Het is eigenlijk een ideale situatie, een versterker als hart van je systeem, die alles kan en tegelijk een streamer en DAC is, een NAS elders in huis in een kast verstopt en twee luidsprekers rond de luisterpositie. Het ideaal is bereikbaar als u daar naar zoekt, onder meer van Hegel met de H190, opvolger van de H160. De H190 is krachtiger geworden, neemt alle basis technieken door Hegel ontwikkeld mee en klinkt beter dan de voorganger.
Voor en achter
De Hegel H190 heeft een aan de onderzijde verstopte aan/uitschakelaar zodat het frontpaneel op de hoofdtelefoonaansluiting na mooi strak en symmetrisch blijft met de twee grote knoppen ter weerszijde van een OLED display. Eén draaiknop voor het volume en de tweede bepaalt de ingang. Op de achterzijde vinden we lijnuitgangen voor een extra eindversterker of een subwoofer, zowel vast als variabel, een analoge RCA ingang, een analoge XLR en een Home Theater ingang. Uiteraard de luidsprekerklemmen die zwaar zijn uitgevoerd en de 240Volt aansluiting. Digitaal is er de keuze uit een coax ingang, drie optische ingangen en een USB aansluiting voor een PC of muziekserver. De USB poort heeft geen drivers nodig voor Linux of MacOS. Als één na laatste is er een Ethernetaansluiting, want we mogen de Airplay mogelijkheid niet vergeten. Een afstandsbediening is standaard, geen plastic gevalletje, maar een degelijk brok metaal. Van de technische gegevens is het ten opzichte van de H160 grotere vermogen te melden van 2 x 150W in 8 Ohm of 2x250Watt in 4 Ohm. De minimale luidspreker impedantie mag 2 Ohm zijn. Om grip op de luidspreker te houden is de dempingsfactor flink opgeschroefd naar 4000. De H190 is geen kleine jongen en meet 12cm x 43cm x 41cm (HxBxD). Voor een prijs van € 3.600,- mag u kiezen uit een zwart uiterlijk of mat zilver. De Ethernet aansluiting werkt op basis van DNLA en diverse Apps zijn daarvoor beschikbaar, waarvan sommige ook werken voor diverse muziekdiensten waaronder TIDAL.
SoundEngine
Hegel is beroemd geworden met zijn SoundEngine technologie, nu in de tweede generatie, waardoor zelfs de kleinste details in de muziek behouden blijven. SoundEngine2 vermindert vervorming, houdt de basweergave strak en zorgt voor meer grip op de luidsprekers met een verhoogde dempingsfactor. SoundEngine2 combineert de efficiëntie van de klasse AB versterker met de geluidkwaliteit van een klasse A versterker. Cross-over vervorming behoort tot een verleden, feedback is slechts lokaal toegepast en er is geen overall feedback in de versterker nodig. Hegel audio versterkers maken intern gebruik van DualAmp technologie. De truc is het scheiden van de spanning- en de stroomversterker. De daadwerkelijke versterking vindt plaats over de gehele linie in de spanningsversterker en pas aan het eind wordt de stroomversterker aangesproken door de spanningsversterker en levert het echte vermogen. Het resultaat is dat voedingsspanning fluctuaties uitblijven in de versterker, kritisch voor het bewaren van dynamiek en het verlagen van vervorming. Tegenkoppeling vindt alleen plaats tussen de spanningsversterkers en niet in de stroomversterking. Daar aan vast hangt de DualPower voeding, een voeding die zo is ingericht dat het voorversterker gedeelte van de H190 geen last heeft van de zware belasting die de eindversterker op kan leveren. De ruim bemeten voedingstransformator heeft daarvoor gescheiden wikkelingen en de voeding zelf is dubbel uitgevoerd met eigen circuits, gelijkrichters en condensatoren voor de twee versterkerdelen. Hegel heeft veel onderzoek gedaan naar het op juiste wijze converteren van digitale informatie naar analoge signalen en heeft een synchroon conversie systeem ontwikkeld dat de digitale signalen upsampled naar een hogere bitwaarde en sampling rate. SynchroDAC werkt met een gebalanceerde signaaltechniek op printed circuit boards waar tijdens de ontwerpfase al rekening is gehouden met digitale ruis en korte signaalwegen. Een MasterClock zorgt voor lage jitterwaarden en draagt bij aan het verminderen van conversiefouten.
Spelen maar
De Hegel H190 is aangesloten op een set Dynaudio Contour 20 luidsprekers (€ 2.250,-/st) op Dynaudio stands (€ 240,- /st). Met Chord Company Signature Reference LS kabels (€ 1.799,- stereo set van 3 meter) zijn de luidsprekers aangesloten. Netspanning komt uit een Powerigel van Naim. Muziek haal ik via Ethernet van de Lexicom Multimedia NAS die elders staat opgesteld en van een Melco N1ZH60/2 muziekserver die toch in de ruimte staat, die laatste gaat rechtstreeks de H190 in met gebruik van een AudioQuest USB Diamond kabel. Omdat de Mconnect App handig is om alle apparaten te kunnen verbinden met de Hegel gebruik ik die, het is toch alleen maar voor de besturing en het heeft geen invloed op de geluidskwaliteit. De Melco bestuur ik liever met een Lumin App wanneer die over USB als muziekserver werkt. Na het luisteren naar de Hegel H190 krijgt de H160 de kans om zijn kunstjes te vertonen. De H160 had een prijs van € 2.995,- en is nu tijdelijk beschikbaar voor € 2.395,- zolang er voorraad is. Mogelijk is hij daarmee heel aantrekkelijk, we gaan het beluisteren voor u.
Loskomen
Met het spelen van het eerste stuk muziek laat de H190 hoe krachtig hij is. “Time after time” gezongen door Eva Cassidy speel ik over USB, haar zoete stem met veel intonatie staat duidelijk naar voren ten opzichte van de gitaar die Eva bespeelt. Mooi zuiver spel en zang met her en der een klein detail dat ineens naar voren springt. Het klappen van het publiek aan het eind van de track laat grotendeels losse handen horen. Dat is een goed begin voor de H190. Ik vervolg met “Ubi Caritas” van Ola Gjeilo, pianospel met de onderlaag van de lagere tonen die mooi harmoniëren met de andere hand. Er ontstaat een los stereobeeld waarin de vleugel zich goed weet te plaatsen, niet te opdringend dichtbij evenmin zo ver weg dat de sfeer weg verdwijnt. Muziek speelt soepel, aangehouden tonen zouden nog wat langer door mogen klinken om het helemaal af te maken. De Contour 20 vraagt wel om extra volume voordat hij echt tot leven komt. Speelt muziek te zacht dan wordt de weergave vlakker en minder boeiend. Niettemin blijft het pianospel mooi weergegeven zonder enige verdere beperking. Daarbij, de Hegel H190 heeft er geen enkel probleem mee om meer vermogen naar de speakers te sturen.
Van een andere orde is: “Same time tomorrow” van de ex van Lou Reed, Laurie Anderson. De vreemde muziek die zij speelt spreidt de lage tonen door de ruimte als het fundament, daarboven op staat de stem van Laurie die wel los komt, maar de Hegel moet hier een streepje inleveren qua ruimtelijke weergave. Ik hoor graag wat meer diepte zodat de stem echt kan “gaan hangen” in de lucht als kwam hij van een pulserende bol. Kleine geluiden, voorstellend een video recorder waarvan de klok niet ingesteld is, staan wel los van alles en iedereen. Het is belangrijk goed op de as van de speakers te zitten, want dan komt diepte beter uit de verf. Ik herinner mij even de prijs voor de Hegel H190, voor een streamer/DAC/versterker van deze prijs is wat ik hoor een fraaie prestatie. Door met “Avratz” van het duo Infected Mushroom want misschien is de Hegel H190 wel een versterker die jonge mensen snel zal aanspreken. Modern van opzet, klaar voor het leveren van een fors vermogen, gecombineerd met een prettige bediening. Vandaar deze elektronische muziek die de vloer inderdaad doet schudden en de stof van de woofers blaast. Het is de Contour 20 die het laag teveel opblaast in de ruimte. Een stevig B&W vloerstaand model zal daar beter mee overweg kunnen. De lage tonen bezitten veel kracht en de versterker volgt moeiteloos datgene wat van hem wordt gevraagd.
Vanaf de NAS
De Melco muziekserver staat inmiddels bekend vanwege de geweldige kwaliteit streams die hij geeft en we doen nu een stapje terug door over te gaan naar muziek vanaf de NAS, te beginnen met Sting en zijn “Fragile”. Deze opstelling legt de nadruk op het laag, krijgt helaas alle vervuiling mee die op het netwerk zit in de winkel. Teveel apparaten van verschillende merken strooien Ethernet pakketten op de lijn. Thuis gaat u daar veel minder last van hebben. Muziek staat op deze manier gespeeld een stuk verder naar achteren geplaatst. Toch gebruiken we dezelfde interne DAC en dezelfde versterker circuits. De spreiding van het stereobeeld is wel erg fraai, zowel muziek als zang blijven heerlijk los spelen van de speakers. Dat loskomen is zeker een grote verdienste van de Hegel. “Bach Concertos” gespeeld door Janine Jansen vormen het begin van een klassiek blok. De losheid en het loskomen van de luidsprekers geven inderdaad een extra plezierige dimensie aan de weergave. Dat Jansen in de mix te ver naar voren is gezet als soliste maakt de weergave enigszins onnatuurlijk, maar dat is gedaan in de studio en daar kan de Hegel niets aan doen, Het zou kwalijker zijn als de Hegel het niet zou laten horen. Strijkers staan niet samengeperst, behouden de juiste klank die niet scherp is, toch puntig en helder. Bas en cello zorgen voor de strakke omlijsting in het laag, zonder te overdrijven, netjes in de hand gehouden met het “ronkende” effect dat ik verwacht. Het spel zit vol met leven en is vanaf de eerste tot de laatste noot zo boeiend dat de aandacht geen tel verslapt. Een fluitconcert van C.P.E. Bach, uitgevoerd onder leiding van Ton Koopman met het Amsterdam Baroque Orchestra brengt een helder en zuiver klavecimbel aan de rechterkant. Het fluitspel past perfect in het geheel en de fluit staat wel op zijn plaats, net voor de orkestleden en niet onnatuurlijk ver naar voren geschoven. Het was dus inderdaad niet de Hegel die Jansen op de voorgrond plaatste. Volop levendigheid in een boeiend spel maakt mij blij en als de fluit even uithaalt springt hij dynamisch naar voren. Dit hoeft niet hard te staan om volledig tot zijn recht te komen. Het volgende deel: “Un poco Andante” geeft de fluit nog meer de ruimte omdat het orkest zich meer bescheiden opstelt. Ik zou graag nog van de akoestiek horen waarin het geheel is opgenomen, dat behoort helaas niet tot de sterkste punten van de Hegel. Hoewel, in moet daarvoor ook naar de NAS wijzen want met een Melco stijgt de klassering op dat gebied.
IJsje met limoen
Pat Metheny speelt van een promotie CD van Dali zijn “And I love her”, een gitaar die alles laat horen: snaren, vingers, kast. Lekker dynamisch en rijk aan klanken en klankkleur. Het kabbelt voort en ik blijf hopen om meer dan een gitaar, helaas daar blijft het bij en dat maakt het spel naar mijn smaak te saai. Dus stap ik gewoon over op Paolo Conte en zijn “Come di”, niet live uitgevoerd dit keer maar een studio opname. Lekker is het slagwerk dat het ritme aangeeft, de piano die volgt en bovenop het geheel de stem van Conte. Een blaasinstrument achteraan doet af en toe mee. Geen kazoo te bekennen die wel op een live CD is gebruikt, jammer maar helaas. Het is zeker niet de tijd van het jaar voor een “Gelato al limon”, qua muziek is het wel lekker en klinkt het verfrissend. Piano en stem vormen samen een fraaie balans, wie nog twijfelt of dit wel echt Conte is moet het maar zelf beluisteren via een Hegel H190, het is de man “zeker en vast” zoals de Belgen het uitdrukken. Je krijgt er trek in ijs van. Voorlopige uitsmijter is: “Riverside” van Agnes Obel, wederom over USB komend vanuit de Melco. Tja, dat is echt mooier dan via een netwerk spelen vanaf een NAS. Waarbij er op is gelet dat file formaten een beetje gelijk liepen. Niet de flauwe truc door alleen highres vanaf de Melco te halen en CD kwaliteit vanaf de NAS. Eigenlijk ben ik met file formaten nooit zo bezig, het gaat mij meer om de muziek en de totaalindruk. Zeker als het geen 1-op-1 vergelijk is, gewoon een paar uur prettig luisteren zonder te worden gestoord. Bij het terugdraaien van de volumeknop naar een veel lagere stand neem ik voorlopig afscheid van deze Hegel H190. Ik kom hem vast veel vaker tegen in een opstelling in de winkel.
De voorganger
Ik beloofde u een kort vergelijk tussen de H190 en de nog even beschikbare H160. USB kabel over prikken, Ethernet, speakers en stroom. De H160 even op laten warmen, voor mij is dat tijd voor een drankje en dan terug aan de bak. Via Eva Cassidy probeer ik te herinneren wat ik eerder hoorde op de H190. De totaalindruk is min of meer gelijk, haar stem staat nog steeds naar voren t.o.v. de gitaar, de klankkleur is beslist lichter van toon met een hardere “s-“klank. De weergave is nu minder harmonieus en mist een deel van de kracht. Muziek los laten komen van de luidsprekers is net zo goed met de H160 en ik denk net wat meer van de akoestiek van de opnameruimte te horen in de vorm van galm. Het zou natuurlijk ook wonderlijk zijn als de verschillen tussen de H160 en de H190 immens zouden zijn, of dat een H190 of H160 ineens heel anders zou gaan spelen. Mogelijk moeten we verschillen mede gaan zoeken in de tijd dat de versterkers hebben staan spelen, de H160 is door de wol geverfd, de H190 is een paar dagen geleden binnengekomen.
Met het pianowerk van Ola Gjeilo ontstaat een zelfde indruk, meer van de opnameruimte is hoorbaar, de weergave is lichter van toon, toont minder kracht vooral in de onderste gelederen. De hogere noten springen naar voren en zijn nog altijd dynamisch. Bij intenser en harder spel heeft de kleinere H160 het af en toe wel eens lastig, moeilijk uit te drukken wat dat precies is, een kortstondige ademnood in een circuit wellicht. Laten we wel zijn, de H160 blijft een buitengewoon fraai product en in deze aanbieding nauwelijks te verslaan, onmiskenbaar is de opvolger H190 de meerdere en toont dat ontwikkeling bij Hegel niet heeft stilgestaan. Als vanzelf, ze staat immers nog in de speellijst, komt Laurie Anderson terug. Beschrijven wat ik waarneem gaat al snel een herhaling van argumenten worden en dat heeft niet zoveel zin. Het is de totaalindruk die minder is van de H160 in vergelijk met de nieuwe H190.
Aanbieding pakken?
Toch is de H160 nog steeds een begeerlijk, net zo compleet apparaat als de nieuwe H190 en wie nu kan toeslaan terwijl er nog voorraad is wordt spekkoper. Voor wie het budget kan rekken krijgt met een H190 echt meer dan alleen wat extra power. Waar de H160 her en der puberale trekjes vertoont is de H190 volwassen geworden. De tijdelijke aanbieding met een voordeel van € 1.200,- ten opzichte van de H190 overbruggen ligt misschien lastig, als ik kijk naar de originele prijs van € 2.995,- voor de H160 en de € 3.600,- die nu voor de H190 geldt, is de verhoging volkomen realistisch in het licht van de totale upgrade.