KEF LS50 Wireless: de bekende LS50 monitorluidspreker in een verrassende nieuwe uitvoering (Tidal update !)
De KEF LS50 Wireless: een zinvolle aanvulling, of de zoveelste draadloze luidspreker?
De KEF LS50 monitorluidspreker werd in 2012 geïntroduceerd op de High End audiobeurs in München. KEF wilde ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van dit beroemde luidsprekermerk een bijzondere monitorluidspreker bouwen, die een moderne opvolger van de legendarische LS3/5a BBC-studiomonitor zou moeten worden. Is dat gelukt? Ja en nee. Ja, want net als de LS3/5a is ook de LS50 een weergaloze monitorluidspreker, die door de internationale pers de hemel in werd (en wordt) geprezen. Nee, want een legende blijft altijd een legende, dus die kan nooit worden vervangen. Het origineel is nu eenmaal het origineel en alles wat later komt, is toch anders. Niet in de zin van beter of slechter, maar gewoon anders. Dat heeft de LS50 overigens niet in de weg gezeten, want het is een bijzonder succesvolle luidspreker geworden.
Na vijf jaar LS50 (in vele kleuren) is er nu een geheel nieuwe versie, stampvol hoogwaardige technologie. Deze nieuweling moet het succes van de LS50-familie naar een nòg hoger niveau tillen. Versterkers, DACs, DSPs, streaming, het is allemaal ingebouwd. Dankzij veel instel- en aansluitmogelijkheden moet deze zeer flexibel inzetbare LS50-variant een serieus alternatief vormen voor diegenen, die wèl van muziek willen genieten op een serieus kwaliteitsniveau, maar die geen zin hebben in de bekende stapel apparaten.
Beschrijving
Deze nieuwste versie van de LS50 heet LS50 Wireless. Volgens KEF “a music system for the digital age”, maar u kunt er ook een analoge bron op aansluiten. De naam “Wireless” lijkt op het eerste gezicht een beetje misleidend, want het systeem vereist de nodige bekabeling. KEF bedoelt met “Wireless”, dat u met Bluetooth 4.0 aptX uw muziek naar de LS50 Wireless kunt streamen. En de LS50 Wireless kan via Wifi worden aangesloten op uw netwerk, al zullen de meer kwaliteitsbewuste muziekliefhebbers een Ethernetkabel prefereren. Een Wifi-verbinding heeft nu eenmaal niet de betrouwbaarheid en de weergavekwaliteit van een “vaste” aansluiting. Tot zover het draadloze gedeelte; de rest van het signaaltransport vindt gewoon plaats door middel van bekabeling.
De LS50 Wireless is een actieve luidsprekerset, die per luidspreker over een 30 Watt Klasse A/B versterker voor het hoog beschikt, alsmede een 200 Watt Klasse D versterker voor het midden en laag. Een DSP (Digitale Signaal Processor) neemt de taak van het scheidingsfilter op zich en zorgt tevens voor de “Crossover Timing Correction”: looptijdverschillen tussen hoge en lage tonen worden gecorrigeerd, zodat u een optimale weergave van het gehele frequentiebereik hoort, zonder timingfouten. Beide luidsprekers hebben een eigen 24bit/192kHz Digitaal/Analoog-Converter (DAC) aan boord; tevens is een Analoog/Digitaal-Converter (ADC) aanwezig om inkomende analoge signalen te digitaliseren. Op die manier kunt u zelfs een platenspeler (in combinatie met een phonovoorversterker) op de LS50 Wireless aansluiten!
De aansluitmogelijkheden bestaan uit het reeds genoemde Bluetooth 4.0 aptX (voor maximaal 8 apparaten), Wifi (2,4 & 5,0 GHz), een asynchrone USB-B aansluiting (24bit/192kHz), een optische aansluiting (TosLink, 24bit/96kHz)), een analoge RCA aansluiting en een RJ45 Ethernet aansluiting. Ook een actieve subwoofer kan worden aangesloten. Alle aansluitingen bevinden zich op de achterzijde van de rechter luidspreker; de verbinding tussen de rechter en de linker luidspreker bestaat uit een (bijgeleverde) CAT6 kabel. En uiteraard heeft elke luidspreker een netsnoer, want zonder stroom gebeurt er niets.
De bediening van de LS50 Wireless is drievoudig: op de rechter luidspreker is een klein touch-screen aanwezig, waarmee de belangrijkste afspeelfuncties kunnen worden bediend. Ook wordt een afstandsbediening meegeleverd, die dezelfde functies heeft. Maar het belangrijkste is de gratis LS50 Wireless App (voor Android en iOS), waarmee elke functie kan worden bediend en waarmee ook de instellingen kunnen worden aangepast. Bovendien kunt u via de App de muziekdienst TIDAL gebruiken die een eigen muziekbibliotheek welhaast overbodig maakt. De App zal met regelmaat worden ge-update als nieuwe functionaliteit beschikbaar komt. U hoeft overigens niet zelf naar updates te zoeken; wanneer een update beschikbaar is, wordt dit gemeld en als u akkoord gaat, wordt de update automatisch geïnstalleerd. Makkelijk, eenvoudig, comfortabel. Daar houd ik van.
Omdat niet iedereen een luidspreker op de ideale manier wil of kan opstellen, heeft de LS50 Wireless een ingenieuze compensatie-technologie aan boord. U kunt aangeven of de LS50 op een stand staat (aan te bevelen!) of op een meubel; tevens kunt u aangeven of de luidsprekers (te) dicht bij een muur staan of dat de opstelling de gewenste ruimte rondom heeft (“Free”). Met deze instellingen is de LS50 Wireless aan te passen aan de meest voorkomende omstandigheden, zodat u ondanks een niet-ideale opstelling toch een zo goed mogelijke weergave kunt realiseren. En met de app kunt u de instellingen nog verder verbeteren, zodat u tot een bijna perfecte aanpassing kunt komen.
De LS50 Wireless is gebaseerd op de elfde generatie van de KEF Uni-Q concentrische driver: in het hart zit een 25mm geventileerde aluminium tweeter, daar omheen zit een 130mm magnesium/aluminium midden/laag-driver. In de achterwand van de luidspreker is een elliptische basreflexpoort aanwezig. De Uni-Q driver is een gepatenteerde KEF-technologie, die inmiddels zo ver is uitgerijpt, dat kleuring en andere vreemde zaken tot het verleden behoren. Van de “gewone” LS50 weet ik, dat deze monitor een gestoken scherp stereobeeld kan neerzetten en een uitstekende integratie tussen hoog, midden en laag biedt. Maar dat stelt wel eisen aan de versterking, want de LS50 matcht niet met elke versterker. Dat probleem zou dus verholpen moeten zijn met de LS50 Wireless, want die heeft zijn eigen versterkers aan boord. Ik ben benieuwd…
Gebruikte apparatuur
Bij de LS50 Wireless heb ik geen experimenten uitgehaald met bekabeling. De stroomvoorziening is in handen van de vertrouwde MusicLine PowerIgel, de luidsprekers zijn met elkaar verbonden met de standaard bijgeleverde CAT6 kabel en dat was het. Voor het werken via Wifi heb ik nu alleen nog een tablet (Android of iOS) nodig.
Ook al heb ik de KEF LS50 App, ik pak toch eerst Bluesound Node 2 en sluit hem op de rechter luidspreker aan met een AudioQuest Forest optische kabel. De Node 2 haalt zijn muziek van het netwerk middels een Chord C-Stream Ethernetkabel. Alles gewoon basic. Tenslotte zet ik de LS50 Wireless monitorluidsprekers uiteraard op de bijpassende, zeer fraaie KEF LS50 stands. Dat staat mooi, maar veel belangrijker is, dat deze stevige stands een positieve bijdrage leveren aan de weergavekwaliteit.
Houdt u met de Kef App wel rekening dat hij draait op de nieuwe generatie iPad’s en de zowel de processor als het geheugen van de iPad flink belast. Net als het netwerk dat liefst op de 5GHz band moet draaien.
Tot zover de technische zaken. Nu ga ik…
Luisteren
Juist. Muziek. Want daar gaat het allemaal om. De weergavekwaliteit is uiteindelijk het allerbelangrijkste aspect van audio-apparatuur. Laat de computernerds die andere zaken maar oplossen, ik ga naar muziek luisteren.
Ik begin met de live-uitvoering van Hotel California van het album Hell Freezes Over van The Eagles. Dit overbekende nummer begint in deze live-uitvoering met akoestische gitaar en applaus, gevolgd door een stevige intro van drums en percussie. Eens horen of die ukkies dat met een realistisch diepe basklank kunnen weergeven. Ik draai op een hoger-dan-gemiddeld volume en er ontstaat onmiddellijk een grijns van verbazing op mijn gezicht. Zo’n diepe en strakke bas uit twee van die kleine speakers? Nog een keer. Weer die grijns. Nu laat ik het nummer verder spelen en ik hoor het uitstekende stereobeeld dat ik al van de passieve LS50 ken, een perfecte stemweergave, een prima gecontroleerde en onverwacht volle bas, een voorbeeldige definitie van gitaren en percussie, een grote mate van ruimtelijkheid (inclusief geluiden uit de zaal), enzovoort. De sfeer van het live-concert wordt geloofwaardig overgebracht. De passieve LS50’s zijn erg goed, maar deze actieve versie gaat duidelijk een stap verder. Noem het maar een “LS50 on steroids” of zoiets. Er zijn zelfs vloerstaande luidsprekers, die nu stiekem in een hoekje wegkruipen om zich kapot te schamen.
Om een paar mooie stemmen te beluisteren en om te horen of de LS50 Wireless in staat is om een mix met een hoge dichtheid goed te ontrafelen, speel ik een nummer van The Corrs: Only When I Sleep van het album Unplugged. Vanaf de aankondiging, het applaus en het inzetten van de muziek loopt alles van een leien dakje. De stemmen van de Ierse schoonheden veroorzaken onmiddellijk kippenvel, waar mijn overhemd bijna van scheurt. Het specifieke geluid van de elektrische viool van Sharon is uit duizenden te herkennen. Het fundament onder het geheel wordt gevormd door het mooie drumwerk van Caroline; de strijkers zorgen voor een “wall of sound” die vloeiend en warm het hele nummer omlijst. De prachtige stem van Andrea behoort tot mijn favoriete stemmen en de KEFjes stellen mij niet teleur. Zoals ik al schreef: kippenvel! Andrea zingt niet alleen, maar bespeelt ook de typisch Britse (Keltische) tin whistle. Wat komt dit heerlijk vrolijk, melodieus en twinkelend uit de luidsprekers dansen! Ondanks de veelheid van geluid is de weergave transparant en gecontroleerd, waarbij stemmen en instrumenten duidelijk identificeerbaar zijn. Er is geen sprake van dichtlopen en dat is knap werk bij deze sterk verdichte mix.
Nu het martelinstrument, dat audio-sets met gemak door de mand laat vallen: de piano. Meer specifiek: de concertvleugel. Ivo Pogorelich speelt van Mozart de Fantasia in d klein, KV397. Deze opname laat pianospel met vele nuances in toetsaanslag horen, waardoor ook de klank van de Steinway vleugel varieert. De schaalgrootte van een concertvleugel is niet makkelijk weer te geven. Niet alleen de snaren, maar ook de klankkast en de manier waarop de snaar wordt aangeslagen moeten perfect worden gereproduceerd om de muziek in haar volle schoonheid te kunnen weergeven. De LS50 Wireless maakt er veel werk van en laat deze fraaie opname tot leven komen op een manier die ik eerlijk gezegd niet had verwacht van deze twee kleintjes. Doortekening, timing en transparantie zijn voorbeeldig, zoals je van een goede monitorluidspreker mag verwachten. Maar ook schaalgrootte, natuurlijkheid en “gewicht” van de klank zijn opvallend. De LS50 Wireless verrast met een veel grotere intensiteit en diepte dan ik had verwacht. Neutraler dan de passieve LS50 (die al heel neutraal is) en in staat tot een uiterst fraai sustain en decay. De dynamiek van dit majestueuze instrument wordt met een bijna nonchalant gemak aangeboden. “U wilde een concertvleugel? Alstublieft, één concertvleugel. Anders nog iets?”
Aangemoedigd door deze verrassing wil ik een favoriet van mij horen: Pieter Wispelwey, die de Prelude speelt uit de Suite in G Groot voor Cello solo, BWV 1007 van J.S. Bach. Een opname die ik inmiddels ken als mijn broekzak, maar die me mateloos blijft boeien. Vooral als de weergave op een hoog niveau staat. En dat hoge niveau haalt de LS50 Wireless tot mijn verbazing met speels gemak. De diepe, melodieuze klank van de door Wispelwey extra laag gestemde cello komt warm, zangerig, doortekend en tegelijkertijd scherp gedefinieerd uit de luidsprekers. De bewegingen van de strijkstok op de snaren, de diepe klank uit de kast van het instrument, de bewegingen van de vingers op de snaren en zelfs de ademhaling van Pieter Wispelwey worden kristalhelder weergegeven. Transparantie en detailweergave van een dergelijk hoog niveau maken de weergave compleet en laten de muziek tot leven komen. Vergis u niet: dit is studiomonitor-kwaliteit! De cello komt tot leven op een manier die ik tot nu toe alleen van goede vloerstaande luidsprekers ken. Ik geniet met volle teugen van deze overtuigende presentatie en geef de ontwikkelaars van de LS50 Wireless in gedachten een schouderklopje.
Tot slot iets heel kleins. Chris Thile, van oorsprong een bluegrass-muzikant, speelt op zijn mandoline de Sonate No. 1 in G Groot, BWV 1001 van J.S. Bach. Een onverwachte combinatie, die een bijzonder intiem album met Sonatas and Partitas van Bach oplevert. Heel klein, want een mandoline heeft geen groot geluid, maar uiterst melodieus en met zeer fraaie accenten. Uit de manier waarop Thile deze muziek speelt, is te horen dat hij dit serieus heeft aangepakt en dat het geen grapje van hem is. Voor de liefhebbers: de muziek is ook (in een lagere resolutie) te vinden op YouTube.
De LS50 Wireless weet deze uitermate subtiele klanken zó boeiend weer te geven, dat ik vergeet om aantekeningen te maken. Ik zit gewoon lekker ontspannen naar muziek te luisteren. (Wat een rotbaan…) De mandoline wordt compleet en natuurgetrouw weergegeven, zodat het lijkt alsof Thile in de luisterruimte zit. De dynamiek, de accenten, de klankvariaties door zacht of iets feller spel, alles wordt met een grote zuiverheid weergegeven. Sustain, decay, alles is in de juiste proporties aanwezig. En in vergelijking tot de passieve LS50 geeft de LS50 Wireless zelfs nog een iets diepere inkijk in de muziek.
Conclusie
De LS50 Wireless is de beste LS50 die er is. Is de “gewone” LS50 dan brandhout? Nee, absoluut niet, maar de passieve variant stelt hoge eisen aan de versterker die hem moet aansturen (gratis tip: probeer een Hegel versterker). De LS50 Wireless heeft ingebouwde versterkers, die precies zijn afgestemd op het impedantiegedrag en de vermogensbehoefte van de Uni-Q-driver. De veelzijdige DSP, die als scheidingsfilter fungeert en de variabele instellingen verwerkt, combineert alle onderdelen tot een prachtig geheel. Om het eens te zeggen in de vreselijke kretologieën-stijl van de commerciële marketing-blabla: de LS50 Wireless laat u de LS50 horen zoals de ontwikkelaars hem hebben bedoeld. Erg, hè?
Maar in dit geval is het waar, want de LS50 Wireless gaat in alle opzichten een stap verder dan de passieve LS50. Niet alleen de diepere, vollere en strakkere basweergave, maar ook een stemweergave met meer helderheid en transparantie en tenslotte een zijdezacht hoog, dat wel een voorbeeldige detailweergave biedt, maar niet op de voorgrond treedt (zoals bij de passieve versie als deze niet goed met de versterker matcht). Deze LS50 Wireless is uitstekend in balans en zorgt bij menige vloerstaande luidspreker voor het schaamrood op de kaken. De overtuigende presentatie en het grote gemak, waarmee deze luidspreker niet alleen kleine, intieme muziek weergeeft, maar ook een groot podium vol musici neerzet, is indrukwekkend.
De flexibiliteit van dit concept is grotendeels overtuigend, met enkele kleine opmerkingen. Ondanks alle mogelijkheden om de DSP te vertellen, waar en hoe de luidsprekers zijn geplaatst en hoe de kamer akoestisch in elkaar zit, klinkt de LS50 Wireless het best, wanneer hij op de dedicated KEF LS50 stands staat. Het verschil is niet wereldschokkend, maar voor mij ruimschoots groot genoeg om er nogmaals op te wijzen.
Maar het belangrijkste is en blijft voor mij de weergavekwaliteit en die is meer dan uitstekend. Twee compacte luidsprekers die samen een complete audioset vormen. Dat is ongelooflijk. En de kers op de taart: het prijskaartje valt erg mee. Dat laat genoeg ruimte om de LS50 Wireless te combineren met bijvoorbeeld een Bluesound Node 2 of een computer met JRiver of Roon software.
Vind ik de KEF LS50 Wireless zijn geld waard? Ja. Zonder enige twijfel.
Ga de prijzen van losse apparaten maar optellen: twee KEF LS50 luidsprekers, een krachtige versterker die het beste uit de LS50 haalt, een 24bit/192kHz DAC, een idem ADC, interlinks, luidsprekerkabels, een meubel om alle apparatuur in te zetten, enzovoort.
Zet daar tegenover: de KEF LS50 Wireless. Indien gewenst aangevuld met een Bluesound Node 2 of een PC/laptop met JRiver of Roon.
Dan is het toch duidelijk?