Chord Company Sarum T en AudioQuest Oak: Luidsprekerkabels in vergelijk deel 2

Na voor de lezers meerdere keren netsnoeren en interlinks met elkaar te hebben vergeleken komen net als vorige keer luidsprekerkabels aan de beurt. Hiervoor geldt hetzelfde als voor andere soorten kabels, het zijn geen losse onderdelen om zomaar willekeurig te kiezen, het zijn wezenlijke onderdelen van een complete installatie met een eigen klank en eigen kenmerken. Het aanwijzen van ‘de beste kabel’ is niet alleen onmogelijk gezien de enorme keuze aan kabels op de markt, de beste kabel is een kabel welke in uw set en binnen uw budget de hoogste prestatie levert op een door u gewenste manier. Vandaag ga ik luisteren naar een Chord Company Sarum T en hem vergelijken met een AudioQuest Oak. Een upgrade ten opzichte van de eerder beluisterde Chord Company Signature Reference en de AudioQuest Castle Rock. Hoe groot zijn de verschillen in kabels als de prijsklasse een forse stap omhoog gaat? Groeien merken naar elkaar toe of juist uit elkaar. Heeft een hele dikke geleider wel zin of is 2,5 mm2 wel genoeg. Ik ga op jacht naar de verschillen op een zelfde set al vorige keer en gebruik dezelfde muziek.

Oak

AudioQuest Oak is ontworpen als een dubbele bi-wire kabel, vormgegeven als een visueel aantrekkelijke enkele kabel. Oak maakt gebruik van de beste AQ massief koperen geleiders (Perfect-Surface Copper+), AudioQuest’s DBS (Dielectric-Bias System) en NDS (Noise-Dissipation System). Een recente aan de Oak zijn de nieuwe, glanzende ‘Hanging Silver’ 1000-serie Multi-spades en banaanstekers. Connectoren gemaakt volgens het ‘Hanging Silver over rood koper’ procedé waarbij de bananen en spades in een vat van extreem puur zilver ‘gehangen‘ worden. Er worden geen prestatie-verminderende tussenlagen (zoals Nikkel of andere legeringen) gebruikt. Oak maakt gebruik van extreem zuiver Perfect-Surface Copper+. De 6,63mm2 geleiders zijn massief omdat dit interactie tussen de draden voorkomt. De kwaliteit van het oppervlak is volgens AudioQuest van cruciaal belang omdat de geleider gezien kan worden als een spoor voor zowel de elektrische velden in een geleider als de magnetische velden buiten de geleider. Het gladde en pure Perfect-Surface elimineert volgens AQ hardheid in klank nagenoeg volledig en vergroot de helderheid ten opzichte van OFHC, OCC, 8N en andere kopersoorten. De extreme zuiverheid van PSC+ minimaliseert vervorming veroorzaakt door de grensvlakken tussen atomen, welke in alle metalen geleiders aanwezig zijn. De isolatie maakt gebruik van een met stikstof geschuimde polyethyleen isolatie op de positieve geleider. Door de grote hoeveelheid lucht in het geschuimde PE veroorzaakt het materiaal veel minder out-of-focus effecten dan andere materialen. De negatieve geleider is geïsoleerd met gedeeltelijk geleidend, koolstof-verrijkt polyethyleen. Het opmerkelijke materiaal zorgt ervoor dat er geen RFI in de versterker terecht komt. Dit heeft een klankmatig voordeel in de vorm van een minder diffuus geluid en een beter stereobeeld. Een natuurkundig gegeven is dat alle isolatiematerialen het signaal in de geleider vertragen. Wanneer een isolatiemateriaal geen voorspanning heeft gekregen zal het signaal ongelijkmatig vertragen, een probleem voor tijdsgevoelige multi-octaaf audiosignalen. Het DBS van AudioQuest zorgt voor een sterk en stabiel elektrisch veld dat de moleculen in de isolatie verzadigt en polariseert. Dat minimaliseert zowel energieopslag in de isolatie als de meervoudige niet-lineaire tijdsfouten. Verdere innovaties in de Oak zijn de Dubbel Counter Spiral geometrie en de Spread-Spectrum technologie, zorgend voor een gecontroleerde capaciteit en inductie in de kabel plus de vorm van de geleiders en de dikte zijn vastgelegd aan de hand van luistertesten en metingen. De prijs voor AudioQuest Oak in een lengte van 2 x 3 meter is € 3.930,-.

Sarum T

Sarum kabel was één van de meest bepalende kabels van The Chord Company, met daar in de Tuned/Super ARAY geleider geometrie, waarvan de Tuned ARAY een goed bewaart geheim van Chord blijft. Vanuit de Sarum is de Sarum T een doorontwikkeling met gebruik van Taylon als isolatiemateriaal. De oorspronkelijke isolatie was PFTE, het betere diëlektricum van Taylon zorgt voor een gehoormatige verbetering geeft Chord aan. Elke Sarum T kabel wordt met de hand gemaakt en is op bestelling leverbaar in elke lengte. De geleiders bestaan uit gepolijst OFC koper voorzien van een laag puur zilver. De configuratie is met getwiste aderparen. Beide geleiders zijn individueel afgeschermd, als in een kooi van Faraday, met verzilverd, geweven koper en een zware folie. De buitenmantel is van polyethyleen. De geleider doorsnede is 2,63 mm2 en de buitendiameter van de kabel is 2 x 8,5mm. In de praktijk is de getwiste kabel een heel stuk dikker, ten opzichte van de AudioQuest Oak nog enigszins “soepel” te noemen. De prijs voor Chord Sarum T in een lengte van 2 x 3 meter is € 4.500,-.

Single-wire

De set welke wederom ter beschikking staat omvat de populaire Hegel H360 versterker en de Hegel Mohican CD-speler, onderling verbonden met een Chord Company Sarum T Super ARAY interlink. De luidsprekers zijn de B&W 804 D3 Diamond. Muziek komt uiteraard alleen van CD. Ik wissel tussen de twee paren luidsprekerkabel, beiden uitgevoerd in single-wire met bananen aan de uiteinden. De bi-wire terminals op de B&W zijn doorverbonden met jumper wires.

First Manhattan

De Oak levert een behoorlijk groot stereobeeld, vooral in de hoogte, goed losgekomen van de weergevers al is het stereobeeld niet erg diep. Gelijk al een verbetering ten opzichte van de Castle Rock uit het vorige verslag. Slagwerk is heel direct en hakt behoorlijk, wat erg fraai is en alles te maken heeft met de snelheid van de kabel. Op het slagwerk is een lichte echo hoorbaar. Warnes stem is goed verstaanbaar, helder, met gelukkig weinig slisgeluiden waar de CD zo berucht om is. De weergave is aan de kale, schrale kant wat betreft de lage tonen. Snelheid en detaillering vallen op, waarschijnlijk mede door de afwezigheid van (teveel) bas. Vooral de slagkracht maakt indruk met Oak, ook na meerdere keren draaien blijft dat gegeven de belangrijkste aandachttrekker. Sarum T laat nog meer echo horen op de drums. Warnes stem komt meer uit de verf, met een zachtere klank, warmer, omfloerster en aangenamer. De algemene indruk is minder explosief dan daarnet, juist vlakker en eenvoudiger. Maar wel in een groter stereobeeld qua diepte en breedte, minder in de hoogte ten opzichte van Oak. Haar stem staat met Sarum T op de hoogte van de tweeter. Instrumenten en stem zitten dichter op elkaar en zijn minder gemakkelijk individueel te volgen dan eerder. Nog steeds is er weinig laag aanwezig, al mis ik dat minder dan met de Oak. Bij het intro is de mannenstem beter te verstaan. Het knallende hakken is verdwenen en het volume lijkt een paar decibel te dalen. Voor mijn gevoel heeft een Oak meer het tempo van de track te pakken en is Sarum T te vriendelijk van karakter voor deze stevige rock.

Droevig Nantes

Sarum T maakt een schitterend onderscheidt tussen stem, piano en bastonen. Sfeer is erg op zijn plaats met een snik in de stem van Bruel. Als er meer instrumenten mee gaan doen vervaagt de definitie en de scheiding, wordt het beeld een tikje rommelig. De piano waarvan vooral in het begin alleen de hoogste noten worden gebruikt geeft de klank van de snaar en het mechaniek een extra dimensie mee. Stemmig wordt het als na de piano de stem invalt en even laten een lage toon wordt toegevoegd. Met daarachter een ijle hogere toon. Voor de liefhebber van Bruel en/of Barbara wordt door Sarum T een hoofdgerecht geserveerd aan deze versterker. De Oak duwt de piano naar achteren en haalt de ijle toon naar voren. Net als de minstens twee meter dichterbij gekomen Bruel. De bas gaat minder diep dan met een Sarum T, valt echter wel meer op. De mooie samenhang tussen zang en instrumenten is verdwenen en ook mist Bruel de snik zijn stem. Niet dat hij ineens staat te jubelen, het is een gevoel dat is verdampt, verdriet maakt plaats voor een zakelijke benadering, bijna onverschillig op sommige momenten. Zonder de volumeregelaar te hebben aangeraakt is het toch of de Oak wat harder speelt, wat kennelijk alles te maken heeft met het feit dat de kabel de muziek naar voren duwt. De keuze blijft lastig, beide kabels bieden veel genoegen, toch na een paar keer kabels wisselen en de track meerdere malen de revue laten passeren kies ik voor de Sarum T, juist omdat de emotie in het nummer naar voren komt.

Live in Parijs

De Oak is blijven hangen aan de versterker tijdens “Devil may care”. Diana Krall’s piano aan het begin van de track is niet echt indrukwekkend. Als het publiek in de zaal gaat klappen na de pianosolo lijkt het publiek in een punt naar achteren te zitten, hoe dieper de punt raakt, hoe smaller het beeld. Het nummer klinkt haastig, te haastig en daardoor rommelig. Het stereobeeld blijft tussen de speakers zitten en komt angstig dichtbij, mede daardoor verdwijnt de indruk naar de prullenmand bij een live concert aanwezig te zijn. Bekkens staan erg laag afgebeeld. Zoals ik inmiddels gewend ben van de Oak zijn de drumslagen in de solo behoorlijk explosief. Dat is niet genoeg voor een topnotering terwijl ik wel degelijk kan waarnemen waar de kracht van deze kabel zit en waar de prijs op is gebaseerd. Mijn oordeel heeft zeker te maken met de set en niet te vergeten mijn voorkeur. Een voorkeur die ik telkens probeer te vermijden door te zoeken naar en het benoemen van objectieve elementen. Tijdens een tweede en derde keer draaien van Krall wordt mijn mening niet bijgesteld, het haastwerk maakt lekker achterover luisteren schier onmogelijk. Sarum T laat de piano al gelijk warmer en ronder klinken, weg is de haast en welkom de rust. Doordat de pianoklanken losser komen van de weergevers en tegelijk op afstand blijven staan is de onrustige druk verdwenen. Na het intro spreidt het publiek zich uit door de zaal tijdens het applaus. Als Krall er daarna de vaart inzet is de weergave minder spectaculair dan met de Oak het geval was. Mag ik oneerbiedig het vergelijk trekken tussen de beheerste Engelsman (Chord) en de luidruchtige Amerikaan (AudioQuest), zoals we de karakters herkennen uit stereotypen. Zeker, de Sarum T is minder spectaculair, biedt daarentegen beter de muziek aan en komt dichterbij het concert zelf. Helaas is de drumsolo een heel stuk minder explosief dan eerder, toch is er aan details geen gebrek in de grotere wolk van geluid. Chord weet telkens opnieuw muziek helemaal los te laten komen van de weergever.

Hey Londen 

“Hey now” van London Grammer laat met Sarum T de echo op de stem lang naar achteren weglopen, met een galm naar links en rechts. Als de stem van karakter verandert is er een zo wezenlijk verschil in klank dat je je afvraagt of de zangeres wel dezelfde is gebleven. De Sarum T is een beetje te lief voor London Grammar, je verwacht meer impact en slagkracht, of een nog dieper grommend laag dat moet rollen. Ingetogenheid is op andere momenten welkom, niet met deze formatie. Wel krijg ik alle details voorgeschoteld, bemerk ik een fraai stereobeeld, vind ik rust in de weergave en absolute soepelheid om het nummer naar het einde te dragen. De Oak knalt meer en speelt directer. Weg is de heel lang lopende galm, om plaats te maken voor puntigheid en onderscheid tussen stem en instrumenten. AudioQuest is de kabel welke pop en rock bevoordeelt ten opzichte van Chord. Luister eens naar het laag dat een paar strepen harder lijkt te staan en dieper gaat dan daarnet. Ik krijg met de Oak het idee tijdens een mastering sessie in de studio te luisteren. Echt mooi op London Grammar deze kabel waarmee de pit terugkomt terwijl ik met Chord daarnaar bleef verlangen.

Zoet Wenen

Tijdens het klaarzetten van alle spullen liet de CD van Ivo Pogorrelich met piano sonates van Mozart al draaien terwijl de Oak als eerste aangesloten was. Ik merkte dat ik steeds verder in het spel werd getrokken en de set bijzonder waardeerde. Een heel goed teken, dat onbewuste waarnemen van kwaliteit, geen moment van verstoring trad op. Nu zit de Oak weer op zijn plaats met bananen in de versterker en de luidspreker gestoken. Ditmaal luister ik intensief en weer sluit ik de schoonheid van het spel in mijn hart. Zelfs al vind ik de klank van de vleugel eerder hard en aan de mechanische kant dan romantisch. De Oak doet erg zijn best de muziek te dragen zonder in te leveren op passie en snelheid. Sarum T maakt de vleugel groter, laat meer horen van romp en klankboord, speelt minder intens en daardoor vloeiender. Legt meer gevoel in de weergave al werkt dat versluierend. De speelsheid keert terug in het pianospel, de vrolijkheid. Net als bij Bruel is het de Sarum T gelukt om emotie naar buiten te brengen. Meer op afstand gehouden, verwijderd van muren in de ruimte geplaatst en niet met de microfoon er bovenop. Briljant mooi van klank en spel. Wat een fraaie kabels zijn de Sarum T en de Oak. Al hebben beiden een eigen karakter, de karakters benaderen elkaar eerder dan in de vorige sessie met Chord Company Signature Reference en AudioQuest Castle Rock het geval was.

Rechtvaardigen

Is het te rechtvaardigen om zoveel geld uit te geven aan luidsprekerkabels, het dubbele van een vorige sessie? Dat schept een vraag die lastig te beantwoorden valt. Aan de pluszijde van de streep komen zaken te staan als toegenomen rust in de weergave, het absolute ontbreken van randjes en scherpte, de intensere detaillering, het zeker met AudioQuest Oak gegroeide stereobeeld en de soepele weergave van Chord Sarum T. De beleving van de muziek is met beide hier beschreven types kabel weer en stap verder gekomen ten opzichte van Castle Rock of Signature Reference. Aan de overzijde lonkt het besteden van meer geld aan versterking in plaats van aan kabels. Ook daar zijn nog stappen te zetten. Een door mij meegegeven overweging voor een luisteraar, hij of zij zal vervolgens zelf tot een besluit moeten komen. Voor mijn gevoel is de kabel ditmaal de weg om in te slaan als het budget het toelaat. Deze sessie gaf meer muziekplezier dan de vorige, niet in een overdosis, wel in een subtiel groter genoegen. Opvallend gegeven is dat ik bemerkte dat de verschillen tussen de kabels op dit niveau kleiner zijn geworden dan vorige keer het geval was. Wie eerder voor Chord koos in de vorm van interlinks en netsnoeren heeft in dit geval alle reden om voor de luidsprekerkabel bij het merk te blijven, hetzelfde gaat naar mijn mening op voor de AudioQuest klant.