De nieuwe Naim NAP 250 DR eindversterker vergeleken met zijn voorganger

Luisteren naar een vernieuwde eindversterker van Naim en twee nieuwe kabels van The Chord Company

Naim heeft de eindversterkers van de Classic-serie flink onderhanden genomen en onlangs kreeg ik de gelegenheid om bij Lexicom MultiMedia de nieuwe NAP 250 DR te beluisteren. Maar dat was niet het enige, want Rowan Dernee van Naim-importeur Latham Audio had ook een speciale Chord Signature interlink (van 4-pins DIN naar de speciale “XLR-achtige” Naim-stekker) en een Chord Signature Aray Power Cable meegebracht. Begrijpelijk, want Latham is ook importeur van The Chord Company. Volop nieuwe speeltjes dus! En ja, dan wordt van mij verwacht dat ik een recensie schrijf. Of dacht u dat ik zomaar naar al dat moois mocht luisteren? Laat ik dus maar beginnen met een globale beschrijving van wat er “nieuw” is in de NAP 250 DR.

Nieuw: Discrete Regulators
Een Regulator (regelaar) is een elektronische schakeling in de voeding van een apparaat, die tot taak heeft de stroomvoorziening zo gelijkmatig mogelijk te houden, waarbij “afwijkingen” in de aangeleverde stroom en voltage moeten worden gladgestreken. Onafhankelijk van de hoeveelheid stroom, die het apparaat op een bepaald moment vraagt. De kwaliteit en de efficiëntie van zo’n regelaar hebben een duidelijke invloed op de prestaties en de weergavekwaliteit van het apparaat.

In theorie heeft een Regulator geen uitgangsimpedantie (weerstand) en voegt hij geen vervuiling toe aan de stroomvoorziening. Dat zou een ideale situatie zijn, maar in de praktijk bestaat die helaas niet. Naim zegt, na veel onderzoek een Regulator te hebben ontwikkeld, die het geschetste ideaal dichter benadert dan alle “standaard-oplossingen” die op dit moment verkrijgbaar zijn. En het woord Discrete duidt aan, dat het hier niet om een chip gaat, maar om een schakeling die met aparte (discrete) onderdelen is opgebouwd.Naim-NAP-250-DR_Internal-lexicom-6x8

Naim stelt, dat de Discrete Regulator technologie niet alleen beter is in het aanleveren van een constante en gelijkmatige stroom, maar ook dertig (!) keer stiller dan de oplossing die tot nu toe werd gebruikt. Tenslotte heeft de NAP 250 DR voor beide kanalen een aparte voeding en dat moet eveneens een duidelijke verbetering in de klankmatige prestaties opleveren.

Even een vraagje tussendoor:… als Naim de NAP 250 DR helemaal dual mono (per kanaal gescheiden) opbouwt, waarom dan die vreemde aansluiting met één driepolige “XLR-achtige” stekker? Normaal worden twee aansluitingen aangebracht. Nu lijkt het erop alsof de min-pool van de twee kanalen samenkomt op één pin en dat is niet bepaald dual mono.
Maar, ga er maar van uit dat Naim ook daarvoor ongetwijfeld een eigenzinnige verklaring heeft. Naim doet wel vaker dingen “anders dan anders”… maar logisch is het niet.

Naim-NA009-transistor-lexicomNieuw: Naim Statement NA 009 transistoren
De nieuwe NA 009 transistor is geïntroduceerd in de Statement-serie, de peperdure top-serie van Naim. Dit type transistor is geheel opgebouwd uit non-ferro materialen. Hierdoor kunnen volgens Naim de microscopische trillingen, die worden veroorzaakt door parallelle geleiders op een PCB (Printed Circuit Board, ook printplaat genoemd), tot een verwaarloosbaar minimum worden gereduceerd. Naim zegt te hebben geconstateerd dat deze trillingen, die zich via het PCB verspreiden tot in de eigenlijke versterkings-schakeling, een duidelijk effect hebben op de weergavekwaliteit. Door dit effect vrijwel te elimineren, moet een grotere rust en een betere transparantie in het geluidsbeeld ontstaan. En Naim gaat heel ver in de reductie van deze micro-trillingen: zelfs de pootjes en de interne verbindingen in de transistor bestaan uit non-ferro materiaal en de warmte wordt afgevoerd via een keramisch koellichaam. Kortom: het typische Naim-perfectionisme.

Een ander voorbeeld van het onophoudelijk streven naar perfectie: Naim geeft elke NA 009 een eigen serienummer. Aan dat serienummer kan men zien, op welke “silicon wafer” (het plaatje waarop transistors worden gebouwd) een transistor is gemaakt. Zo kunnen de transistors worden gematcht (aan de hand van meetwaarden bij elkaar gezocht). Dit is een werkwijze, die bij buizenversterkers heel gebruikelijk is, maar er zijn niet veel fabrikanten die ook transistors zo zorgvuldig matchen.

Meer nieuws?
Ja, maar dat is natuurlijk logisch. Als je toch bezig bent, neem je ook de hele layout onder de loep. En dat is precies wat Naim zegt: er is aandacht besteed aan korte(re) signaalwegen, de plaatsing van de NA 009 transistors en de afvoer van warmte.
Tenslotte heeft Naim aangekondigd, dat bezitters van een “oudere” NAP 250/300/500 hun eindversterker kunnen laten upgraden. De prijs voor deze open-hart-operatie is nog niet bekend ligt voor de NAP250 rond de € 1500,- en is daarmee dus een stuk minder kostbaar dan de aanschaf van een nieuwe eindversterker.

The Chord Company
Natuurlijk wordt bij de NAP 250 DR netjes een standaard Naim-aansluitkabeltje geleverd, evenals een standaard netsnoer. Maar de echte hardcore audiofiel neemt daar natuurlijk geen genoegen mee. Het probleem is alleen, dat Naim blijft vasthouden aan die !@§*^~!! DIN-stekkers en die onduidelijke “XLR-achtige” stekker. En helaas zijn niet veel kabelfabrikanten bereid om voor die “selecte groep belangstellenden” een aparte kabel te maken. Maar The Chord Company heeft zich de moeite getroost om een Signature interlink te maken met aan de ene kant een 4-polige DIN-stekker en aan de andere kant Naim’s interpretatie van een XLR-stekker. Goed, het is een Signature en dus niet echt een goedkope kabel, maar dat past wel bij een NAP 250 DR. Alles op een vergelijkbaar niveau, nietwaar? Een keten is nu eenmaal zo sterk als de zwakste schakel. Ook een audioketen.

Chord-signature-aray-netkabel-lexicom-multimediaDan nu de Chord Signature Aray Power Cable. Eindelijk is hij er. Vanaf het moment dat ik hoorde dat dit netsnoer zou komen, heb ik er met stijgend ongeduld op gewacht. Eindelijk wordt het enorme gat in het Chord-programma tussen de uitstekende PowerChord en de onverslaanbare, maar zeer prijzige Sarum Super Aray Power Lead overbrugd. En gelukkig zit de Signature Aray qua prijs dichter bij de PowerChord dan bij de Sarum Super Aray.
The Chord Company geeft uiteraard niet al te veel geheimen prijs, maar op hun website staat vermeld dat de connectors met verzilverde contacten, de geleiders van verzilverd koper met een hoge zuiverheidsgraad, de meervoudige afscherming en de zorgvuldige afmontage allemaal bijdragen aan de kwaliteiten van deze nieuweling, die méér dan slechts een enkel graantje meepikt van de ervaring die is opgedaan bij de ontwikkeling van de Sarum Super Aray Power Lead. Aldus The Chord Company. Ik ben benieuwd…

Gebruikte apparatuur
Een serieuze eindversterker als de Naim NAP 250 DR moet uiteraard worden beluisterd aan een serieuze audioset uit een bijpassende prijsklasse. Dus heb ik in de winkel van Lexicom MultiMedia allerlei lekkernijen bij elkaar gezet en aangesloten. En dat leverde deze set op: de Naim NAC-N 272 voorversterker/netwerkspeler/DAC, de NAP 250 eindversterker (om te vergelijken met z’n opvolger), de B&W 803 Diamond luidsprekers, een Chord Sarum Tuned Aray Power Lead (aan de NAC-N 272), Chord Sarum luidsprekerkabels, Chord Indigo Tuned Aray Ethernet netwerk-kabel, Chord PowerChord (aan de NAP 250 en 250 DR) en natuurlijk de twee hierboven genoemde kabels van Chord. Plaats delict was, als gezegd, de winkel van Lexicom MultiMedia en dit keer niet de luisterruimte. Dat heeft onder andere te maken met het feit, dat de B&W 803 Diamonds beter tot hun recht komen in een wat grotere ruimte.

Luisteren
Tijdens het beluisteren van de verschillen tussen de “oude” NAP 250 en de vernieuwde NAP 250 DR dacht ik terug aan het moment dat ik (tijdens een Naim-luisteravond bij Lexicom MultiMedia) het verschil hoorde tussen de HiCap en de HiCap DR. Dat was de eerste keer dat mij het verschil werd gedemonstreerd tussen de Naim Discrete Regulator technologie en de reguleringstechnieken die vóór die tijd werden gebruikt. Ik weet nog, dat ik Rowan met grote ogen aankeek: kan zo’n groot verschil in weergavekwaliteit worden bereikt door “alleen maar” de regulering van de voeding te verbeteren? Ja dus. Bij het beluisteren van de nieuwe SuperNait 2, die eveneens deze vernieuwing onder de motorkap heeft, was ik opnieuw verbaasd over de vooruitgang in weergavekwaliteit, die door de DR-technologie wordt bewerkstelligd. En nu dus alweer.

Kort samengevat komt het hoorbare effect er op neer dat de ruisvloer beduidend lager ligt, waardoor de detailweergave subtieler en mooier wordt, de dynamiek aan overtuigingskracht wint en de algehele weergave beter los komt van de luidsprekers. De klank is meer open, beter doortekend, helder en fris. Eigenlijk zou ik aan de ontwikkelaars uit Salisbury willen vragen, waarom ze niet eerder met deze technologie zijn gekomen. Maar Naim’s wegen zijn ondoorgrondelijk…

En dan te bedenken dat de NAP 250 DR niet alleen de DR-technologie aan boord heeft, maar ook de NA 009 “torren”. Echt, het verschil met de “oude” NAP 250 is groot. Zó groot, dat met recht gesproken kan worden van een nieuwe eindversterker. Dit is geen simpele cosmetische facelift. Maar begrijp me niet verkeerd: hiermee wil ik niet zeggen dat de “oude” NAP 250 ineens hopeloos verouderd is en met donderend geraas van de “High End”-ladder is gevallen. Daarom zet ik het woord “oude” steeds tussen aanhalingstekens. De “oude” NAP 250 is nog steeds een fantastische eindversterker, maar de nieuwe NAP 250 DR gaat er gewoon een flinke stap overheen.

Andrea-Bocelli

Natuurlijk heb ik mij bediend van mijn referentietracks, waaronder La Voce Del Silenzio en Io Ci Sarò van Andrea Bocelli’s album Vivere. Alweer? Ja, want (a) het zijn uitstekende tracks, waar alles in zit om een set te testen en (b) omdat die muziek mij nooit verveelt. En dat telt ook mee.
Onmiddellijk bij het begin van het eerste nummer valt op, dat de NAP 250 DR fijngevoeliger te werk gaat dan zijn voorganger. De windgeluiden bij het intro, de vloeiende strijkers, de vleugel, het is allemaal doortekend, gedetailleerd, natuurlijk en gewoonweg erg mooi. De klassiek geschoolde stem van Andrea staat duidelijk los van het orkest en wordt in al zijn schoonheid gepresenteerd. Elke trilling, elke nuance is hoorbaar. En: echt elk instrument klinkt natuurlijk en is daardoor onmiddellijk herkenbaar, waardoor de focus niet alleen op de zang, maar ook op het orkest ligt. Het weergavebeeld is completer en meer genuanceerd. Een uitgekauwd nummer? Niets daarvan, het kippenvel staat op mijn rug en armen!
Het tweede nummer, waarop de Chinese pianist Lang Lang meespeelt, begint met een zeer abrupte inzet van orkest en vleugel. De dynamiekweergave van dit intro is weergaloos. Maar waar de “oude” NAP 250 nog wel eens de neiging had om zich hoofdzakelijk op kracht te focussen, heeft de nieuwe NAP 250 DR meer Fingerspitzengefühl. De gevoelig inzettende stem van Andrea Bocelli wordt subliem neergezet. Zeer delicaat, doortekend, emotioneel, Italiaans en gepassioneerd. De diepte in het geluidsbeeld is groter dan ik gewend was van de “ouwe”, waardoor het totale geluidsbeeld aan dimensionaliteit wint. Opvallend: ook de hoogte van het weergavebeeld lijkt beter, maar dat kan ook deels aan de 803 Diamond’s liggen, die zelf al aardig hoog zijn.

En nu ik toch bezig ben met het draaien van mijn referentie-tracks, pak ik het verzamelalbum Arabesque ook even mee. Track 15, de Prelude uit de Suite voor Cello solo BWV 1007 van J.S. Bach en track 11, de Danse Macabre van Saint Saëns.
De cello, bespeeld door Pieter Wispelwey, klinkt diep, zangerig, doortekend en meeslepend. Ik word meer de muziek ingetrokken dan ik gewend was. De NAP 250 DR gaat dieper, laat door de lagere ruisvloer meer minuscule details horen en klinkt melodieuzer in het laagste laag. Ik hoor Wispelwey nu duidelijk ademen en dat versterkt de indruk dat er een mens achter de cello zit, die zijn ziel en zaligheid legt in het vertolken van deze muziek. En door het reeds eerder genoemde Fingerspitzengefühl van de NAP 250 DR komt de cello zelf meer tot leven. Het instrument is levensecht aanwezig en bestaat hoorbaar uit een houten kast met darmsnaren en een strijkstok die is bespannen met paardenhaar.
De Danse Macabre laat duidelijk horen, dat de NAP 250 DR alles perfect onder controle heeft. Krachtig waar nodig, subtiel waar gewenst, doortekend en nooit het overzicht verliezend. De opbouw van het stuk is goed te volgen, de verschillende melodielijnen zijn goed van elkaar gescheiden en zelfs een triangeltje krijgt voldoende aandacht om een accent te kunnen aanbrengen. De muziek komt netjes los van de luidsprekers en staat redelijk vrij in de ruimte, waardoor een levendiger beeld ontstaat. Het geweld van de pauken wordt net zo fraai weergegeven als een solopassage op viool. De dynamiekweergave is verrassend goed. De weergave loopt nergens dicht, ook niet wanneer het orkest “vol gas” geeft. Erg mooi!

Chord Signature interlink
Nu vervang ik de standaard Naim-interlink door de speciale Chord Signature interlink. Ik draai dezelfde muziek opnieuw en… ik zit even verdwaasd om me heen te kijken. Gebeurt dit echt door alleen maar een interlink te verwisselen? Het weergavebeeld springt ineens veel strakker in focus. Ongelooflijk! De plaatsing verbetert enorm, waardoor ik bij wijze van spreken elke instrumentalist in het orkest kan aanwijzen. Breedte, hoogte, diepte: het klopt allemaal ineens perfect. Zowel bij de tracks van Bocelli als bij de tracks van Arabesque ontstaat een scherper gedefinieerd beeld met een sublieme doortekening van de orkesten. Ook de solo-cello van Wispelwey wint nòg meer aan definitie en detail. Omdat ik hem recentelijk live heb horen spelen, kan ik nu extra genieten van de kwaliteit van de weergave, die een heel eind in de richting van het vaak beschreven “live-gevoel” gaat.
Ik word weer eens hardhandig met de neus op de feiten gedrukt: in deze hoogwaardige audioketen is de standaard Naim-interlink de bottleneck. Niet dat die interlink nu ineens een dramatisch slechte dropveter is, maar het blijkt dat de NAP 250 DR tot veel méér in staat is, wanneer hij de vrijheid krijgt in de vorm van deze Chord Signature interlink. De NAP 250 DR beloont deze “gouden wissel” met een veel betere focussering en plaatsing, een vrijer klinkende weergave, een melodieuzere bas en een naar alle kanten vergroot stereobeeld. Instrumenten zingen heel mooi en de stemweergave wordt nòg boeiender. Dank u, Chord Company…

Chord Signature Aray Power Cable
Met grote nieuwsgierigheid herhaal ik de procedure, waarbij de Chord Signature interlink blijft zitten en de Chord PowerChord wordt vervangen door de Chord Signature Aray Power Cable. Zitten, muziek starten en… een diepe zucht van tevredenheid. Dit was precies waar ik op hoopte. Wéér een gouden wissel! En daarbij moet u bedenken, dat ik niet eens het standaard Naim-netsnoer heb gebruikt. Mijn uitgangspunt was de Chord PowerChord, een prima netsnoer dat op zich al een flinke stap in de goede richting is in vergelijking met een standaard dropveter. Maar nu ook het netsnoer op Signature-niveau is gebracht, laat de NAP 250 DR horen waarom de “systeem-synergie” tussen apparatuur en bekabeling zo belangrijk is.
Zonder alle muziek afzonderlijk te bespreken, kan ik zeggen dat de set in deze optimale (of zo u wilt: maximale) samenstelling heerlijk musiceert. De klank is voller en rijker. Met name in de bas is de winst onmiskenbaar (logisch, want daar is de meeste stroom nodig), maar eigenlijk geldt de winst voor het hele spectrum. Ik noteer kreten als: “vrij, dynamisch, uiterst genuanceerd, muziek komt echt los van de luidsprekers, uitstekende focussering, subliem stereobeeld, transparant, loopt niet dicht, goede separatie tussen instrumenten, harmonieus, perfecte controle, inktzwarte achtergrond”. Wat wil een mens nog meer?

audiophile-voices-2-lexicomMet name de stemweergave heeft nu een zodanig niveau bereikt, dat ik de verleiding niet kan weerstaan om ook een track van Alison Krauss te draaien. Ik ben nu eenmaal verliefd op haar stem, daar is niets meer aan te doen. Wanneer een audioset goed klinkt, boeit haar stem mij altijd weer. Gaat ergens in de keten iets fout, dan verlies ik mijn concentratie. Daarom is zij voor mij een goede graadmeter. Ik draai het nummer Stay, dat oorspronkelijk afkomstig is van haar album Forget About It, maar dat ook op het verzamelalbum Best Audiophile Voices II staat. De weergave is fenomenaal: de dobro van Jerry Douglas zingt als nooit tevoren, de (akoestische) gitaren zijn natuurgetrouw, doortekend en perfect geplaatst, de tikken op het drumstel zijn gortdroog, waarbij de bekkens ook echt als bekkens klinken. En de stem van Alison, die stem, die prachtige stem… kippenvel. Nee, ik bedoel: KIPPENVEL! Als ik mijn ogen sluit, is het alsof ze voor me staat. Dit is echt hogeschool-weergave.

Conclusie
Recenseren is een zware klus! Het valt niet mee om telkens naar zulke mooie muziek te moeten luisteren met dergelijke hoogwaardige audio-apparatuur. It’s a dirty job, but someone’s got to do it

Nu het serieuze(re) deel. Voor mij was er altijd een duidelijke scheiding tussen de Naim eindversterkers: de NAP 200 vind ik prachtig, verfijnd en muzikaal, maar nèt iets te zwak om “lastige” luidsprekers goed aan te sturen. De NAP 300 is een perfecte eindversterker om alle mogelijke luidsprekers aan te sturen, terwijl hij toch verfijnd en genuanceerd blijft en altijd alles onder controle heeft. Het enige nadeel is zijn prijs. Maar de NAP 250 vond ik teveel op kracht gefocust, waarbij de verfijning een beetje achterwege bleef. Niet iedereen is dat met mij eens, maar dat hoeft ook niet. Zoveel mensen, zoveel smaken.

Deze nieuwe NAP 250 DR is mijns inziens een absolute voltreffer. Eigenlijk is de NAP 250 DR de NAP 250 zoals hij altijd al had moeten zijn. De soepele kracht is gebleven, het vermogen om veel stroom te leveren (en dus “lastige” luidsprekers optimaal te kunnen aansturen) is ook gebleven, maar er is iets heel moois bij gekomen: verfijning, controle en Fingerspitzengefühl. De DR-technologie en de NA 009 transistors hebben van de NAP 250 DR een uitermate begeerlijke eindversterker gemaakt. Alleen… let op de kwaliteit van de bekabeling!

Mijn mening is, dat de NAP 250 DR een kwaliteitsniveau heeft bereikt, waarop het eigenlijk belachelijk is om met simpele standaardbekabeling te werken. Daarmee doet u de audio-apparatuur en uzelf schromelijk te kort. De interlink en het netsnoer uit de Chord Signature-familie hebben op een niet mis te verstane wijze duidelijk gemaakt, dat audio-apparatuur van dit niveau hopeloos wordt afgeknepen als er geen adequate bekabeling wordt gebruikt. Dat geldt niet alleen voor Naim, dat geldt niet alleen voor Chord, dat geldt voor alle merken, altijd en overal. Amen.

P.S.: Ik kan haast niet wachten tot ik de nieuwe NAP 300 DR kan beluisteren…