt response. Een dempingsfactor die constant is tussen 20 Hz en 20 kHz, wat redelijk uniek is. In een Duo 300XD maakt Krell gebruik van iBias, waarbij klasse A-versterkertechniek gebruikt wordt met in plaats van een statische bias, een dynamische bias-stroom die een flinke stroombesparing oplevert en het warmteprobleem van de oude Krell’s oplost. iBias Class A meet niet de ingangsstroom maar de uitgangsstroom, waarmee de invloed van een luidspreker in de instelling permanent wordt meegenomen. Het unieke aan iBias is dat ook de luidsprekerimpedantie de prestaties niet beïnvloedt. Bovendien vermindert iBias Klasse A de biasstroom wanneer het signaal op zeer laag niveau is. Een Duo 300XD levert een uitgangsvermogen van tweemaal 300 Watt bij 8 Ohm, oplopend tot 540 Watt bij 4 Ohm. Om dat vermogen aan te kunnen zitten in de versterker ultrastille, thermostatisch geregelde ventilatoren. Naast RCA en XLR ingangen is er een ethernet aansluiting om een Duo 300XD op afstand te kunnen monitoren. De 33 kilo zware Duo 300XD meet 43.3 B x 17.7 H x 53.1 D cm.

Sonus faber Amati G5

Sonus faber brengt met trots de top van de Homage collectie uit onder de naam Amati G5. Naam en vorm geïnspireerd op het werk van vioolbouwer Nicolo Amati. Het is inmiddels de vijfde generatie Amati die het licht ziet in de fabriek in Vicenza. Het is een vloerstaand model met van bovenaf gezien een luitvorm, uitgevoerd in luxe houtsoorten die in negen lagen over elkaar liggen en daarna als geheel worden voorzien van negen lagen lak. Sonus faber laat de twee 220 mm woofers ondersteunen door een Stealth Ultratflex reflexpoort, gevormd in een lange sleuf aan de achterzijde en voorzien van profiel voor het optimaliseren van de luchtstroom. Woofers en 150 mm middentoon luidspreker maken gebruik van krachtige, kostbare Neodynium magneten. Door de woofers elk een eigen werkgebied te geven is de Amati G5 een 3,5-weg systeem geworden. Het wisselfilter is fase correct uitgevoerd. De 28 mm tweeter is een bekende met zijn APEX dome, een manier om met een kamer achter de dome, reflecties en signaal in tegenfase effectief te dempen. Uiteraard hier opnieuw een Neodynium magneet als motor. Op een Amati G5 mag je gerust wat vermogen loslaten, met een gevoeligheid van 91dB en impedantie van 4 Ohm is een versterkervermogen tussen 50 en 500 Watt gewenst en geen probleem. Waarmee de Amati G5 perfect aansluit op een Krell Duo 300XD. Zwaar en groot is een Amati G5 wel, 61 kilo per stuk en hij meet 117.6 x 41.1 x 51.2 cm.

Werkbaar maken

Om te kunnen werken met Krell en Sonus faber heb je ook nog wat kabels nodig. Voor de netsnoeren de luidsprekerkabels legde Lexicom Chord Sarum kabels neer achter de apparatuur. De netsnoeren steken in een Audes ST-3000DC power conditioner. Ook van Chord Company zijn ethernetkabels en een EE1 Plus ethernetfilter, al draagt die laatste de handelsnaam English Electric. Die EE1 Plus wordt beschreven in een eigen review elders op de site, een zeer effectief apparaatje dat een boel problemen binnen ethernet op slimme wijze weet aan te pakken. Als kers op de taart vind ik een set Tellurium XLR kabels tussen Vanguard en Duo.

 Intens gevoelig

Heather Nova met ‘Waiting for a girl like you’ is vandaag de start. Recent toegevoegd aan mijn lijstje met absolute favorieten. Op veel sets heb ik deze track al gespeeld en telkens een andere indruk gekregen. Soms slissend, soms hard, soms een beetje sloom. Op dit systeem is het opnieuw een andere ervaring. Heathers stem is kwetsbaar als op de mooiste momenten dat ik de track speelde. Heel zuiver en helder, prachtig afgebeeld op de juiste grootte, in gedachten voor te stellen dat ze er staat. Piano is erg groot, van links naar rechts. Misschien is Heather juist daarom zo kwetsbaar en gevoelig. Wat een heerlijke track voor de combinatie van Krell met Sonus faber. Dat een beul van een versterker zo fragiel kan spelen is een groot compliment, iets dat je eigenlijk niet verwacht van een krachtpatser. Terwijl de kracht wel wordt ingezet voor de pianonoten die daarmee groot klinken. De laatste track van het album is a capella gezongen, dat pakt je, alles wordt stil, je bent gedwongen te luisteren en zelfs het indrukken van toetsen op een laptop lijkt de stilte geweld aan te doen. ‘Other shores’ is een geweldig mooi album met door Heather gezongen covers. Vooruit dan maar, ‘Fragile’ geschreven door Sting als laatste. Stem en gitaar, zo breekbaar, wat een passende naam voor het nummer. De weergave is intens te noemen, je bent betrokken bij hetgeen je hoort, ontsnappen is niet mogelijk.

Even lucht happen met iets anders. Jazz door het Soren Bebe Trio, met de gelijknamige track van het album ‘Echoes’ als eerste. Zachte en lieve jazz. Stevige bas wordt neergezet, hetgeen klopt met de opname. Daaroverheen piano. Zacht slagwerk wordt benadrukt op ‘Homeward’, ook een rustig nummer, waarbij het aantikken van bekkens zorgt voor bewondering naar Krell en Sonus faber in deze opstelling. Versterking wordt gesteund door de schone netspanning vanuit een Audes en met hulp van een EE1 Plus ethernetfilter van English Electric. Bas opnieuw flink aanwezig na het rustige intro. Aan de drums merk je dat een Krell een behoorlijk snelle versterker is, dynamisch en open. Met een stereobeeld dat volkomen natuurlijk overkomt.

De nieuwe Krauss

Op Qobuz, dat kan ik eenvoudig via Roon streamen naar de Vanguard die een gecertificeerd Roon endpoint is, ontdek ik van Alison Krauss & Union Station het nieuwste album ‘Arcadia’ waar ik gretig tracks van ga spelen. Het is de combinatie van Krauss, extra stemmen, dobro, viool en banjo die het album extra interessant maakt als materiaal om akoestische instrumenten te beluisteren, uiteindelijk de enige echte referentie. Het valt mij op dat de vrij dicht op elkaar geplaatste luidsprekers, welke ook ingedraaid zijn, een stereobeeld leveren dat niet breed lijkt maar het wel is. Door het loskomen van de muziek van de weergevers en de concentratie van stem en instrumenten in het midden, daar ligt de nadruk, duurt het even tot je merkt dat geluid naar rechts en links op een heel natuurlijke wijze uitsterft en zo het beeld breed maakt. Krauss en Union Station maken nog steeds muziek alsof het nooit anders is geweest. De herinnering aan oudere albums komt helemaal terug. Wat rustiger zijn de tracks nu, bezadigder, de eerste vier tracks kennen zeker niet het vuurwerk van vroeger. Misschien komt het nog, edoch ik haak af en ga door naar een andere artiest.

Ik ben nooit zo van het rommelen met opties en proberen of bijvoorbeeld Bluetooth wel speelt, maar omdat ik het album ‘Mood indigo’ van Alexandra Shakina nergens kon vinden bij streaming diensten, grijp ik naar Roon ARC en haal de muziek op van thuis. Misschien niet in de kwaliteit die ik gewend ben, maar om zo eens te spelen valt het helemaal niet tegen. Zeker niet ‘Let’s face the music and dance’. Een klassieker die ik meestal speel van Diana Krall. Dit Shakina album staat op het Venus label, een Japanse muziekuitgever met een specifieke opnametechniek die erg de nadruk legt op hoge tonen, met andere woorden het slagwerk. Veel jazz en veel trio’s waarin drums een belangrijk onderdeel zijn. Ook nu via Bluetooth zijn het de bekkens die extra aandacht krijgen. Helder en pittig, helaas niet in een optimale kwaliteit zoals ik met een directe ethernet koppeling bereik. Wel genoeg om aandacht te trekken en de liefhebber van dit soort muziek op zoek te laten gaan naar een betere bron waar Shakina wel te vinden is.

In love

Van Anne Akiko Meyers ontdek ik ‘Serenade: the love album’ dat begint met werken van Leonard Bernstein, wat gelijk het oor op scherp zet met intense vioolklanken. Veel hoger kun je denk ik niet op een viool. Pas als het orkest invalt speelt Meyers aangenamer klanken en weet boven het orkest uit te blijven. Het grote London Symphony Orchestra weet kracht te verzamelen en die naar voren te brengen, waar deze Sonus fabers wel weg mee weten en een diep fundament mogen neerleggen in de winkel van Lexicom Multimedia. Met het volume flink opgevoerd straalt Meyers op viool, dendert het slagwerk rechts, zetten andere strijkers links in en centraal slaan de pauken. Wie van groot orkestwerk houdt kan met deze opstelling zijn hart ophalen. Maar u weet het nog, Heather Nova klein en fragiel, we praten inderdaad over een heel universeel systeem. Ik spring door het album met filmmuziek en eindig bij ‘Somewhere’ uit ‘The Westside Story’ dat een breed orkest neerzet met centraal en groot de viool van Meyers. Zonder scherpte en toch heel helder, trillend, overweldigend haast, ver naar voren als een echte soliste, los in de ruimte gezet op een natuurlijke hoogte. Weer heel hoge noten die een beetje tot mijn verbazing loepzuiver blijven. Wat wordt aangeboden aan muziek wordt slaafs gevolgd, zonder eigen inbreng in de vorm van kleuring of, wat dramatisch zou zijn, vervorming. Geen noot is te lastig, geen passage te luid of te zacht.

Nog niet aan bod gekomen is solo piano, waarvoor ik Khatia Buniatishvili uitnodig achter het klavier. Zij brengt ‘Nocturne opus 27 nr. 2’ van Fryderyk Chopin, waarbij de mond een stukje openvalt. Dit is echt mooi, niet alleen de muziek, ook de reproductie door Krell met Sonus faber. Heel vloeiend zonder aan kracht te verliezen, helder en transparant, zuiver en stevig. Hoe tover je een vleugel de winkelruimte in? Door dit systeem neer te zetten! Een groot instrument vraagt om een grote luidspreker. Een grote luidspreker vraagt om een krachtige versterker. Voldoe aan die voorwaarden om gelukkig te worden van audio. Dit is best bijzonder wat ik nu beluister. Het album heet ‘Labyrinth: Ephemera’, is te vinden op Qobuz en heeft een resolutie van 96/24 in FLAC. Nog even een prelude waarvoor Bach heeft getekend. Ook al zo mooi en groots opgenomen. Met 2 minuut 25 veel te kort, dus tot slot het veel langere ‘Valse Sentimentale’ gecomponeerd door Tsjaikovski. Van heel zachte aanslagen tot geweld maakt niets uit, kracht genoeg en de luidsprekers kunnen het op hun sloffen aan. Niet dat ik loeihard speel, mijn oren zijn mij heel wat waard, maar af en toe zet Khatia de vaart er in. Het moet mij nogmaals van het hart, dit is Prachtig met een hoofdletter.

Japanse sound scapes

Kennelijk maakt muziek vandaag de ontdekker in mij los, wat te denken van Luminescent creatures van de Japanse Ichiko Aoba. Zang met sound scapes, maar ook gitaar en fluit. Vreemde en dromerige muziek die heerlijk uit de luidsprekers stroomt, zonder daaraan te blijven plakken. Vrij en los ontstaat het geluid in de ruimte voor mij. Soms heel klein en met minimale instrumentatie, dan weer groot en vol. Van herkenbaar tot vervreemdend. Ik luister aandachtig, er gebeurt best veel op de achtergrond en ik wil elk geluidje meenemen op deze reis naar Japan. Bovendien is de zang soms zo zacht dat je haast in de luidspreker wilt kruipen. Het resultaat is dat ik track na track blijf spelen. Niet om onvolkomenheden te ontdekken van Krell of Sonus faber, die moeite was vandaag tevergeefs, maar omdat ik kan wegzinken in de klanken. Ongestoord kan luisteren zonder een enkele wanklank van de apparatuur, van kabels of van stroomvoorziening. Het resultaat is een natuurlijke en organische weergave, weer de anders dan een set met Luxman en Qln, of McIntosh, of Naim, Dynaudio of Audiovector. Het geeft allemaal een andere indruk terwijl het dezelfde muziek blijft. Soms zijn het de combinaties die muziekweergave tot iets bijzonders verheffen. Zoals nu het geval is, Lexicom heeft zijn best weer gedaan voor mij en mijn oren.

Als alles klopt

Krell, Sonus faber, Chord Company, English Electric, Tellurium, Audes, goed mengen, langzaam opwarmen, op de juiste temperatuur serveren en dan kan de luisteraar proeven van het geserveerde muzikale gerecht. Wat begint met proeven wordt verorberen tot de laatste kruimel. Omdat alles, maar dan ook alles klopt aan wat hier speelt. Dat elk onderdeel van de set versterkend werkt aan het geheel maak je niet zo vaak mee. Toevalstreffer of ervaring van de dealer, Lexicom in dit geval. Het is ze in ieder geval weer gelukt om mij te verleiden, te boeien, te laten genieten van muziek. Bekende en onbekende artiesten. Groot en indrukwekkend, of juist klein en breekbaar.

Sonus faber en Krell, historische namen waarvan de oorspronkelijke oprichters allang niet meer bij de merken betrokken zijn, door overlijden of vertrek. Merken waar nieuwe technieken hun intrede deden, met behoudt van wat ooit het merk in de top van de audio deed belanden. Krell en Sonus faber werden lange tijd in één adem genoemd. Omdat de kracht in een Krell nodig was om een Sonus faber aan te sturen. Nu dat niet langer strikt het geval is, een moderne Sonus faber is vriendelijker voor een versterker, mag een Krell dieper graven in detaillering en verfijning, wel met behoudt van een royaal vermogen. Hebben moderne toepassingen hun weg in gevonden, denk aan Roon voor het streamen van muziek, of Bluetooth om even wat te leren kennen aan nieuw uitgegeven muziek. HDMI voor integratie met beeld, daarnaast digitale ingangen voor een CD loopwerk, desnoods een game console . Zonder afbreuk te doen aan historische waarden, dat is geen sentiment, het is het behoud van alles wat ooit deze merken groot maakte en nog steeds groot houdt. Ter illustratie, het album van Ichiko Aoba werd in zijn geheel afgeluisterd, ik kon niet anders dan in de ziel van haar muziek kruipen.

 

Prijzen (2025):

Sonus faber Amati G5 luidsprekers €17.500 per stuk

Krell Vanguard Dac/Preamp €9.199

Krell Duo 300XD eindversterker €16.499