KEF op Devialet en Aurender, Reference One, Expert 220 Pro en N10 aan de beurt

Dinsdagmorgen is een rustige tijd om uitgebreid van een door Lex Kersten opgesteld audiosysteem te gaan genieten. Samen zetten we nog wat puntjes op de “i”, draai ik luidsprekers iets meer richting luisterpositie en schuif de bank wat naar voren. Even hebben we vergeten dat de neergezette Devialet versterker nog staat ingesteld op B&W luidsprekers, maar dat is snel verholpen, waarna ik alle tijd en ruimte kan nemen om een verslag te maken van mijn ervaring en beleving met de opstelling. Voor mij staan een paar KEF Reference One luidsprekers, een Devialet versterker/DAC en een Aurender muziekspeler te wachten op de eerste noten.

De componenten

De KEF Reference reeks bestaat uit zes modellen, een monitor die vandaag de hoofdrol speelt, twee vloerstaanders, twee centers en een sub. Waarmee de Reference reeks ook geschikt is voor surround weergave. Het hart van elke Reference is een Uni-Q puntbron bestaande uit een 25 mm tweeter geplaatst in het hart van een 125mm middentoon weergever, zodat een puntbron ontstaat. De veel minder richting gestuurde lage tonen komen uit een onder de Uni-Q gemonteerde woofer, die een conusdiameter heeft van 165mm. KEF wikkelt de spreekspoelen met aluminiumdraad en zorgt voor een goede koeling, zodat de systemen hoog belast mogen worden. De drivers zijn gemonteerd in een voorplaat die bestaat uit gelamineerd aluminium en composiet hars, vastgezet met bouten met een hoge treksterkte om een zo stijf mogelijke behuizing te creëren. Op de achterzijde vinden we een basreflexpoort, instelbaar tussen 40Hz en 37Hz om de luidspreker enigszins aan te passen aan de kamerakoestiek. Het wisselfilter in de kast van dit drieweg systeem werkt op 350Hz en 2,8kHz en met de drie units is een frequentiebereik te realiseren dat binnen +/-3dB glad is van 45Hz tot 35kHz. Met een nominale impedantie van 8 Ohm, die kan zakken tot 3,2 Ohm, en een rendement van 85dB is een flinke versterker wel op zijn plaats. KEF geeft zelfs aan dat een versterker met een vermogen van 50 tot 200 Watt aan te bevelen is. De Reference One is geen kleine luidspreker en meet zonder de in zwart satijn uitgevoerde stands 440x205x430mm, met inbegrip van het frontdoek en de aansluitterminals. Hij weegt een respectabele 18 kilo per stuk. Uitvoering is in hoogglans zwart, zijdeglans Amerikaans walnoot of tegen meerprijs glanzend Rosewood. Vooral in zwart past de KEF Reference One perfect in een modern interieur, de andere kleuren passen meer bij een klassieke inrichting. De prijs voor een enkele Reference One is € 3499,- en de bijbehorende stand kost € 600,- .

De gebruikte versterker is de Devialet Expert 220 Pro, een hele mond vol voor een glanzende doos van maar 383x383x40mm met een gewicht van net geen 6 kilo, die ondanks de bescheiden afmetingen in staat in om maar liefst 2x220Watt aan 6Ohm te leveren, genoeg om de KEF aan te sturen. De Expert 220 Pro is de nieuwste uitvoering van de Devialet versterkers en heeft alle eerdere Devialet ontwikkelingen aan boord plus de nodige extra’s. Natuurlijk is er de SAM (Speaker Active Matching) om uw luidsprekers beter te laten presteren en het frequentiebereik uit te breiden. Natuurlijk is er ook weer de phono versterker aan boord voor uw platenspeler. Zelfs is het mogelijk om met een tweede Expert 220 Pro het vermogen te verdubbelen door de versterkers mono te schakelen. De kast van de Devialet is gemaakt uit één stuk aluminium en heeft een donkere chroom afwerking die perfect past bij de Reference One van KEF. Aansluitingen en technologieën die ondersteund worden zijn onder meer: Wi-Fi, Ethernet via RJ45, USB, Toslink, RCA analoog en digitaal, DSD en PCM file formaten, MM en MC phono en Multiroom. Zelden is er een meer compleet apparaat op de markt gebracht dan de Devialet. Het brok techniek dat intern volledig met processoren wordt bestuurd is een versterker, DAC en streamer in één en kost € 8.490,-

De bron die gebruikt wordt is een Aurender N10 muziek speler digitaal aangesloten met een AudioQuest Diamond XLR kabel op de Devialet. De Aurender speelt DSD en PCM bestanden af door ze intern om te zetten naar PCM met behulp van een FPGA. File formaten kunnen zijn: DSD(DSF, DFF), WAV, FLAC, AIFF, ALAC, M4A, APE en nog een paar meer. De opslagcapaciteit is 4TB of 2x4TB met een 240 GB Solid State harddisk als buffer. Natuurlijk heeft de Aurender meer uitgangen zoals USB, RCA, BNC en Toslink. Ook is er een Gigabit Ethernetpoort voor het koppelen van de Aurender met uw netwerk, zodat u muziek eveneens kunt spelen opgeslagen op een NAS of van muziekdiensten zoals Tidal en internet radio. Besturing van de Aurender gaat met de door Aurender zelf ontwikkelde App voor iPad, die alle vrijheid geeft om muziek transparant van de diverse bronnen te halen en door te geven. Intern gebruikt Aurender verschillende voedingen zodat de elektronica voor de besturing en die voor de muziekweergave elkaar niet kunnen beïnvloeden. Jitter is helaas altijd aanwezig in digitale apparaten, Aurender houdt de waarde laag met het gebruik van een Oven-Controlled Crystal Oscillator (OCXO). De behuizing is leverbaar in zwart, maar de zilveren uitvoering die hier staat past het beste bij de KEF en de Devialet. De prijs is € 8.900,-.

Rest mij nog te vermelden dat ik luisterde in de ruimte van Lexicom Multimedia die ongeveer 4,5 x 4 meter groot is, waarbij de speakers 2 meter uit elkaar staan en de luisterafstand ongeveer 2,5 meter is. De luidsprekerkabels komen van Audiovector, het netsnoer aan de Devialet is een Isotek en ook het netfilter/verdeelblok is van Isotek, type Sirius. Aangezien de SAM instelling op de Devialet was ingesteld voor B&W luidsprekers heb ik die uitgeschakeld. Met de juiste SAM file is voornamelijk de lage tonen weergave van de KEF Reference One nog verder uit te breiden, maar die behoefte was niet aanwezig. De set wist ook zonder SAM op hoog niveau te presteren.

Muziek

Het luisteren naar de set start met een track van Fourplay, “Chant” van het album “Between the sheets”, waarin al gelijk veel slagkracht zit en dat in de lage tonen flink diep gaat. Dat diepe laag heeft mede te maken met de reflexpoort en de behoorlijke kastinhoud voor de 165mm woofer. In het begin heeft de band geen enorme afbeelding, het is allemaal wat klein, tot de band echt inzet en dan groeit het beeld voor de ogen. Het middengebied trekt flink open onder het genot van elektronisch toetsenspel, daarna wordt een gitaar in de opname naar voren getrokken en blijft de band op enige afstand er achter spelen. Fourplay zorgt voor een gedegen eerste indruk met de opname die via Tidal vanaf de Aurender speelt. Als vervolgens Dire Straits inzet met “You and your friend” geeft dat mooie, lang aangehouden gitaartonen uiterst rechts en links. Het slagwerk is puntig en er loopt een orgel als rode draad door de track. De stem van Mark Knopfler staat wat hoger dan de band, dat is fraai, en komt goed los van de achtergrond. Het laag gaat wederom diep en wordt netjes in de hand gehouden ook al is er geen SAM ingesteld. Want daarmee is in ieder geval in theorie nog een verbetering te halen. In mijn oren lijkt Devialet een sprong te hebben gemaakt in de weergave kwaliteit en klinkt nu vloeiender dan in vorige versies. Met een geluidniveau van gemiddeld 86dB op de luisterplek, pieken in de 90dB, klinkt het al erg realistisch. Veel harder spelen is met deze set niet nodig al kan dat wel zonder enig probleem.

Een rondje dames met aan het begin “These days” gezongen door Ane Brun. De heel zware bastonen van enorme trommels doen de ruimte haast bewegen, de Reference One doet echt zijn best om een vloerstaander na te doen. Juist door het contrast tussen de stem van Ane en de drums wordt een sfeer getekend die veel te maken heeft met de impressie op een live concert. Een donkere sfeer die naar de luisteraar toekomt en op momenten haast beangstigend is. De muziek zonder de zang zou zo in een horror film of een thriller passen. Dat de set zo een sfeer weet op te roepen is een compliment aan de techniek. Waarbij opgemerkt dat de combinatie verre van technisch klinkt en nu mijn oren er meer en meer aan gewend raken neemt de beleving toe. Heel ingetogen start “A taste of honey” van Patricia Barber’s CD “Café Blue”, met een detailrijke gitaar op de achtergrond, later komen daar bongo’s bij die levensecht in de ruimte lijken te staan. De altijd (te) zware lage tonen bij Barber, kennelijk dienend om zelfs met de kleinste luidspreker de illusie te wekken dat er echt laag in zit, worden door de KEF afgehandeld als normaal. Zonder overdreven blazen of de ruimte alleen maar vullen met ongecontroleerd laag zoals andere systemen dat kunnen doen. Meer kamerinhoud voor de KEF zou mooi zijn, maar ook in de kamer van ongeveer 4 x 4,5 is de weergave van hoge, midden en lage tonen uitstekend. Na de dames krijgen de heren het podium ter beschikking. Toepasselijk is de naam van de track “Let the music flow”, gezongen door Allan Taylor. Toepasselijke voor deze opstelling die de muziek goed weet te dragen. Als Taylor begint te zingen met zijn zware stem gaat de KEF wederom los en zet een mooi plaatje neer waarnaar het aangenaam luisteren is. De opname is gemaakt met een microfoon die dicht bij Taylor zijn mond staat, dat maakt zijn stem te groot ten opzichte van de instrumenten, die veel natuurlijker zijn opgenomen. De KEF met de Devialet laat dat soort details en inzichtenen overduidelijk horen. Hoe mooi de stem van Taylor ook is, vanwege de opname geniet ik meer van de musici achter de man op dit moment. Een streepje minder volume lost het probleem grotendeels op en maakt Taylor inderdaad “een kopje kleiner”. Een veel beter voorbeeld van hoe een stem behoort te zijn krijg ik met “Fragile” van Sting van het album “Nothing like the sun”. Inderdaad breekbaar opgenomen en net als eerder met Ane Brun ontstaat er een bepaalde sfeer waarin de muziek versmelt met de ruimte en de set, je beleeft meer de muziek dan dat je het hoort.

Met de eerste noten van een piano wordt verder genieten aangekondigd op dit system. “Song of Ruth” uitgevoerd door het Bobo Stenson Trio wordt gebracht met veel kracht, lang aangehouden noten en heel langzaam wegstervende tonen. In combinatie met slagwerk dat gaat zweven voor mijn ogen (oren) in de ruimte en een bas die de piano en het slagwerk als fundament weet te dragen. Krachtig en tegelijk subtiel spel waarin veel details te horen zijn, vooral op de bekkens. Kracht komt mee met elke noot op piano en trommels, terwijl een basdrum duidelijker hoorbaar is dan op menig ander systeem. Hoe langer ik draai, hoe meer de set op temperatuur komt en ik wen aan de ruimte, des te meer kan ik de weergave waarderen. Hoe gemakkelijk blijkt op Aurender – Devialet – KEF dat dynamiek behouden is in de opname, juist dat maakt dat de muziek de aandacht vast weet te houden. Van jazz naar een klassiek hobo concert geschreven door C.P.E. Bach. De weergave maakt de afstand tussen de luisteraar en de speakers realistisch, alsof ik in een ruimte zit met de musici voor mij, denk maar aan een muziekkamer in een Frans kasteel. De set bewijst ook voor klassiek mooi uitgebalanceerd te zijn. Iets dat gecontroleerd moet worden want dat pop en jazz goed gaan is daarvoor geen bewijs. Heerlijk hoe ik op kan gaan in de barokke muziek met de hobo in de hoofdrol. Doordat er rust in de set zit blijft het Largo continue boeiend en gaat nergens vervelen. Soms verlang je op bepaalde systemen naar meer snelheid, nodig om de aandacht vast te houden. Nu is het juist heel relax, tegelijk geconcentreerd luisteren na de ochtend doorgebracht te hebben met ander werk. Ik zweef mee “On wings of song and serenade”, gespeeld door Linda Rosenthal, opgenomen op “Oh! That Stradivarius”. Viool met piano is genoeg om mij mee te voeren naar een andere wereld waarin de natuur voor schoonheid zorgt. Visoenen komen van een blauwe lucht, verfrissende dauw op het gras waarin de geur van de ochtendnatuur zit. Ik kan die beelden zo in gedachten oproepen als ik hier naar luister. Een gedragen weergave met soepelheid en een zuivere klank, veel meer is er niet nodig om een mens gelukkig te maken.

Slotakkoord

Natuurlijk kost deze set een behoorlijk bedrag, hij is het gewoon waard, want ook na uren luisteren blijft de bekoring ongeacht de muzieksoort. Hoe beter de opname is, des te groter blijkt de beleving, maar dat is inherent aan elk systeem rond deze klasse. Belangrijk is dat verveling geen kans krijgt en de aandacht permanent bij de muziek is. Elke afleiding, zelfs een kop koffie of thee, vormt een tijdelijke inbreuk op het luisterplezier. Met “Dido & Aeneas” van Purcell in de oren geniet ik nog even na van de KEF Reference One, de Devialet Expert 220 Pro en de Aurender N10. Een moment om te bezinnen over wat ik tot nu toe hoorde, onder het genot van de klanken van een klassieke stem en klavecimbel die worden geholpen door koor en orkest. Weer valt op dat elke stijl past op dit systeem. Dat is mooi, want als net als bij mij de voorkeur voor muziekgenre met de jaren een andere kant op gaat, of als huisgenoten graag iets anders afspelen, dat staat er een systeem opgesteld dat voor iedereen de juiste weergave heeft en blijft behouden.