IsoTek en Furutech, The art of power
Lexicom MultiMedia wordt dealer van een deel van het assortiment Furutech producten en daarom is er intensief geluisterd naar de kwaliteit van sommige netsnoeren, stekkers en wandcontactdozen in vergelijk tot de door Lexicom MultiMedia al langer gevoerde oplossingen voor betere netspanning van IsoTek. Het belang van netspanningscomponenten in een hoogwaardig audiosysteem mag niet onderschat worden, is tevens complex want vele wegen leiden naar Rome. Was het maar zo eenvoudig dat er een generieke manier bestond voor het beste hoorbare resultaat. Wel zijn er hoofdlijnen aan te geven en met de onderstaande luisterimpressie ga ik daarom wat minder diep in op de gebruikte materialen in snoeren en stekkerdozen en leg meer de nadruk praktische zaken als hoe, wat, waar en wanneer.
Een klein beetje techniek
Twee gevleugelde uitspraken bevatten de waarheid. De eerste is: “De kwaliteit van een versterker wordt bepaald door de voeding”, de tweede is: “U luistert naar de voeding van een versterker”. Elke versterker, eigenlijk elk audiocomponent, is zo goed als zijn voeding. Vandaar dat iconische merken als Naim Audio, Pass Labs, Krell Industries, Vitus Audio en vele anderen versterkers bouwen waarin versterkerschakelingen eenvoudig worden gehouden voor een korte signaalweg en waarin een voeding zit met een grote transformator, snelle gelijkrichter diodes en een stevige buffercapaciteit in de vorm van condensatorbanken. De voeding moet in staat zijn volkomen bromvrij voldoende stroom en spanning te leveren. Afhankelijk van de volumestand en de dynamiek in de muziek is er slechts weinig stroomafname of bij geluidspieken ineens heel veel en worden condensatoren leeg getrokken. Het vullen van die condensatoren met energie kan alleen op de pieken van een wisselspanning, daar waar de sinus zijn hoogste positieve of negatieve waarde bereikt. Dus het vullen moet snel gaan en de transformator met de gelijkrichters moet op die pieken moeiteloos energie kunnen leveren. Kortom met een te krappe voeding haal je nooit het maximum uit een versterker. De versterker is zijn op zijn beurt afhankelijk van netspanning uit een wandcontactdoos of een verdeeldoos. Het verlengde van de voeding waar geen rem op mag staan, waar zo weinig mogelijk weerstand mag komen tussen de versterker en het verdeelstation van uw energiebedrijf. Zo kon ik op een dag niet verklaren dat mijn installatie thuis van de ene op de andere dag beter presteerde, tot ik van de buren hoorde dat de kabels tussen de hoofdkabel en de slimme meters in de kelders waren vervangen die bewuste dag. Nu begrijpt u misschien beter het belang van een goed netsnoer, met degelijke stekkers, gestoken in een hoogwaardige wandcontactdoos, met een aparte kabel naar de zekeringkast en daar een veiligheid met speciale zekeringen. Bedenk, de gehele keten is zo sterk als de zwakste schakel, een WCD met slechte contacten zal niet goed sluiten om de pennen van een dure Furutech stekker, een bouwmarkt witte verdeeldoos met zijn gammele contacten uit verontreinigd metaal vormt een weerstand, een standaard netsnoer zit alleen in de doos omdat de EU dat eist, zo kan ik nog wel even doorgaan. Weerstand stapelt op weerstand en uw kostbare versterker moet trekken aan een dood paard. Vanaf de verdeelkast tot de energiebron hebben wij helaas geen invloed op de hoogte van de netspanning, de mate van vervorming en de gebruikte kabels, dat is allemaal voorbehouden aan uw energiebedrijf. Lexicom MultiMedia heeft zelf ook geïnvesteerd in een goede verbinding tussen de meterkast en de WCD op de muur, we kunnen u de verschillen laten horen in de luisterruimte en daar ben ik aan de slag gegaan met netsnoeren, verdeeldozen en netfilters.
Wat en waar
Drie opstellingen zijn gerealiseerd, waarbij telkens een Hegel H590 versterker staat aangesloten als centraal hart op een Auralic Aries G1 streaming transporter en een paar MartinLogan ESL X elektrostatische luidsprekers met bijbehorende standaard voedingen voor de hoogspanning op het paneel. Kabels zijn een Crystal Cable digitale kabel, een Chord Streamline ethernetkabel en Chord Epic luidsprekerkabels. Een Netgear switch met eigen voeding zorgt voor de ethernetverbinding naar een Melco N100 muziekserver.
De basisopstelling is gemaakt met een Naim Powerigel stroomverdeler waarop de Hegel en de Auralic zijn aangesloten. De Powerigel gaat in de speciale audiogroep. De losse voedingen van speakers en switch zitten in een “gewoon” stopcontact. De tweede stap bouw ik op met een IsoTek Polaris EVO3 verdeeldoos van € 499,- waaraan een IsoTek Elite EVO3 netsnoer zit van € 549,-. De IsoTek Polaris EVO3 heeft in de verdeeldoos filters voor elke uitgang, waarbij tussen de uitgangen ook gefilterd wordt. De ene ingeprikte voeding of kabel zal de andere niet langer kunnen beïnvloeden. Het Elite EVO3 netsnoer gaat in de speciale groep. Op de Polaris EVO3 verdeeldoos gaan alle apparaten, versterker, streamer, netvoedingen van speakers en switch. Tussen de versterker, de streamer en de verdeeldoos zitten Supra Anniversary netsnoeren van € 135,- per stuk. In stap drie vervang ik de IsoTek spullen door een Furutech e-TP60E verdeeldoos van € 480,- en gebruik een Furutech groenachtig netsnoer, door de importeur zelf opgebouwd en bestaande uit 2 meter Furutech FP-TCS31 kabel van € 150,-/meter, met Furutech FI-28 (G) en FI-E38 (G) stekkers van elk € 100,-. Bij het overzetten van kabels en voedingen let ik uiteraard op de juiste fase om daar geen ongelijkheden te veroorzaken.
Niet in de planning maar wel geprobeerd is het rechtstreeks aansluiten van de Hegel H590 op de groene TCS31 kabel en vervolgens op een paarse Furutech DPS-4.1 kabel van twee meter met FI-50 RH en FI-E50 RH stekkers. De laatste kabel is eveneens door de importeur gemaakt, dat kunnen wij bij Lexicom overigens ook, en kost in deze opzet aan onderdelen € 1.490,-.
Muziek naar eigen keuze
Het in- en uitschakelen van de versterker is nodig bij het wisselen van de netsnoeren, makkelijk is dat de Hegel op de display de volumestand aangeeft en ik zo exact weet waarop het volume steeds staat. Ik gebruik voor het luisteren drie verschillende tracks. De eerste is een geripte versie van “Liberty” van Anette Askvik. Hierin zit een heel fraai opgenomen vrouwenstem, zo diep laag dat de meeste luidsprekers het niet eens weergeven, een lastig van de eerste stem te onderscheiden tweede stem, een vette saxofoon met heel lange echo’s en een paar smerige pianoklanken. Veel ambiance en de opname is vrij van vervorming. De tweede track komt van Allan Taylor op het Stockfisch label en heeft de titel “The Beat Hotel”. Kenmerkend is de lage stem van Taylor waarbij in de borstkas de zang behoort te resoneren. De bassen zijn diep en vet, percussie gaat van links naar rechts in het stereobeeld. De track begint met een gitaar die los van de weergevers behoort te komen. De derde en laatste track is het “Presto d’Etate” uit de “Vier jaargetijden” van Vivaldi, gespeeld door Janine Jansen. Hier verwacht ik een zuivere viool, scherp gestoken, onderdeel van het orkest, diepe bassen en jagende cello’s. Geen randjes mogen voorkomen, geen scherpte, de muziek moet voortsnellen maar mag nooit te snel gaan.
Anette Askvik
In de basis opstelling brengt Askvik mij haar geweldige stem omgeven door een niet al te diep gravend laag. Het stereobeeld blijft tussen de speakers hangen, percussie duikt op verschillende hoogtes op, stemmen staan op de juiste hoogte. Er is een vrije dynamiek. Heel mooi is de tweede stem met net een andere klank ten opzichte van de eerste. De saxofoon zou losser mogen zijn in het geheel, vetter kunnen klinken en lager mogen staan. Lage tonen tegen het einde van de track zwerven over de vloer, gaan in het stereobeeld breder dan hetgeen vanaf de panelen komt. Veel echo op de sax is hoorbaar.
De IsoTek opstelling gaat gepaard met een schonere en stillere achtergrond. Er is duidelijk ingeleverd op dynamiek, als de band invalt merk je de rem. Er zit nu wat meer warmte in de stem, het stereobeeld komt naar voren en de saxofoon heeft mee klanknuances. Piano komt verder los en krijgt een hardere, meer opvallende klank. Details komen in het algemeen duidelijker naar voren, met dank aan de de stille achtergrond vallen diep in het stereobeeld ineens daar dingen op. Muziek en stem komen verder samen zonder de voorkeur te geven aan alleen de stem. De tweede stem verliest aan klankverschil ten opzichte van de hoofdstem. Het stereobeeld gaat nu tot buiten de opstelling, ook vanaf de panelen. De hoogteafbeelding blijft goed. De echo op de sax duurt nog net wat langer. Jammer van de dynamiek want de overall weergave wordt met de IsoTek echt beter.
De intense rust veroorzaakt door de IsoTek filters is weg met de Furutech opstelling. De dynamiek is in volle omvang terug. De klank van het systeem blijft warmer dan in de basis opstelling. Meer warmte betekent voor Askvik meer mens zijn. Een cello valt nu op, percussie mist de extreme vrijheid en het stereobeeld zit weer tussen de speakers. De puntige piano wordt ronder van klank. Het is een “traditioneel geluid” zonder filtering met winst ten opzichte van de basisopstelling. De tweede stem heeft nu het onderscheid terug t.o.v. de eerste. De sax is vet en sexy, lage tonen grommen vanuit de woofers, het geheel is mooi in balans met het stereobeeld tot net buiten de panelen. Ik ben blij met de terugkeer van dynamiek, minder blij met het verlies van de stilte in de achtergrond. Met Furutech boek ik winst voor de Hegel, verlies in de andere onderdelen van de keten. Let wel, er is nog steeds een hoorbare verbetering in vergelijk met de basis opstelling.
Allan Taylor
In de basis opstelling komt de gitaar rechts uit het paneel zonder los te komen. Lage tonen spreiden breed. Taylor is goed verstaanbaar, zijn stem komt wel los van de achtergrond. Het stereobeeld is tussen de speakers gehouden behalve in de lage tonen. Ik ervaar geen gevoel van compressie. Percussie is transparant en snel. De stem mag warmer, mag dieper gaan en meer vanuit de borstkas komen. Ik mis een stukje spanning dat de beste sets wel meegeven. Het blijft ook mogelijk om de speakers met de ogen dicht aan te wijzen. De weergave is zuiver doch zonder veel emotie in de muziek. Het is een technische weergave waarin geluiden eenvoudig te onderscheiden zijn.
Met een IsoTek verdeelblok is de gitaar direct losser aan de rechterkant, de bas gaat dieper, de stem resoneert meer. Het stereobeeld is breed, de hoogte is een beetje afgenomen, alsof Taylor is gaan zitten tijdens het zingen. Percussie laat meer horen van de klank van de instrumenten. Taylor’s stem staat wat meer tussen de instrumenten en komt daar minder van los. De weergave wint aan impact en spanning, juist door de stilte waarin de instrumenten opduiken. Nog altijd is er een gebrek aan warmte in de stem dat er wel behoort te zijn, hetgeen resulteert in een gegroeide verstaanbaarheid. Het kunnen aanwijzen van de speakers is een heel stuk afgenomen. De werking van de filters op de losse voedingen is heel fijn, daarmee verdwijnt een sluier van achtergrond ruis. Het is opnieuw de dynamiek die een knauw krijgt dat de Hegel niet ten goede komt.
Met Furutech schuift de gitaar terug in het paneel, het laag is diep en grommend, de stem warm en resonerend. Totale openheid neemt af, klank is wel aangenamer warm geworden, versluierd is percussie, daardoor is het minder eenvoudig om te onderscheiden wat voor percussie instrumenten het zijn. Ik zou de Furutech liever zien in een analoge opstelling van platenspeler, phonotrap, versterker en speakers, waar de IsoTek juist winst geeft voor streaming. Het klinkt met Furutech inderdaad meer naar Taylor dan in de andere twee opstellingen terwijl verstaanbaarheid blijft. Dat zijn stem verder naar voren komt helpt daarin. Met de ogen dicht zijn de speakers nog steeds aan te wijzen. Het resultaat overall met Furutech is dat Taylor zorgt voor overtuigingskracht en echt binnen komt.
Janine Jansen
In de basis opstelling lijkt de compositie te worden afgeraffeld, het spel is te snel met pittige, niet altijd aangename vegen op de viool. Het stereobeeld is smal, daarin missen bassen en cello hun impact. Er is wel veel diepte en een juiste hoogteafbeelding. Er ontstaat geen scherpte, ik hoor geen missers, ben echter op zoek naar beleving en rust in de weergave met verder uitgebouwde emotie.
Met het IsoTek filter en netsnoer is de haast verdwenen, het afraffelen maakt plaats voor normale snelheid en veel expressie. Jansen’s viool is harmonieuzer van toon, zachter zonder te verliezen aan kracht of klankzuiverheid, precies zoals ik het graag hoor met nuances in het spel. Cello’s en bassen komen los en werken op de achtergrond nu wel mee. Er ontstaat een breed beeld zonder aanwijsbare speakers. Hier is de beleving, helaas zonder extreme dynamiek. De winst is te behalen in de rust aangeboden vanuit de filters.
Ook met Furutech is er geen haast. Terug keert de dikke dynamiek, de volle klank, bassen en cello’s zijn allemaal aanwezig. De viool van Jansen is levendig, gaat van nauwelijks hoorbaar tot hoog volume. Snelheid en vaart zitten in het spel op de juiste manier. Gedreven, natuurgetrouw, helaas binnen de speakeropstelling gehouden, wel overtuigend. Inderdaad mis ik wederom de doodstille achtergrond zoals kan worden aangeboden door IsoTek.
Mix and match
Ik wil graag de voordelen van de IsoTek Polaris EVO3 filtering en het Elite EVO3 netsnoer houden voor de streamer en de drie losse netvoedingen, maar wil niet langer inleveren aan dynamiek op de Hegel H590. Dus ga ik een mix maken waarbij alles werkt op de speciale audiogroep en afwisselend het groene en de duurdere paarse Furutech netsnoer aan de beurt komt, rechtstreeks gestoken in de Hegel en de WCD. Met het goedkopere groene snoer staat de stem van Askvik naar voren geschoven, zit vol warmte, is dynamisch afgezet tegen een stille achtergrond. De weergave is intens met toename van diepte in het stereobeeld. De sax is heerlijk vet en loom. Het stereobeeld gaat breed met diep laag. Pianonoten worden puntig en snel, voorzien van een volle klank. De tweede stem is terug met haar eigen geluid. De weergave spreidt breder dan de fysieke opstelling doet verwachten. Alle geluid heeft gewicht, massa, noem het impact. Dit is het beste resultaat tot nu toe. Zelfs de echo op de sax is geweldig goed. Het kan nog beter, met de paarse Furutech ontvang ik een toegenomen definitie in het laag, wordt de stem nog helderder, krijgt meer zeggingskracht. Slagen op drums komen nu naar voren als heel lage tonen. Cello is prachtig, heel los en zuiver afgezet tegen een doodstille achtergrond. Details zijn beter omdat één en ander uit elkaar getrokken blijft en instrumenten elkaar minder afdekken. Wat een mooie kabel is dit!. Helaas wel erg kostbaar. De tweede stem is heel bijzonder gescheiden van de eerste, in opstelling en nuances. Het laatste deel van de track gaat helemaal open en alles komt los. Laag is grommend en diep, percussie zoals nog niet eerder gehoord. Er gebeurt gewoon veel meer in de muziek dan met de andere snoeren en combinaties.
De paarse kabel op Taylor en dan komt de gitaar werkelijk helemaal los van het paneel. Laag gaat diep, heel diep zodat Taylor een enorme borstkas heeft. Alles staat los in de ruimte want het stereobeeld is breder dan ooit, Taylor’s stem raakt los van de band. De volle dynamiek is behouden, het lijkt dat de Hegel boven zichzelf gaat uitstijgen en de MartinLogan’s bewijzen wat zij kunnen aan een krachtige versterker. Percussie is misschien niet zo ultiem herkenbaar als wanneer alles op IsoTek staat, maar het geheel is zoveel beter dat ik daar niet wakker van lig. Met de groene Furutech aan de Hegel kruipt de gitaar helaas de speaker weer in. Het totaal heeft minder impact, biedt een kleinere afbeelding, graaft minder in het diepste laag. Nog steeds heel fijn om naar te luisteren maar je weet dat het beter kan. De weergave verandert in een herkenbaar “digitaal” geluid. Dynamiek en de stille achtergrond zijn gelukkig wel gebleven.
Groene Furutech FP-TCS31 en Janine Jansen worden dynamisch, zuiver en met vaart zonder qua snelheid over de top te gaan. Het stereobeeld wordt tussen de speakers gehouden. Geen randjes te vinden, geen scherpte, wel een fraaie definitie, impact en kracht. Het aanzetten van de bassen heeft echte drukgolven tot gevolg. Tot aan de finale, want de paarse DPS-4.1 kabel zorgt voor sensatie: het orkest is zojuist binnen komen lopen. Bam daar staat het. Breed, diep, indrukwekkend, wat een kracht en hoeveelheid details. Bassen en cello’s zwellen op met ongeëvenaarde energie explosie, ik sta werkelijk versteld. Zo wil je Jansen altijd horen. Weg zijn de speakers uit de ruimte, althans virtueel. De Hegel staat te zingen en te stampen. Alsof de orkestleden op de maat mee stampen op de vloer. Een waardige afsluiting die het hart sneller doet slaan.
Resumerend
Het is een heel verhaal geworden zonder zelfs in te gaan op de eigenschappen van zuiver koper, zilver coating, rhodium, goud, klemmende contacten, vitale constructies in stekkers, afscherming en zoals critici vaak gekscherend aangeven: “Instraling bij volle maan met esoterische, iso-kinetische golfpatronen tegen elektrosmog”. Toch zijn er conclusies te trekken, althans voorzichtig want geen situatie is gelijk. Voor digitale bronnen, voor losse netvoedingen van switches, routers en elektrostaten is het aan te bevelen een stekkerblok te gebruiken met ingebouwde filters die niet alleen van buitenaf werken maar tegelijk onderling. Voor een puur analoge opstelling beveel ik kijkend naar de luistersessie van vandaag en eerdere ervaringen een stekkerblok aan zonder filters, wel van hoge kwaliteit. Sluit uw versterker liefst direct aan op de wandcontactdoos, gaat dat niet gebruik dan een stekkerblok zonder filter op die uitgang (Atlas blokken hebben bijvoorbeeld een mix van ge- en ongefilterde aansluitingen). Het netsnoer kan bepalend zijn voor het eindresultaat, tussen de wandcontactdoos en het stekkerblok, evenzo tussen het blok en de apparaten. Het is misschien vloeken in de kerk om een netsnoer van € 1.500,- euro te kiezen aan een versterker van 10 mille, het resultaat is zelfs voor mij meer dan verrassend te noemen. Lexicom MultiMedia verkoopt oplossingen van IsoTek, AudioQuest, Atlas, Supra, Chord, Naim, Furutech, Kemp en Inakustik als het gaat om netspanning. Laat u vrijblijvend adviseren wat voor u de beste keuze zou kunnen zijn uit het gehele pakket. Betere weergave begint al bij de meterkast.