Twee verschillende DAC-concepten onderzocht op verschillen en overeenkomsten
In de conclusie van mijn vergelijkende recensie betreffende de AudioQuest DragonFly en de Meridian Explorer schreef ik, dat de DragonFly mijn lichte voorkeur had voor laptop-met-hoofdtelefoongebruik en dat ik de Explorer zou kiezen voor laptop-aan-audioset. Gezien de prijs van de Meridian Explorer (€ 299,00) ligt het dan voor de hand, een vergelijkende luistertest uit te voeren met een DAC van hetzelfde prijsniveau, die specifiek is ontworpen voor gebruik in combinatie met een audioset: de Musical Fidelity V-DAC II (bij Lexicom MultiMedia € 275,00 inclusief een AudioQuest Forest USB-kabel).
Voor een uitgebreide beschrijving van de Meridian Explorer verwijs ik naar de hierboven genoemde luistertest. Klik op deze link voor de complete tekst.
Musical Fidelity V-DAC II – beschrijving
De V-DAC II is, zoals de “II” aangeeft, de tweede versie van deze uiterst succesvolle DAC. De V-serie, die ook een hoofdtelefoonversterker, een phonovoorversterker, twee USB-S/PDIF-converters en een extra voeding omvat, is een serie uitgekiende producten in bewust eenvoudig gehouden behuizingen, waarbij de nadruk is gelegd op de klankmatige prestaties en niet op een oogstrelend uiterlijk. De behuizing is utilitair, eenvoudig, maar degelijk: een rechthoekig aluminium doosje met een losse stekkervoeding (“muurwrat”).
De serie I was zwart gespoten en bedrukt met een nogal merkwaardig lettertype; de serie II is uitgevoerd in naturel aluminium met een zakelijk lettertype, dat serieuzer overkomt. Aan de ene zijkant de ingangen, aan de andere de uitgangen. Dat zorgt voor korte signaalwegen, maar ziet er een beetje merkwaardig uit. Het duidt aan, dat dit apparaat niet is bedoeld om “in het zicht” in een audiorack te staan.
Wat zijn de verschillen? Ten opzichte van de oorspronkelijke V-DAC lijkt de “II” bijna opnieuw ontworpen te zijn. Enig speurwerk in de DAC zelf en enige aanvullende informatie van internet bracht een aantal opvallende zaken aan het licht, die ik de techneuten onder ons niet wil onthouden. Om te beginnen heeft de II een asynchrone USB-ingang, zodat de klok van de DAC verantwoordelijk is voor de timing van de data-overdracht en niet zo’n hopeloze computerklok. Dat scheelt behoorlijk in de jitterwaarden. De II heeft een modernere chip van Texas Instruments gekregen, de TAS1020B, die ook in veel duurdere DACs wordt gebruikt. Ook zijn de vele keramische koppelcondensatoren uit de I vervangen door Wima foliecondensatoren. Op grote schaal is gebruik gemaakt van SMD-onderdelen en veel onderdelen hebben een miniaturisatie ondergaan, waardoor de printplaat er opgeruimder uit ziet. De NE5532 opamps zijn vervangen door het “ultra-low-noise”-type 33078 en de Texas Instruments (Burr-Brown) DSD1792 DAC-chip is vervangen door de DSD1796, aangevuld met de (ongewijzigde) TI (Burr Brown) SRC4392 upsampler-chip. Tot zover de onderdelenlijst.
De V-DAC II heeft drie ingangen: coaxiaal S/PDIF (cinch, 24bit/192kHz), TOSLink en USB, beide tot 24bit/96kHz. Met een schakelaartje kiest u tussen S/PDIF (coaxiaal cinch / optisch TOSLink) en USB. Alle inkomende signalen worden standaard door de upsampler op 24bit/192kHz-niveau gebracht. Een inkomend 24bit/192kHz-signaal wordt uiteraard ongemoeid gelaten. Tenslotte vindt u aan dezelfde kant een ingang voor de voeding (heel klein stekkertje!) en twee LEDjes: een blauw LEDje geeft aan, dat de DAC aan staat en een groen LEDje licht op, wanneer de DAC is “ge-locked” op het inkomende signaal. De uitgang wordt gevormd door een stereo cinch-paar.
Aansluiten
Ik sloot de Musical Fidelity V-DAC II met een AudioQuest Forest USB-kabel aan op een USB-poort van mijn laptop. De verbinding tussen de V-DAC II en mijn voorversterker werd gemaakt met een Vertere Acoustics D-Fi interlink (2x cinch – 2x cinch).
De Meridian Explorer werd op de laptop aangesloten met het bijbehorende 10cm-kabeltje, dat ik niet kon vervangen door een audiofiel exemplaar vanwege de ongebruikelijke mini-USB-aansluiting aan de zijde van de Explorer. Ook de Explorer werd met een Vertere Acoustics D-Fi interlink (2x cinch – 1×3,5mm miniklink) aangesloten.
De V-Dac II werd onmiddellijk door mijn laptop (Windows XP) herkend als externe geluidskaart, voor de Meridian Explorer had ik inmiddels de bijbehorende driver gedownload. In de doos van de Meridian zit een gebruiksaanwijzing op A4-formaat, Musical Fidelity houdt het op een kleiner stukje papier met micro-lettertjes. Hier moet ik toch een berisping uitdelen, want de gebruiksaanwijzingen van beide DACs zijn erg summier en: alleen in het Engels! Niet dat ik moeite heb met Engels, maar apparaten die in Nederland worden geleverd, behoren mijns inziens te zijn voorzien van een Nederlandstalige gebruiksaanwijzing. Een kwestie van service. Foei, Meridian! Foei, Musical Fidelity! Niet iedereen spreekt Engels…
Luisteren
Om beide DACs lekker op temperatuur te brengen, hebben ze eerst enkele dagen staan spelen zonder dat ik er echt kritisch naar luisterde. Toen ik dat wel ging doen, bleken de verschillen kleiner dan ik had gedacht. Die vaststelling moet u bij het lezen van mijn bevindingen wel in het achterhoofd houden!
Uiteraard heb ik weer naar een aantal vaste favorieten geluisterd: het album New Favorite van Alison Krauss & Union Station, het album Bocelli van Andrea Bocelli, een celloconcert van Antonio Vivaldi dat wordt gespeeld door Ofra Harnoy en het Toronto Chamber Orchestra en tenslotte een Sonate für zwei Klaviere van Wolfgang Amadeus Mozart, gespeeld door het Dena Piano Duo.
Meridian Explorer
Het karakter van de Meridian Explorer was mij inmiddels bekend uit de genoemde eerdere luistertest: warm, rond, intiem en voorzien van een groot kleurenpalet, waarmee het muzikale plaatje rijk en vol wordt geschilderd. Voor de Explorer is “lekker luisteren” belangrijker dan de bekende audiofiele beoordelingscriteria. Vergeet niet, dat de Explorer is bedoeld om ook met een hoofdtelefoon te kunnen worden gebruikt en dan gelden toch iets andere criteria dan voor een DAC die is ontworpen om uitsluitend te worden ingezet in een audioset. In ieder geval lukt “lekker luisteren” uitstekend met de Explorer!
Alison Krauss staat vlak bij de microfoon en zingt het ene moment zacht, een tikje hees, zwoel en sexy, om het volgende moment met meer volume uit te halen en een kristalheldere melodielijn neer te zetten. De begeleiding door Union Station is ritmisch en melodieus, met prachtige solo’s van Jerry Douglas op zijn dobro. Volgende track. De mooie en typisch Italiaanse stem van Andrea Bocelli klinkt intiem, vol warmte en emotie, terwijl de klankkleuren van de begeleidende instrumenten daar perfect bij aansluiten en deze track tot een romantisch geheel maken, dat de oren streelt. De Explorer heeft een mooie basweergave, een rijk middengebied dat warm en kleurrijk de muziek tot leven brengt en een zijdezacht hoog zonder scherpe randjes, dat desondanks ruim voldoende detailweergave biedt.
Het cellospel van Ofra Harnoy vertolkt de muziek van Vivaldi uitstekend, met body en diepte. De orkestklank van het Toronto Chamber Orchestra is compleet, rond, uitgebalanceerd en zonder uitschieters. Zoals gezegd: “lekker luisteren”. Tenslotte laat ik de klanken van het Dena Piano Duo op me inwerken en terwijl ik geniet van de muziek van Mozart, verbaas ik me wederom over de behoorlijk realistische pianoweergave. Dat zo’n klein DACje tot zo’n mooie weergave in staat is! Meridian heeft erg z’n best gedaan, want dit is een pocket-juweeltje! Een klein aandachtspuntje: de bas is weliswaar mooi en vol, maar zou voor mij een tikkie strakker mogen. Dat zou de definitie ten goede komen.
Musical Fidelity V-DAC II
Wanneer ik overschakel op de Musical Fidelity V-DAC II, is het meteen duidelijk dat oprichter Anthony Michaelson andere dingen belangrijk vindt. De ambities van de V-DAC II gaan verder dan “lekker luisteren”. In vergelijking met de oorspronkelijke V-DAC, die in mijn beleving enigszins dun en ascetisch klonk, biedt de “II” een vollere en soepelere klank. Daardoor wordt het eindresultaat muzikaler en prettiger om naar te luisteren. In een rechtstreekse confrontatie met de Explorer biedt de V-DAC II een minder romantisch, maar beter gedefinieerd en transparanter stereobeeld. De kanaalscheiding is hoorbaar beter. Andere opvallende aspecten van de weergave: de ruimtelijkheid, de exacte plaatsing, de rijke detailweergave, de levensechtheid van veel instrumenten en stemmen. Maar ook een puntje van kritiek: soms treedt in het hoog een bepaalde hardheid op, een klein scherp randje dat er niet hoort. Dat is niet altijd prettig, maar het is mede een gevolg van het open en eerlijke karakter van de V-DAC II: garbage in is garbage out. Het is vooral de kwaliteit van de opname die de uiteindelijke weergave beïnvloedt.
De upsampling naar 24bit/192kHz, die standaard door Musical Fidelity wordt toegepast, zal niet ieders voorkeur hebben, want upsampling is nog steeds onderwerp van discussie (zie de diverse audiofielen-forums op internet), al kon ik er niets nadeligs aan ontdekken. In een interview dat ik op internet vond, zegt Anthony Michaelson hier het volgende over: “veel mensen vragen zich af: hoe kun je upsamplen van 16bit naar 24bit? Die extra bits zijn toch in het originele signaal niet aanwezig? Maar wanneer je upsampelt, verschuif je alle ruis, storingen en andere “rommel” naar een plaats buiten de audiobandbreedte. Daardoor wordt het muzieksignaal er niet langer door verstoord“. Een goede opname, die als 16bit-signaal wordt aangeboden, zal daadwerkelijk profiteren van de upsampling en zal prachtig klinken, maar slechte kwaliteit blijft slecht, ook al upsampel je tot in het ruimtestation ISS.
De muziek van Alison Krauss & Union Station klonk door de V-DAC II ruimtelijker en dankzij het scherper gedefinieerde stereobeeld ook beter georganiseerd. De gitaar, dobro en banjo waren beter van elkaar gescheiden en dus individueel makkelijker te volgen, maar de bas was iets aan de lichte kant. De stem van Alison Krauss had iets van de verleidelijke, zwoele klank verloren, maar daar stond tegenover dat zij duidelijker van de band was gescheiden en nu echt op de voorgrond stond. In het hoog was de hierboven genoemde lichte hardheid aanwezig, waardoor Alison in de hoogste uithalen soms lichtelijk glazig klonk. Desondanks was het totaalbeeld zeer realistisch, afgezien van de iets te lichte bas. Echt superstrak is de bas overigens bij geen van beide DACs, zonder dat dit direct storend wordt.
Ook Andrea Bocelli leverde iets aan warmte en intimiteit in. De opname klonk ruimtelijker, lichter en breder. Het transparantere stereobeeld gaf de musici meer individuele ruimte. De emotie en het Italiaanse karakter waren nog steeds aanwezig en dus bleef de essentie van de muziek intact. Andere accenten, dat is alles.
In het celloconcert van Vivaldi was de cello van Ofra Harnoy minder zwaar aangezet, waardoor het instrument zangeriger en vlotter klonk. Dat was een winstpunt, want de Explorer was mij in dat opzicht iets te romantisch. Het orkest won aan ruimte (breedte, diepte en hoogte) en de akoestische informatie kwam beter tot zijn recht. Dat maakte het totaalbeeld realistischer. Net als bij het orkest achter Andrea Bocelli trad bij de hoogste viooltonen dat kleine beetje hardheid op, maar dat moet ook weer niet worden overdreven.
Tenslotte de vleugels van het Dena Piano Duo. Noemde ik de Explorer al “behoorlijk realistisch”, de V-DAC II liet pas ècht de grootte van deze majestueuze instrumenten horen. Doortekend, zeer gedetailleerd, boeiend van de eerste tot de laatste noot. De subtiele verschillen in aanslag, waarmee iedere pianist zijn/haar handtekening zet onder een muziekuitvoering, waren goed hoorbaar. Ook het wegsterven van de tonen (decay) was meer aanwezig dan bij de Explorer.
Conclusie
Deze twee DACs zijn gebouwd voor verschillende doeleinden. De Meridian Explorer is gebouwd als portable USB-DAC, die aan een computer/laptop kan worden gekoppeld en naar keuze kan worden gebruikt met een hoofdtelefoon of als link naar een audioset. De Musical Fidelity V-DAC II is gebouwd als stationaire DAC bij een audioset, waar allerlei digitale bronnen op kunnen worden aangesloten. Dat kan variëren van het opwaarderen van een CD- of DVD-speler, het verbeteren van het geluid van een HDTV-decoder tot het aansluiten van een computer of laptop via de USB-aansluiting. De Explorer moet het doen met de 5V voeding uit een USB-poort, de V-DAC II heeft een stekkervoedinkje.
Die conceptuele verschillen, in combinatie met de verschillende interpretaties die de twee fabrikanten geven aan de weergavekwaliteiten, zorgen dat ik te maken kreeg met twee verschillende karakters. Toch waren de verschillen kleiner dan ik had gedacht, zoals ik aan het begin van “Luisteren” vermeldde.
De Meridian Explorer is een heerlijke muzikale reisgenoot, die de nadruk legt op “lekker luisteren”. Geen audiofiel chirurgenwerk, maar ontspannen achterover leunen en de oren laten strelen door de muziek. Ook thuis, aan de “grote” audioset, staat de kleine Explorer z’n mannetje en verwent hij de luisteraar met dezelfde kleurrijke, ontspannen en rijke muziekweergave. Luisterend met een hoofdtelefoon vond ik de Explorer soms iets te romantisch, maar dat is persoonlijke smaak. Wellicht vindt u de Explorer juist helemaal perfect. Zoveel zielen, zoveel smaken…
Aan mijn audioset viel dat romantische heel erg mee. De weergave was nog steeds ontspannen, kleurrijk, oorstrelend vol en rijk, maar dit keer was de muziek meer in balans. De detailweergave was ronduit goed en werd door mij als “behoorlijk realistisch” ervaren, hoewel de Explorer toch de warme tinten prefereerde.
De Musical Fidelity V-DAC II laat onmiddellijk horen, dat hij meer audiofiele aspiraties heeft en dat hij serieus genomen wil worden tussen de “grote jongens”. De transparantie, het grotere en meer doortekende stereobeeld, de detailrijkdom en de zeer realistische weergave zijn daar het bewijs van. Om die zaken beter tot hun recht te laten komen, geeft Lexicom MultiMedia tijdelijk een AudioQuest Forest USB-kabel cadeau bij aankoop en dat is geen overbodige luxe. In vergelijking met een standaard USB-computerkabeltje is het verschil in klank significant: meer openheid, een betere klank, meer details, doortekening, kortom: meer muziek!
De V-DAC II is een serieuze optie voor uw audioset, wanneer u digitale bronnen aan een beter geluid wilt helpen. Natuurlijk kent de V-DAC II zijn beperkingen. De bas is iets aan de lichte kant en zou strakker mogen zijn en in het hoog is soms sprake van een lichte hardheid. Maar gezien het bescheiden prijskaartje levert hij grote prestaties.
Welke DAC u kiest, zal afhangen van uw wensen: is hij alleen voor de audioset thuis bedoeld of moet hij ook mobiel inzetbaar zijn? De prijsklasse is vergelijkbaar, dus dat hoeft geen belemmering te zijn. Ook uw persoonlijke klankmatige smaak zal van invloed zijn op uw keuze. Daarom kan ik u niet zeggen, wat u moet kopen. Ik kan alleen de conclusie trekken, dat beide DACs veel waar voor hun geld leveren en dat u in beide gevallen een hoogwaardig audioproduct koopt, dat is ontwikkeld door een serieuze audiofabrikant met veel ervaring op het gebied van DACs.
Als ik een vergelijking moet maken, zou ik dat kunnen doen aan de hand van een oud cliché: de Meridian is het type van de zuidelijke, roomse bourgondiër die van het goede leven houdt, hoofdzakelijk op de grote lijnen let en zich niet druk maakt om kleinigheden; de Musical Fidelity is meer het type van de noordelijker wonende calvinist die hoge eisen aan zichzelf stelt, punctueel is en weet, dat ook details meetellen om een goede totaalprestatie neer te kunnen zetten.
Extra suggestie
Bij de Musical Fidelity V-DAC II had ik enkele kritiekpuntjes, waar ik nog even op terug wil komen. Het is goed mogelijk, dat de kleine stekkervoeding niet het beste uit de V-DAC II haalt. Het vervangen van de stekkervoeding door een betere, grotere en gereguleerde voeding zou de weergavekwaliteit een flinke oppepper kunnen geven. In deze recensie is dat niet gedaan, omdat dan de prijsniveaus niet meer vergelijkbaar zijn, maar Musical Fidelity levert een V-PSU II (€ 189,00), die componenten uit de V-serie van stroom kan voorzien.
Dit is een vrij prijzige optie, maar mijn ervaring is dat het effect niet te verwaarlozen is. De eerlijkheid gebiedt mij echter te vermelden, dat er ook andere bedrijven zijn die goede voedingen bouwen voor de V-DAC II (en veel andere apparaten die van fabriekswege worden opgezadeld met zo’n “muurwrat”). De keus is aan u. Google is geduldig.
Meer informatie over de Meridian Explorer (of bestellen)? Klik hier.