Focal Elear & Clear hoofdtelefoons voor een persoonlijke beleving

Voor iemand zoals ik, altijd luisterend naar luidsprekers, is een hoofdtelefoon een vreemde eend in de bijt. Muziek in je hoofd, een voorwerp er op en een snoertje naar de versterker. Aan de andere kant is het wel een mogelijkheid je af te sluiten van de wereld, muziek te beleven op een eigen prettig geluidsniveau zonder overlast te veroorzaken voor huisgenoten of buren. Ach, ik hoef niemand meer uit te leggen wat een hoofdtelefoon is en brengt, de jeugd groeit er mee op, mijn vader had er eentje en thuis ligt een Sennheiser. In-ears zijn de oplossing voor onderweg, thuis valt meer te genieten met modellen die de oren omsluiten met schelpen zoals de twee Focal’s voor mijn neus, de Elear en de Clear, modellen verschillend in prijs en uiterlijk, waar de prestatieniveau’s zitten ga ik uitvinden.

Focal Elear

De twee Focal modellen lijken veel op elkaar. De Elear is een open systeem, geschikt voor rustige omgevingen met weinig achtergrond geluid. De open werking geeft de weergevers naar achteren de ruimte om te “ademen” en zo worden resonanties voorkomen. De weergevers zijn uitgerust met een conus (membraam) gemaakt van een aluminium-magnesium legering en gevormd in wat Focal aanduidt als de “M”-vorm, waarvan Focal alleen laat weten dat ze de vorm hebben ontwikkeld voor de Utopia hoofdtelefoon en patent is aangevraagd. Door een enkel membraam te gebruiken is een cross-over niet nodig en toch haalt de Elear een frequentiebereik van 5Hz tot 23kHz, binnen welke grenzen laat Focal niet weten. De schelpen zijn verbonden met een aluminium band, omkleedt met leer voor een groot draagcomfort. De kussens worden gemaakt met microfiber waarin memory foam is verwerkt. De hoofdtelefoon heeft een impedantie van 80 Ohm en een gevoeligheid van 104dB bij 1mW op 1kHz. Hij weegt 450 gram en standaard zit een kabel in de doos met aan de hoofdtelefoonzijde 3,5mm stekkers en aan de versterker-zijde een 6,35mm jack plug. De kabel is 3 meter lang, heeft een lage impedantie en is behoorlijk zwaar van gewicht. De Focal Elear met zijn prijs van € 995,- is in een tijdelijke aanbieding verkrijgbaar bij Lexicom MultiMedia voor € 699,-.

Focal Clear

Net als de Elear is de Clear een open systeem, heeft ook het “M” membraam en in dit geval een nieuw ontwikkelde koperen spreekspoel. Het frequentiebereik is naar de hoge tonen nog wat ruimer geworden en loopt door tot 28kHz, meestal het resultaat van verminderd gewicht van het membraam en de spreekspoel. Een gok van mijn kant is dat het aantal windingen op de spreekspoel is verminderd, want de impedantie zakt met de Clear naar 55 Ohm. De oorkussens en de binnenzijde van de hoofdband zijn bekleed met geperforeerd microfiber dat aanvoelt als heel zacht leer. Standaard zitten er meerdere kabels in de doos, twee van elk drie meter, één met XLR 4-pin en één met een 6,35 jack plug. Verder een 1,2 meter kabel met een 3,5mm plug en een verloopje van 3,5 naar 6,35mm. In de schelpen gaan 3,5mm plugjes. Om de Clear gemakkelijk mee te kunnen nemen wordt hij geleverd in een handige opbergdoos. De Focal Clear won in 2018-2019 een EISA Award voor de beste high-end hoofdtelefoon in zijn klasse. De Focal Clear heeft een prijs van € 1.499,-.

De aansluiting vinden

Om de beide Focal hoofdtelefoons te beluisteren maakte ik gebruik van een Naim Uniti Star all-in-one streamer/DAC/versterker, om daarmee dicht bij normaal gebruik te blijven. Een speciale hoofdtelefoonversterker kan zorgen voor een hogere geluidskwaliteit en meer gebruiksgemak. Onze ervaring leert dat vrijwel al onze klanten het liefste willen kunnen werken met een hoofdtelefoonuitgang op hun normale versterker. Uiteraard heeft Lexicom MultiMedia ook een keuze in hoofdtelefoonversterkers voor de diehard personal audio luisteraar, al dan niet voorzien van een interne DAC.

Warme oortjes

Het luisteren begint met de Elear hoofdtelefoon en een voor mij bekende dame, Stacey Kent’s album “Dreamsville”. In de track “You are there” ontdek ik nu pas hoeveel echo op haar stem zit en hoor ik de echo telkens langzaam verdwijnen naar de achtergrond. De stem van Stacey herken ik direct, het is dat ze nu in mijn hoofd zit in plaats van voor mij te staan, verder kan ik geen heel vreemde zaken ontdekken. Heel gemakkelijk glijd ik weg in de relaxstand onder de zoete stem met de band op de achtergrond. Opvallend hoeveel nadruk op de stem zit, de band is op een luidsprekersysteem nadrukkelijker aanwezig. Aangenaam is dat de hoofdtelefoon niet alle geluid van buiten afsluit, ik hoor nog praten in de winkel, de winkelbel en het koffiezetapparaat. Persoonlijk vind ik dat fijn, het gevoel te leven in een claustrofobische bubbel staat mij tegen. De serene rust op de oren is bijna slaapverwekkend met een CD als deze, daarom snel op zoek naar wat meer actie van Oscar Peterson en “You look good to me”. De gestreken bas uiterst rechts laat heel veel van de snaren horen, kan niet zoveel energie leveren in de lage tonen. De opname uit 1963 is best vreemd op een hoofdtelefoon, piano helemaal alleen in het midden, slagwerk aan de linker onderkant, de bas rechtsonder. Alsof de drie mannen niets met elkaar te maken willen hebben. De vervorming in de opname, niet in de hoofdtelefoon, wordt pijnlijk duidelijk. De Elear is een vergrootglas op hetgeen staat opgetekend in de FLAC file. Modernere jazz komt van Oystein Sevag en de CD “Pearl Collection”. Hier is de vervorming verdwenen en nemen de klanken mij mee op een reis door Noorwegen. Inmiddels behoorlijk gewend aan “dat ding op mijn hoofd” sluit ik steeds vaker de ogen en laat de muziek mijn geest overnemen. De concentratie op muziek is groter dan met luidsprekers, niet alleen vanwege de stilte buiten de muziek, het is een extra dimensie aan beleving. Zelfs de meest fervente tegenstander van personal audio raad ik aan toch eens een hoofdtelefoon op te zetten.

Ik blijf nog even in het hoge noorden, met een solo pianowerk van Ola Gjeilo en zijn “Ubi Caritas”. Hiermee mis ik de rijkdom van een vleugel, de romp die een belangrijke rol hoort te vervullen, het zijn het klavier en de snaren welke de boventoon voeren. Ik vind het lastig om mee te gaan in de muziek en ben benieuwd wat de Focal Clear op dat gebied als extra kan bieden. Aan het einde van de track, waar de laatste noten klinken sterft de vleugel langzaam uit en dan blijkt dat de romp wel degelijk aanwezig was, alleen zachter in volume en teveel overheerst door de eerdere noten. Dat een bas wel degelijk kracht kan zetten blijkt meer op “Life for rent” van Dido. Het stereobeeld blijft ook nu links-midden-rechts, waarna strijkers en orkest de ruimtes langzaam invullen tot een totaalbeeld. De drukte in het nummer en het klappen van handen op de maat maakt haast dat ik mij in een concertzaal ga voelen. Waar een overweldigend en goed afgesteld PA systeem zorgt voor kippenvel. Mijn reserves voor een hoofdtelefoon nemen elke minuut af geef ik grif toe. “Sand in my shoes” breekt dat gevoel in het intro even af, door elektronische geluiden die links en rechts opduiken en voor een verwarrende ervaring zorgen, na het intro is de beleving gelukkig terug en vult Dido mijn hersenpan met haar stem, een koortje en de band, net zo als eerder.

Van Elear naar Clear

“Ride across the river” van Dire Straits vormt een mooie overgang van de Elear naar de Clear. Een track waar eigenlijk alles in zit, stem, geluiden en effecten, gitaar, slagwerk, een stevige bas en een stereobeeld dat op een goede luidspreker de halve kamer in beslag neemt. De Elear houdt de muziek levendig en snel, breed in het hoofd uitgespreid. Stevig en een hoog volumeniveau draaien is echt niet nodig voor een totaalbeleving. De zang van Knopfler is naar mijn mening goed gevangen, de bas met zijn harde aanslag gaat diep in de lage regionen en laat zich gelden. Nu de geluiden gedoseerd opduiken aan alle kanten is de weergave spannend, in tegenstelling tot wat er gebeurde in het intro van Dido daarnet. Wisselend naar de Clear verandert de klankbalans, de lage tonen gaan een heel stuk dieper, belangrijker is dat de klank korter en sneller gaat worden. Met deze track geen ruimte voor romantiek, klappen op drums zijn kort en hard, gitaar springt er veel meer uit, zang gaat een stukje naar de achtergrond. Ook het stereobeeld is anders, kleiner en meer geconcentreerd in het midden van mijn hoofd. Al begrijp ik niet goed hoe dat kan, want linker- en rechterschelp kennen geen overspraak, noch elektrisch noch akoestisch, daar zou geen verschil te verwachten zijn tussen Elear en Clear. Toch is het geluidsbeeld tegelijk meer homogeen en rijker aan details door de betere scheiding van instrumenten onderling. Met de Clear gaan de ogen wijder open in plaats van dicht. Op zoek naar de romantische kant van de Clear grijp ik naar Eliane Elias en haar “Call me” van de CD “Dreamer”. De Clear van Focal is duidelijk zakelijker en meer precies dan de Elear, want je moet de zachtheid in de stem van Elias opzoeken in de track. De Clear graaft dieper naar de essentie van de opname, daarbij duidelijk meer bas biedend, niet in kwantiteit, juist in kwaliteit en diepte langs de toonladder. Het stereobeeld wordt meer naar voren gedrukt en komt op die manier wat dichter bij de beleving met een luidspreker.

Met de extra drive uit de Clear is Feetwood Mac’s “Big love” een klein feestje waarbij je moet oppassen om het volume in het enthousiasme niet te ver te willen opschroeven. Van dezelfde CD “Tango in the night” laat ik meer nummers voorbij komen op de Clear, ik hou wel van die korte harde klappen en de snelheid in de weergave. Met daaromheen elektronische geluiden, meerstemmige zang en de overige instrumenten. Kortom, de schoonheid van de hoofdtelefoon ben ik aan het ontdekken. Na de Fleetwood bende wordt het de tijd klassieke muziek de kans te geven, daartoe speelt het Guarneri Quartet voor mij strijkkwartetten van Dvorák, het kwartet bestaande uit vier, in 1987 al op leeftijd zijnde heren, het is de vraag of zij nog zullen leven. Wat wel leeft is zeker de muziek op de Clear hoofdtelefoon. Een fraai klankbeeld zonder scherpte, met veel dynamiek en details, fraai in balans van de hoge noten tot aan de laagste heb ik opgetekend. Weer staat het stereobeeld een beetje naar voren en dat is heel prettig om te ervaren. De beleving is intens zo dicht op het kwartet en zo dicht op de instrumenten. Luidsprekers zijn door omgevingsgeluiden zelden in staat een luisteraar extreem diep in de muziek te trekken zoals een hoofdtelefoon dat kan. Het vergrootglas van de hoofdtelefoon vereist wel een opname die klopt en zuiver is, een misser in de mix komt ongenadig tevoorschijn. Het uitvergroten van melodieën en klankbeelden gaat natuurlijk perfect met de muziek van Nik Bärtsch en zijn “Module 29-14”. Waar de Elear de lage tonen van de grote trom niet helemaal kon halen zet de Clear ze beter in het hoofd. De basis van de laagweergave is in de Clear ten opzichte van een luidspreker vergelijkbaar met het verschil van een vloerstaande luidspreker versus een monitor van hetzelfde merk in een gelijke reeks. Het ondergaan van Bärtsch op een hoofdtelefoon is bijzonder, om je heen gebeurt van alles in het muziekbeeld en de subtiele wisselingen van klank en snelheid vallen eens te meer op. Als de negen minute durende track is afgelopen heb ik het idee een reis te hebben gemaakt. Klanken vertaalden zich in beelden. De Clear is daar perfect toe in staat.

Best graag erbij

Ik zou mijn luidsprekers nooit definitief in willen ruilen voor een hoofdtelefoon, het geweld dat daaruit mogelijk is, het stereobeeld dat realistisch voor mij komt te staan in alle facetten, het haast naar de solist toe kunnen lopen, een hoofdtelefoon gaat dat niet vangen laat staan voor mij vervangen. Maar op momenten dat u terug wilt zakken in uw eigen bubbel zonder daar een omgeving mee lastig te vallen, is dat ideaal te verwezenlijken met een hoofdtelefoon. Bovendien is het de hoofdtelefoon die u haast op de stoel zet van de opnametechnicus en u laat genieten van de kleinste details, welke anders verloren kunnen gaan in omgevingsgeluiden. De Focal Elear en de Clear hebben elk een eigen manier van weergeven, in mijn oren is de Elear de vriendelijkste van de twee, het meest romantisch, de Clear is duidelijker, meer open, gaat dieper in de lage tonen en brengt energie in de weergave. De klankbalans in het midden en hoog wijkt niet zodanig af tussen de twee dat daar een koopargument te zoeken valt, het is naast het prijsverschil de presentatie van de muziek waar de beslissing zal liggen. De Clear is de betere van de twee, is tevens de duurste zoals te verwachten. Zit ook het lekkerste op het hoofd al was ik na uren intensief luisteren wel toe aan wat frisse wind om de oren.