Cambridge Audio EXN100 en EXA100: Streamen en versterken naar Spendor luidsprekers
Met enige regelmaat brengt Cambridge Audio nieuwe modellen uit, waarin de laatste technologie van het bedrijf is toegepast. Ditmaal een versterker en een netwerkspeler die veel mee hebben gekregen van de Edge serie van het merk. Zoals we gewend zijn van dit inmiddels oude bedrijf, de historie gaat volgens mij terug tot in de jaren 60 van de vorige eeuw, wordt veel waar voor het geld geleverd.
Geen fancy kasten met enorme fronten, in de simpele maar fraaie behuizingen gaat uitgekiende techniek schuil. Datgene waar het uiteindelijk om gaat. Degelijk en betrouwbaar, hedendaags, goed te bedienen en ondersteund door een serieuze importeur. Niet voor niets staat Cambridge Audio al jaren in de schappen van Lexicom Multimedia demonstratie klaar opgesteld. Vandaag koppelen we aan de nieuwste versterker een paar Spendor luidsprekers en de in 2024 eveneens geïntroduceerde EXA100 netwerkspeler. Wij gebruiken Chord Company kabels om alles onderling, op het netwerk en op netspanning aan te sluiten.
EXN100 netwerkspeler
Cambridge Audio heeft de reeks netwerkspelers verder uitgebreid, ditmaal met een hoogwaardige EXN100 netwerkspeler, die desnoods als voorversterker kan werken met zijn ingebouwde volumeregeling. Uiteraard werkt de EXN100 met de eigen StreamMagic App van het merk. Een intussen 100% betrouwbare App met volledige functionaliteit. De EXN100 heeft veel DNA van zijn meer kostbare familielid uit de Edge serie, immers kennis opgedaan met kostbaarder modellen daalt bijna altijd af naar beneden. Zoals je tegenwoordig mag verwachten kun je de EXN100 zowel wireless als bedraad op ethernet gebruiken om eigen muziek te streamen of gebruik te maken van streamingdiensten als Tidal, Qobuz, Deezer, Spotify en internetradio. De EXN100 is bovendien Roon Ready voor wie zijn muziekbibliotheek wil aanvullen met details over artiesten, over muziek en random of gestructureerd wil graven in het muziekaanbod. Een EXN100 is op vele manieren toegankelijk, denk aan AirPlay2, aptx HD Bluetooth en zelfs Chromecast. Ook aan ingangen is er geen gebrek, wat te denken van HDMI eARC voor uw tv en films? Andere inputs zijn USB, S/PDIF via RCA en Toslink. Uitgangen zijn er zowel ongebalanceerd via RCA als gebalanceerd via XLR.
De voorzijde van het in twee tinten grijs uitgevoerde apparaat kent een keurige display waarop artwork kan worden afgewisseld met informatie over de stream, VU meters of een klok. Aan de rand van de display zitten kleine druktoetsen voor stop/spelen/skip etc. Cambridge Audio houdt een standaard breedte van 430mm aan, makkelijk voor een audiorek. Intern vinden we voor de conversie van digitaal naar analoog een ESS ES9028Q2M dac aan. Zodat PCM streams tot 24 bits 192 kHz native worden omgezet. Via USB worden streams tot 32 bits 768kHz geaccepteerd aan de ingang. In de formaten ALAC, WAV, FLAC, AIFF, DSD (x512), WMA, MP3, AAC, HE AAC, AAC+ en OGG Vorbis. De EXN100 is in energie-opname groen, heeft een verbruik van maximaal 30 Watt, in netwerk stand-by minder dan 2 Watt en in Eco mode minder dan 0,5 Watt. Al is een EXN100 te gebruiken met elke willekeurige versterker, hij vormt een prachtig paar met de nieuwste Cambridge Audio EXA100 versterker.
EXA100 geïntegreerde versterker
Cambridge Audio zegt zelf drie jaar te hebben gewerkt aan hun EXA100 versterker. Gewerkt aan het ontwerp, de uitvoering en natuurlijk is er veel geluisterd. Net als in een EXN100 netwerkspeler is ook hier Edge DNA in verwerkt, met name uit Edge M monoblokken. Hetgeen resulteert in een 2 x 100 Watt aan 8 Ohm geïntegreerde versterker (155 Watt aan 4 Ohm), ingesteld in klasse AB. Trots zegt Cambridge Audio te zijn op de ringkerntransformator, speciaal ontwikkeld voor audio, al is dat geen unique selling point ten opzichte van concurrenten. Qua aansluitingen heeft een EXA100 wel een streepje voor op velen, namelijk gebalanceerde ingangen, dubbele luidsprekeraansluitingen, een subwoofer uitgang en digitale ingangen. Net als op de EXN100 zien we HDMI eARC en Bluetooth aptX HD. Digitaal USB, S/PDIF en Toslink. Daarvoor is een ES9018K2M Dac chip ingebouwd. Die kan werken tot 24 bits 384 kHz en DSD 256 over USB. Naast XLR zijn er vier RCA ingangen beschikbaar en één RCA lijnuitgang. Op de voorkant zit een hoofdtelefoon uitgang met 6.3 mm jack plug. Triggers, een seriële bus en het eigen Cambridge Audio systeem voor onderlinge communicatie tussen apparaten is allemaal voorhanden.
Zoals het een echte klasse AB versterker betaamd neemt hij maximaal 1200 Watt op uit het lichtnet, maar dan moet u wel erg, erg hard spelen. In stand-by minder dan 0,5 Watt. Al zie je geen andere info op de display aan de voorzijde dan symbolen die de functie aangeven van de kleine druktoetsen er naast, de display is exact zo breed als die op de EXN100. De zachte verlichting is een zegening vergeleken met fel blauwe LED’s bij andere merken. Een goede afstandsbediening behoort tot de standaard levering. Zwart uitgevoerd met witte letters en daarmee duidelijk leesbaar. Hulde!! Jammer is dat de volumeregeling met de AB in erg grote stappen gaat, waardoor ik toch nog met regelmaat aan de grote volumeknop op de voorzijde van de EXA100 draaide.
Spendor A7 luidsprekers
Hoewel de hoofdrollen zijn weggelegd voor de twee Cambridge Audio apparaten kan ik het niet over mijn hart verkrijgen om Spendor Audio A7 luidsprekers niet kort aan te halen. Een A7 is een bescheiden model dat met spikes stevig op de vloer staat. Bestemd voor muziekliefhebbers die slechts een bescheiden plaats in willen ruim in het interieur voor luidsprekers en toch volop willen kunnen genieten van muziek. Niet lastig voor een versterker om aan te sturen is het tweeweg systeem met een 22mm dome tweeter en een in eigen huis ontwikkelde en vervaardigde Spendor 8 inch mid/woofer. De woofer heeft ondersteuning van een lineair flow reflexpoort. Nuttig maar niet zoemend door de speciale opening. Met een rendement van 88dB aan 8 Ohm ideaal voor gebruik aan bijvoorbeeld een Cambridge Audio EXA100 versterker. Al meet een Spendor A7 maar 93,4 mm hoog, 180 mm breed en 305 mm diep, hij weegt een betrouwbare 17,7 kilo per stuk. Is leverbaar in zwart eiken, walnoot, natuurlijk eiken en in zijdemat wit. Als bescherming tegen kindervingers zit er een zwart frontdoek bij in de doos. Toch nog te groot? Er is nog een A4 en een A2 leverbaar.
Muziekplezier
Lekker wennen met Lucie Horsch en haar blokfluiten, Inger Marie Gundersen met een rauwe stem, Annie Lennox met haar album Diva, ondertussen de App uitpluizen en naar de settings kijken van de netwerkspeler. Qobuz als bron, rechtstreeks vanuit de App die intussen perfect functioneert en heel compleet geworden is. Roon mag van Cambridge Audio, maar nodig is het echt niet meer voor de bediening. Laptop in de aanslag en op jacht naar fraaie muziekvoorbeelden.
Rachelle Ferrell is en blijft een favoriet die ik met liefde weer eens aan u voorstel. Je moet ervan houden, haar stembereik is erg groot en al kan ze letterlijk gillen, het is wel een fenomeen met een geweldige stem. Haar optreden op een jazzfestival in Montreux was haar definitieve doorbraak. Daarvan zijn een aantal 
tracks live opgenomen, zoals ‘Prayers dance’ dat door de aderen van Cambridge Audio zal stromen. Bas, drums, piano en zachtjes inkomend Rachell zelf. Helder opgenomen in deze kleine setting. De manier waarop de muziek wordt overgedragen geeft met verve een live gevoel. Niet te dicht op het podium zittend zie ik haar wel voor mij. Haar stem steeds intenser en de band steeds verder naar de achtergrond schuivend. Niet al te breed neergezet, vrij en los van de twee Spendor luidsprekers die op hun rustige wijze de muziek vrijgeven zonder zelf de aandacht te trekken. De ijselijke gilpartij van Ferrell is loepzuiver en blijft om aan te horen. Dat kan anders weet ik en dit is echt wel een compliment voor het systeem dat hier speelt. Het kan op mindere sets al snel teveel worden en ontaarden in een vocale ramp. Het speelt zo lekker dat ‘My funny Valentine’ onvermijdelijk volgt. Hoe krachtig de piano dit keer, hoe subtiel de bas en het slagwerk. Cambridge Audio met Spendor zorgt voor een heel prettige combinatie. Qua spelen en visueel. Met de stem van Rachelle is het bewijs al geleverd dat voor vocale jazz dit systeem meer dan geschikt is. Dynamisch, snel genoeg, ritmisch, rustig gehouden in de lage tonen en nergens scherp in hetgeen de tweeter moet presteren.
Tegen jazz aanhangend en veel klassiekers bevattend is ‘Piano bar’, een album van de Franse Patricia Kaas. Merendeels gezongen in het Engels ditmaal. Een heerlijk album voor late uurtjes luisteren op een zacht en oor strelend volume. Kaas heeft van haarzelf een best wel rauwe stem, ze kan ook met rock een zaal vullen en helemaal gek maken, toch valt het mij op dat ze een slis op de stem heeft die net een tikje teveel is naar mijn idee. Wat uitstekend op te lossen zal zijn met een ander kabeltje tussen streamer en versterker. Het is gewoon een helder en transparant systeem dat is neergezet. Ook het naar achteren schuiven de twee luidsprekers richting de muur geeft wat meer body. Iets dat met een Spendor A-serie luidspreker geen enkel probleem is. De bas heeft een melodieuze impact op de muziek, vet en diep genoeg om te overtuigen. Wat romantiek is toegevoegd aan Kaas met strijkers, slagwerk is overeenkomstig een echte pianobar zacht en ondersteunend. Soms is het een kwestie van geconcentreerd luisteren naar bekkens, om vervolgens te ontdekken dat ze hun metalige klank hebben meegenomen naar de luisterruimte van Lexicom Multimedia. Wat de App van Cambridge Audio niet geeft, Roon daarentegen wel, is wie de mee spelende artiesten zijn zoals de trompettist op ‘Un homme et une femme’. Zowel het album als het opgestelde systeem zijn verslavend en het kost moeite om afscheid te nemen van mijn geliefde Franse Kaas.
Naar Lapland
Afstappend van gebruikelijke muziek speel ik van de Lapse Marie Boine een track met de naam Áio Ana. Wat gaat dat laag diep door de grote trommels die zij gebruikt voor haar muziek. Prachtig de meerstemmige zang, waarvan ik uiteraard geen woord begrijp. Muziek blijft maar loskomen van de weergevers, heeft een behoorlijke diepte en veel hoogte afbeelding, blijft nog altijd geconcentreerd tussen de twee weergevers. Komt in lichte mate op je af, wat erg afhankelijk is van de opname en daarmee geen eigenschap is van Cambridge Audio, eerder een bewijs van het volgen hetgeen de opname aanbiedt. Ik laat mij meevoeren over de vlaktes van Lapland. Mocht u deze muziek al vreemd vinden, een ander album van Marie is ‘Idjagiedas’ en daarop staan de meest vreemde klanken, nog altijd met trommels die dieper gaan dan diep in het frequentiebereik. Een wonder dat een Spendor A7 dat weet weer te geven, met dank aan de strakheid van de Cambridge Audio EXA100 versterker, die meer dan genoeg vermogen levert om aangenaam te luisteren naar de stevige klanken. En voor het eerst gaat de muziek tot buiten de luidsprekeropstelling en wordt breder dan ik tot nu toe voor mogelijk hield.
Op de klassieke tour met celliste Sol Gabetta. Zij speelt samen met het Münchener Philharmoniker werken van Shostakovich, niet direct een favoriete componist voor mij, maar zowel het spel van Sol als de uitstekende opname maken het tot een boeiend muziekgeheel. Heel mooi hoe dit Cambridge Audio duo van heel zacht spel met filigrane details elke nuance weet te bewaren. Met achter de soliste een grommend orkest dat tot ver in de diepte reikt. Terwijl op andere momenten gegrepen wordt naar elektrisch vermogen om de luidsprekers met kracht aan te drijven. Want als het orkest tot leven wordt gewekt als ware het een Dance Macabre, dan stijgt het volumeniveau simpelweg mee zonder enige restrictie. Steeds intenser wordt het spel, steeds lastiger de instrumenten om weer te geven, met als blijvende, centraal geplaatste soliste de cello van Sol. En ja hoor, dit gaat alweer bijna van muur tot muur zo breed in de luisterruimte. De weergave is zuiver en spannend te noemen. Toont spierballen als de pauken zich roeren, blijft doortekend en subtiel als de cello soleert op een nauwelijks waarneembaar volume.
Ook cellist Yo-Yo Ma leverde samen met Kathryn Stott een fraai album af in 2024 met de titel ‘Merci’. Vleugel en cello, nu in een samenspel. Een soort van eerbetoon en tegelijk afscheid van Stott die 40 jaar lang met Yo-Yo Ma samenwerkte. Het zijn toegankelijke Franse melodieën, gekozen omdat Yo-Yo Ma zijn roots heeft in Parijs. Het levert een pareltje op dat in hoge resolutie wordt aangeboden op streamingdiensten. Zonder toevoeging van een orkest en daarmee minder spannend dan Gabetta van daarnet, wel intenser en gedrevener. Alsof beide muzikanten beseffen dat het de laatste keer is dat zij samen spelen en elkaar willen opjagen in virtuositeit. Deze muziek ken ik ook van spelen op veel kostbaarder systemen dan de combinatie van Cambridge Audio en Spendor, ik verzeker u dat impact en zuiverheid niet veel anders zijn. Je kunt zout op slakken leggen als het gaat om rust in de weergave, om microdetails afgezet tegen een absolute stilte, afbeelding misschien, maar wie zich concentreert op de muziek zal ongestoord en diepgaand kunnen genieten van de schoonheid van het spel.
Het Krauss gevoel
Weg van klassieke muziek en op naar het midden van de USA waar Alison Krauss en Union Station samenwerkten aan het album ‘New favorite’ dat in de loop der jaren een standaard album is geworden in de ruimtes van Lexicom Multimedia. Ik mag niet ontkennen dat de weergave aan de scherpe kant is, terwijl ik mij ineens herinner dat ik voor de vorige review een prachtig accessoire in handen had. Het EE1 ethernet filter van English Electric. Het ligt nog voor het grijpen en zie hier, het wonder geschied, de scherpte is grotendeels verdwenen! Er voor in de plaats komt warmte, diepgang, een grotere stage en het lijkt wel of de dynamiek nog groter is geworden. Helemaal volmaakt is het nog niet, een eigen opslag met eigen geripte opnames blijf ik prefereren boven streamingdiensten, maar ik geniet als vanouds van Alison en haar kompanen. Chris Jones met ‘Long after you are gone’ brengt gitaar op een hele andere manier. In plaats van helder en snel is dit zwaar in de bas met veel trager spel. Zang steeds duidelijk en goed te verstaan, gitaar speelt mee, heeft niet langer een hoofdrol, die is er meer weggelegd voor de diepe bastonen van de opname. Cambridge en Spendor bieden weinig tegengas en laten de bas vrij stromen, op een beheerste manier, waardoor de track en hetgeen Chris wil overbrengen daartoe alle ruimte krijgt.
In elke Spotify spam uiting word ik bekogeld met reclame voor Sabrina Carpenter, met ‘Hold on’ probeer ik te begrijpen waarom. Vette pop waar ik niet echt van onder de indruk ben. Slechts voor mij bruikbaar om vast te stellen dat deze opgestelde combinatie er uitstekend weg mee weet. Power, druk, ruimte, menigeen zal Sabrina nooit zo hebben gehoord tot in-ears eindelijk eens uitgaan. Uit dezelfde playlist zingt Norah Jones haar ‘Don’t know why’ dat veel meer mijn smaak is en een fijne afsluiting vormt voor vandaag. Ik beweeg mee op haar muziek, absorbeer het met liefde, snap wat ze bedoelt, laat haar piano kabbelen en zink weg met mijn eigen gedachten. Gedachten waarin ik Cambridge Audio waardeer, naast mijn oude liefde voor Spendor luidsprekers.
Blij mee
Een enkel punt van kritiek daargelaten kan ik niet anders dan concluderen dat Cambridge Audio met de EXA100 en de EXN100 wederom een stap voorwaarts heeft gezet. Een paar apparaten die zowel in combinatie als los van elkaar aan de bovenkant van hun prijsklasse presteren. Prettig om naar te luisteren, prettig om te bedienen, zelfs mooi om naar te kijken. Met veel ingangen en mogelijkheden, zonder te gaan overdrijven met onnuttige opties. Ik zeg wel eens gekscherend over apparaten “je kunt er nog net niet mee koken”, bedenk daarbij dat u voor elke extra in/uitgang of gimmick moet betalen. Cambridge Audio kiest er liever voor geld te spenderen aan betere, betrouwbaarder techniek. Geluisterd is met veel plezier naar een keur aan muziek, in diverse genres met de nadruk op akoestische instrumenten en ongekunstelde stemmen. Waarbij een paar aanwezige Spendor A7 luidsprekers dienst deden om elektriciteit om te zetten naar geluid. Hetgeen prima lukte getuige de lange luistersessie waarin ik mijzelf soms min of meer moest dwingen om albums halverwege af te breken. Mijn tijd is rekbaar maar niet oneindig. Hadden het net zo gemakkelijk Audiovector, Sonus faber, Dynaudio of ander merk luidsprekers kunnen zijn, ik was blij verrast met de keuze van Lexicom Multimedia. Een Spendor A-serie model is gewoon een werkpaard dat jaren en jaren onopvallend zijn werk doet. Laat Cambridge Audio daar nou heel goed bij aansluiten qua filosofie.
Prijzen (2024):
Cambridge Audio EXA100 versterker € 2.199,-
Cambridge Audio EXN100 netwerkspeler €1.799,-
Spendor A7 luidsprekers €2.499,- per stuk