Focal Spectral 40th luidsprekers, 40 jaar Focal geeft feest

Met dank aan de importeur mag Lexicom MultiMedia zich gelukkig prijzen om als de eerste in Nederland de beschikking te hebben over een paar Focal Spectral 40th luidsprekers, een model uitgebracht in een beperkte oplage ter ere van het 40-jarig bestaan van Focal. De Spectral 40th is een mengeling van moderne techniek voor filters, kasten en drivers en een vleugje nostalgie door kevlar conusmateriaal te gebruiken voor alle drivers. Dus voor midden, woofers en voor de tweeter. De kenmerkende gele kleur van Kevlar zal niemand ontgaan zodra de kappen voor de drivers weggehaald worden. Wie iets speciaals wil organiseren voor zijn verjaardag is verplicht er zijn best voor te doen en dat is Focal helemaal gelukt. Ik verklap op voorhand dat de Spectral 40th mijn hart heeft gestolen en dat dit een positief verhaal gaat worden. Met veel genoegen deed ik een luistersessie op een mooi systeem dat zal mij nog lang heugen ben ik bang. Mag ik aan u voorstellen de Focal Spectral 40th!

Mooi geel is niet lelijk

Gebaseerd op iconische modellen als de Spectral 913.1, de Futura Antea, en de Vega creëerde Focal de Spectral 40th met zijn levendige, precieze en expressieve weergave. De drivers, bestand tegen forse vermogens uit moderne versterkers, bezitten zonder uitzondering een K2 Power sandwich conus gemaakt uit aramide vezels. Zelfs de tweeter met zijn “M”-profiel voor een inverse dome heeft de gele kleur. De kevlar conus mag ouderwets aandoen, de drivers zijn nieuw ontwikkeld en de behuizing, gebaseerd op de Electra 1038, voldoet aan alle moderne inzichten van luidsprekerbouw. De filters in de Spectral 40th dragen samen met de reflexpoorten bij aan een gelijkmatig frequentieverloop en een diepe bas. De afwerking van de Spectral 40th staat op eenzaam niveau. De Gamma structuur van de kast heeft walnoothout gefineerde zijpanelen, hoogglans metallic gelakte boven-, voor- en achterkant en een mat grafiet zwarte voet. Het 5cm dikke voorpaneel, de niet parallelle zijwanden, de interne verstevigingen en de zorgvuldig aangebrachte demping zorgen voor een stijve behuizing zonder resonanties of vervorming zodat de muziek alle ruimte heeft. De units worden afgedekt met zwarte, te verwijderen doekjes. Voor de tweeter is metaalgaas aangebracht. Het geheel draagt bij aan een neo-retro look. De Focal Spectral 40th is bij Lexicom MultiMedia verkrijgbaar in een gelimiteerde oplage voor een prijs van € 3.999,- per stuk.

Hoewel het gros van de technische gegevens van een luidspreker helemaal niets zegt over de klank zijn sommige dingen wel handig om te weten. De Focal Spectral 40th is een 3-weg basreflex vloerstaande luidspreker. Gebruikt zijn in totaal vier drivers, twee 18cm K2 woofers, één 16,5cm K2 midrange en een 34mm K2 dome tweeter. Samen goed voor een rendement van 91dB. De kantelpunten liggen op 280Hz en 2700Hz. Het frequentiebereik loopt binnen ±3 dB van 34Hz tot 30kHz, het -6dB punt ligt op 28Hz. De Spectral 40th maakt het een versterker niet zo heel lastig met zijn nominale impedantie van 8Ώ, maar die zakt wel tot 3.1Ώ, dus stroom is net zo belangrijk als spanning uit de versterker. Het aanbevolen versterkervermogen is 40 tot 300W. De afmetingen zijn (HxBxD) 1148 x 303 x 424 mm en de Spectral 40th weegt net iets meer dan 45 kilo schoon aan de haak.

Prachtig systeem

Ik kreeg de vrije hand om een systeem te bouwen rond de Spectral 40th en koos voor een Naim configuratie met als basis een NDX 2 streamer/dac voor gebruik met Roon software, waarbij een eigen Lexicom MultiMedia NUC als server draait en een Melco N1ZH60/1 de opslag vormt. Omdat de Melco vlak bij de NDX 2 staat kon ik mooi de Melco Player Ethernet poort gebruiken naar de NDX2 en de LAN poort naar het netwerk. Scheelt een slok op een borrel als het ethernet naar de streamer schoon en zuiver geklokt is. Met Naim interlinks koppel ik aan de NDX 2 een NAC-N 272 en een NAP 300. De NAC-N 272 laat ik alleen werken als voorversterker via een analoge ingang. De Naim NAP 300 eindversterker is op papier een krachtige partner voor de Spectral 40th. In de praktijk ook zo zal blijken. Een set Chord Company Signature Reference luidsprekerkabels maakt het geheel af. Geen bi-wire, Focal houdt het liever op één enkele aansluiting. Niet onvermeld mag blijven dat de luisterruimte van Lexicom MultiMedia niet zo heel groot is. De lage tonen kunnen daardoor overheersend zijn en dat was een beetje het geval met de Spectral 40th, de luidspreker heeft een reflexpoort aan de achterzijde én aan de voorzijde. De oplossing is simpel, polyester volumevlies met een dikte van 1cm rol ik losjes op en stop dat in de achterste poort. Het los geweven materiaal sluit niet af, wel “remt” het de lage tonen en dat geeft verbetering zonder het karakter van de luidspreker aan te tasten. Ik betaalde zoiets van € 2,- voor een stuk van 2 x 1 meter. Niet ter zake doende is dat ik voor de middentoon weergever het doekje weghaalde, voor de woofers laat ik het zitten. Puur een kwestie van smaak, maar dan vind ik het uiterlijk van de Spectral 40th beslist spectaculair.

Impressed with Alicia

Alicia Olatuja speelt tracks van haar CD “Intuition songs from the minds of women”. Ik ben niet meer zo snel onder de indruk van een luidspreker tenzij het model een exceptionele kwaliteit vertoont. Waarmee ik niet wil suggereren dat ik blasé om speakers heen loop, een model van een paar honderd Euro dat fabuleus speelt kan mij net zo raken, het is juist in de hogere klasse waar een fabrikant echt zijn best moet doen om mij op het puntje van de stoel te zetten. Gefeliciteerd Focal, in de eerste plaats met de 40ste verjaardag, daarnaast met de Spectral 40th die Alicia tot leven wekt. Haar concert in Rotterdam naar aanleiding van het uitkomen van deze CD staat mij nog helder voor de geest en wat ik uit het systeem haal dat ik met veel plezier samenstelde raakt heel dicht aan de live performance. Neem alleen al de stuwende bas die strak uit de woofers komt, het sissende slagwerk waar geen randje scherpte maar wel heel veel definitie in zit. Of het middengebied waar Olatuja met haar klassiek geschoolde stem high end jazz zingt. De klankbalans is zelden zo mooi getroffen, Focal gaat bijna voorbij aan modellen uit de Sopra reeks of de Utopia en laat de Kanta met dit jubileum model achter zich. Tenzij u niet houdt van de directe en eerlijke manier waarmee de Spectral 40th communiceert met de luisteraar. Want dat doet de luidspreker wel, eerlijk, zuiver en dynamisch weergeven, zonder te verbloemen, te verfraaien of u de tijd te geven om achterover gezakt te relaxen. Noot na noot wordt u in de muziek getrokken. Kortom, de herbeleving van een live concert.

Ik blijf in de moderne jazz hangen en trek via Roon Stanley Clarke tevoorschijn met “Spanish phases for strings & bass” van de een CD waar ik ooit de LP versie van in stukken heb laten vallen. Het is een gruwelijke marteling voor woofers wat Clarke met zijn betonnen handen uit de bas slaat. De bastonen gaan niet alleen diep, ze zijn hard en snel, worden in een continue stroom door de versterker gejaagd. Als een woofer ergens mee mis kan gaan dan is het met deze opname. De Spectral 40th is een voorbeeld voor velen, met behoud van volledige definitie start na ruim 4 minuten het echte geweld. Bas heeft toch nergens de neiging te gaan overdrijven, de bank hoeft niet naar voren te worden geschoven want de lage tonen zijn weliswaar uitermate krachtig maar tevens onder controle, zonder een spoor van bonken of valse resonanties.

Gezien de bovenstaande resultaten verwacht ik met “Beat” van het Tingvall Trio helemaal blij te worden. Over de bas hoef ik het geloof ik niet meer te hebben. Slagwerk verrast mij door de dynamische slagkracht en de vrijheid. Van rake klappen op snaredrums tot subtiel getik op een bekken, er ontstaat een mate van beleving waar weinig dynamische luidsprekers aan kunnen tippen, niet in de prijsklasse en evenmin ver daarboven. Waar bij conusmodellen nog al eens compressie optreedt weet Focal dat nu te vermijden. De piano doet niet voor onder voor de rest, helder, puntig en prachtig van klank, waarin zowel de snaar als het klavier en de romp van het instrument vertegenwoordigd zijn. Heerlijk als een luidspreker snel is en raakt aan wat een elektrostaat zo bijzonder kan maken. Maar dan over een breed stereobeeld zonder echte hotspot. Met de muziek volkomen los van de weergevers gekomen, zodat de niet al te klein uitgevallen Spectral’s virtueel weten te verdwijnen uit de luisterruimte. Alleen muziek blijft over bij Lexicom MultiMedia.

Een troubadour

Een heel ander genre ditmaal. Loreena McKennitt bezingt “Bonny Portmore” op haar CD “Troubadours on the Rhine”, opgenomen voor de Duitse omroep en live uitgevoerd voor publiek. Haar heldere en krachtige stem laat je niet onberoerd, misschien een tikje te krachtig weergegeven door de Focal, want Loreena voert vanaf de eerste noot de band aan en staat wat naar voren geschoven op hoog volume de microfoon te geselen. Overigens niet te ver naar voren, netjes net voor de weergevers. Als het publiek klapt na het eerste nummer klinkt dat volkomen natuurlijk. Als Loreena daarna het publiek bedankt realiseer ik mij hoe zuiver de weergave is geweest en hoe goed de Spectral het aangeboden werk volgt. Want niet zingend maar pratend is Loreena’s stem zacht en warm, net als in de volgende track. Een druk nummer als “The Bonny swans” is een beleving voor stem en instrumenten. Ja, ik steek de loftrompet voor de Spectral 40th en steek mijn nek uit, dit is een weergever waarbij je beseft hoe dicht je kunt naderen tot de studio met behulp van moderne techniek. Inderdaad speelt de hele set een rol, een Naim NDX 2, NAC-N 272 en NAP 300 zijn niet de eerste de beste brokken elektronica. Net zo min als een Melco met zijn door mij hoog gewaardeerde Player Ethernet poort waar de NDX 2 aanhangt.

Een beetje in de richting van McKennitt zit Dead Can Dance met het album “Into the Labyrinth”. Opvallend is het voorbeeldige stereobeeld dat volledig weet los te komen van de weergevers. Instrumenten en stemmen zonder uitzondering geplaatst op de juiste hoogte, breed en los van instrumenten. Ik zou nog meer diepte kunnen halen door de speakers verder in te draaien, ik probeer het niet eens zo begeesterd ben ik van de weergave tot nu toe. Diepe tonen, sambaballen, elektronisch opgewekte geluiden, synthesizers, stemmen, het is een compleet klankschilderij wat voor de ogen wordt opgebouwd door de Spectral 40th. Met indrukwekkende drums tegen het einde van de eerste track. Heel even, helemaal aan het einde, realiseer ik mij dat alleen een ander type luidspreker dan een basreflex, de zeldzaam geworden transmissielijn, vaak nog dieper gaat in het laag en de lat voor weer te geven frequenties naar onderen laat zakken.

Kan het niet laten

Voor mijn eigen beleving spring ik snel door wat dameszangkunsten om een algemeen oordeel te vormen van het door mij geliefde genre. Stacey Kent (The summer we crossed Europe in the rain), Youn Sun Nah (Lento), Katie Melua (Yellow leaves), Patricia Kaas (Une dernière fois) en Anette Askvik (Liberty) zingen mijn referentie tracks achter elkaar. Zaken die opvallen op een rij: het coherente stereobeeld dat op zijn plaats blijft als ik met het hoofd en lichaam heen en weer beweeg op de bank in de luisterruimte. De zachtheid en eerlijkheid in de stemmen, ongekunsteld en zuiver. De heldere instrumenten achter en rondom de dames. De tonale balans waarin noch het middengebied, noch hoge of lage tonen voorrang krijgen. Het gemak in de weergave en de absolute afwezigheid van irritatie ongeacht de muzieksoort. De mate van rust waar tegen een stille achtergrond de muziek opduikt met een verrassende dynamiek. Het creëren van ruimte met Melua live in de O2 Arena gaat zo gemakkelijk. De kracht naar voren brengen welke schuilt in instrumenten zoals van een piano. Het overbrengen van gevoel afgezet tegen een stevig spelende band door Patricia Kaas, het kippenvel staat op de armen door de intimiteit en het dicht tot de artiest kunnen naderen. Het was Askvik waar ik tijdens het opstellen van het systeem mee besloot dat de achterste reflexpoort gevuld moest worden met remmend (niet afsluitend!!) materiaal om de saxofoon vrijheid te geven en weg te trekken uit een te donkere klankpoel. Een handeling waar ik nog steeds geen spijt van heb. Vijf maal een tien geven gaat te ver, vijf maal een negen dan maar? Cum laude geslaagd is de Spectral 40th met de dames.

Danse macabre

Nog helemaal niet aan het bod gekomen is klassieke muziek. Het Beaux Arts Trio als eerste met “The piano trios” geschreven door Beethoven. Viool, cello en piano zingen de noten voor mij. Viool liefelijk, cello zachtjes zoevend en de piano helder op de voorgrond. De klank is aan de harde kant, dat zal de invloed zijn van het Kevlar conusmateriaal, het maakt dat ik mij dicht bij de uitvoerende voel en in de studioruimte waan, het maakt de muziek minder romantisch dan wat ik uit bijvoorbeeld een Spendor of Audiovector tover. Het heeft ook niet het analytische van een Bowers & Wilkins 800 Series of het relaxte van de Focal Kanta No.2. De Spectral 40th laat zich niet eenvoudig vergelijken, is eigenzinnig en uniek. Dat zal ervoor zorgen dat hij vrienden maakt en tegelijk fel uitgesproken tegenstand opwekt. Het is raadzaam heel onbevangen tegenover de Spectral 40th te gaan zitten en muziek te beleven zoals het wordt aangeboden. Het trio laat mij ondertussen genieten van hun virtuoze spel waarin noot voor noot te onderscheiden is, waarbij de instrumenten elkaar niet in de weg zitten, wel versterken en een eenheid vormen.

Groter orkest achter de soliste Anna-Sophie Mutter, spelend sonates voor viool en piano van Mozart. Geen randje te bespeuren aan de viool dat er niet behoort te zijn. Evenmin wordt de viool te romantisch waarbij hij zijn specifieke klank zou verliezen. Heel oneerbiedig gesteld, vergeef mij Anna-Sophie, blijft een viool soms kattengejank produceren en als een luidspreker daar verkeerd mee omgaat is het resultaat niet om aan te horen. De Spectral 40th zit in de goede hoek van het speelveld, daar waar punten gescoord worden voor transparantie, snelheid, zuiverheid en souplesse. Ik kan hier uren naar luisteren en eerlijk gezegd doe ik dat ook graag. Het is binnentreden in een andere wereld, waar de drukte van de dag vergeten is, waar rust en beleving zich mengen met passie en schoonheid. Het hoofd raakt leeg, de vingers blijven zweven boven het toetsenbord, de muziek neemt bezit van mijn hele wezen. Zo hoort het te zijn als alles klopt.

Afsluiten met “Danse macabre” van Saint-Sans gedirigeerd door Eiji Oue voor Reference Recordings moet spektakel opleveren. Diep en donker is het begin, dan speelt de viool, de doden worden opgewekt uit het graf. Duister blijft het orkest dat niet veel later vaart mag zetten en aanzwelt. Breed neergezet met een diep stereobeeld in de luisterruimte van Lexicom MultiMedia. Intens en vol kracht. Geen seconde laat de muziek mij los en nooit verliest de luidspreker noch de versterker de grip op de weergave. De al meerdere malen geroemde dynamische eigenschappen van de Spectral 40th maken dat er zoveel gemak en zo weinig compressie ontstaat. Zelfs in de luidste passage tegen het einde van het werk blijft de Spectral 40th presteren, vult de ruimte voor mij met het hele orkest, de enige beperking vormen de wanden van de luisterruimte. Er vormt zich een complete “wall of sound”. Ik ben overtuigd, de Spectral 40th is een heel bijzonder product uit de fabrieken in St-Étienne.

Epiloog

De lofzang zingen lijkt zo gemakkelijk, maar oh wee als ik mij vergis in het oordeel en de loftrompet verandert in een scheidsrechterfluit om mij terecht te wijzen. Toch steek ik niet onder stoelen of banken dat ik de Focal Spectral 40th luidspreker hogelijk waardeer en op een voetstuk zet. De synergie van de drivers, het open en dynamische geluid, de fraaie klankbalans, het zijn allemaal zaken die u eigenlijk zelf eens moet ervaren. Wat de Spectral 40th met mij doet valt eigenlijk niet onder woorden te brengen. Ik vind het een machtig systeem dat alle lof verdient. Ik zou haast zeggen dat als de Spectral 40th een winkeldochter gaat worden, dan eet ik uit frustratie een LP hoes op met en glas citroenwater erbij. De slag om de arm die ik daarbij houdt heeft alles te maken met de kleurstelling en de afmeting van de Spectral 40th. Het is zeker geen kleine luidspreker en de uitvoering moet passen in uw omgeving met zijn zwart metallic lak en walnootfineer. Geen probleem? Haast u dan want de Spectral 40th wordt gemaakt in een oplage van 400 stuks en naar Nederland komen vooralsnog slechts 20 paar. Bij Lexicom MultiMedia staat ons paar speelklaar opgesteld voor geïnteresseerden.