Bowers & Wilkins 702 Signature, meer dan een nieuw jasje

De aankondiging van Bowers & Wilkins over de Signature versie van de 702 en 705 luidsprekers doet nauwelijks vermoeden wat de einduitkomst van de luistersessie van vandaag is. Een lichte ring om de middentoon unit, een zilveren afdekking voor de dome, een ebbenhouten fineerlaag en een plaatje aan de achterzijde waar Signature op staat doen mijn hart niet echt sneller kloppen. De melding dat het wisselfilter is aangepast doet het hart wel sneller kloppen. Betere filters met een wat andere afstemming kunnen een groot verschil maken, zeker als het filter gecompliceerd is voor een 3-weg systeem. Bovendien is de behuizing van de tweeter anders en zijn de drie woofers verbeterd. Of er aan de binnenzijde nog meer is aangepast, denk in dat verband aan demping of bedrading, is niet te controleren zonder de 702 of de 705 uit elkaar te halen. Omdat het team van Lexicom MultiMedia niet blij zal worden van het te lijf gaan met schroevendraaiers van een paar gloednieuwe systemen laat ik het bij luisteren. Luisteren, aan het eind van het verhaal vergelijken met de 702 S2 en pas dan blijkt de werkelijke impact van de upgrade naar Signature.

Signature kenmerken

De 700 Series kennen al veel van de eigenschappen van de 800 Series zoals de tweeter on top, de Continuum midden/laag weergever en de FST-drivers voor het laag. Ze zijn wel een stuk voordeliger geprijsd en dat komt bijvoorbeeld door het toepassen van een carbon dome tweeter in plaats van een diamant model. De behuizingen zijn eenvoudiger, sneller te fabriceren en de aansluitingen wijken af. Inwendig is een wisselfilter van een 800 voorzien van aanzienlijk kostbaarder spoelen en condensatoren. Daar brengt de 705 en de 702 Signature deels verandering in met het nieuwe filter.

Beide modellen bevatten nu speciaal behandelde en opgewaardeerde bypass condensatoren van Mundorf, grotere koellichamen en in het geval van de 702 een opgewaardeerde LF condensator op het basgedeelte van het wisselfilter. Gebleven zijn de in beide Signature modellen de carbon tweeter in een eigen behuizing, de Continuum midden/laag weergever en de drie woofers in de 702. De woofers zijn voor de Signature reeks voorzien van een massademper ter verdere voorkoming van resonanties. De 702 Signature bevat bovendien een nieuwe implementatie van de Aerofoil conus waarbij een composietstructuur van binnen- en buitenlagen gevuld met EPS wordt gebruikt. Altijd ondersteund door een basreflexpoort aan de achterzijde van de weergever. De behuizing van de tweeter is in de Signature versie niet langer van gegoten zink, maar van gefreesd aluminium. Net als bij de 800 Series werkt dat als koellichaam en is de bevestiging op de kast zoals bij de 800. Verbeteringen die moeten leiden tot een hogere resolutie, openheid en ruimtelijkheid om de weergave verder te polijsten, verfijnder en meeslepender te maken. Uiterlijk laat de 702 Signature zich herkennen aan de Datuk Ebony Gloss afwerking van hoogglans gelakt ebbenhout fineer met een unieke nerf. Geen twee paar luidsprekers zal dezelfde tekening kennen. De lak bestaat uit een primer, basiscoating en tenslotte meerdere lagen vernis. Ook herkenbaar is de Signature aan een metalen ring om de conus van de Continuum unit, de zilverkleurige tweeter roosters en het Signature type plaatje aan de achterzijde.

In de ring

Voor het aansturen van de 702 Signature zijn twee van mijn lievelingen uit de kast gehaald, de Naim NAIT XS 3 versterker en de Naim ND5 XS 2 digitale muziekspeler. Onderling verbonden met een Naim SNAIC Din-Din interlink. Het ethernet bestaat voor het laatste deel uit een Silent Angel Bonn N8 netwerkswitch en een Chord Company C-Stream ethernetkabel. Verderop in het netwerk staat een Silent Angel Rhein Z1 als Roon server te werken en is een Melco N100 digital music library actief als opslag voor de muziek. De luidsprekerkabel naar de 702 Signature is een Chord Company EpicXL. Alternatief had ik natuurlijk via de Naim App kunnen streamen met een even zo goed resultaat, de keuze voor Roon heeft alles te maken met gemak omdat ik die App het beste ken. Tegen het einde van de luistersessie maken we nog een vergelijk van de 702 S2 met de 702 Signature. Plaats van handeling is uiteraard de luisterruimte van Lexicom MultiMedia.

All that jazz

Het is fascinerend hoe de muziek van Nik Bärtsch’s opname “Continuum” weerklinkt op deze weergevers. Bij vlagen is het haast saai wat Nik in zijn compositie heeft gestopt, in een volgende track komt de muziek steeds een stukje dichterbij, dreigend door het heel langzaam aanzwellen van het volume. Met details wordt rijkelijk gestrooid, het zijn er in het midden en hoog zoveel dat ik benieuwd ben hoe een slechte opname uiteindelijk de luidsprekers uit zal gaan komen. Tot nu toe lijkt het systeem ongenadig en precies, met meer nadruk op alles boven de pakweg 300Hz dan daaronder. De lage tonen zijn op een Engelse manier beheerst en zeker volledig onder controle aan de Naim NAIT XS 3. Juist door de openheid in het midden en hoog zijn ragfijne details van de percussie waar Nik sterk op leunt zeer overdadig aanwezig. Dit is geen luidspreker waarbij je allerlei andere dingen kunt gaan doen als werken, lezen of luieren, de 702 Signature eist voorlopig alle aandacht op en trekt je dieper en dieper de muziek in zonder een weg terug te kennen. Helemaal los komt de muziek niet van de weergevers, her en der plakt het links en rechts nog aan het systeem dat waarschijnlijk nog wat extra tijd kan gebruiken om volledig ingespeeld te raken. Drie à vier dagen is in de praktijk aan de korte kant.

Op deze zonnige maandagochtend gaat Sophie Milman mij mee nemen “In the moonlight” met haar warme stem. De in Rusland geboren en in Canada woonachtige Milman heeft nummers verzameld van onder meer Gershwin, Legrand en Ellington voor deze opname uit 2011. Middelpunt op elke track is haar stem, daarbij maakt ze intens gebruik van piano, drums en bas om haar heen. Zoals bij Bärtsch is het slagwerk duidelijk aanwezig, vooral trommels en bekkens, van de basdrum hoor je minder terug. Contrabas heeft duidelijk te volgen loopjes en kan dynamisch flink uithalen. De 702 Signature met zijn drie woofers en grote reflexpoort doet veel denken aan de Bowers & Wilkins 804 D3 in dat opzicht, overvloed aan detail, groot middengebied en beheerste bas. Dat de 702 Signature in het vergelijk nog achterblijft ten opzicht van de veel duurdere 804 D3 is te verwachten, de familietrekjes zijn overduidelijk waarmee de 702 in de Signature versie nader tot de 800 Series is gekropen. Op “Watch what happens” is een bugel prominent aanwezig en die staat heel vrij in de ruimte. Het koper is goed te herkennen in het instrument. Het is Milman zelf die over de top raakt en het volume wat terug laat schroeven. Dat violen en cello’s meespelen geeft de muziek een romantische saus, al vallen ze met regelmaat weg vanwege de opvallende stem en de bugel.

Snelheid in het spel

Eenmaal klaar met de jazz van Milman mag ik best vervolgen met het Tingvall Trio dat met “Skagerrak” een heerlijk album afgeleverd heeft. De hoge opnamekwaliteit en het dynamische bereik maken het tot een audiofiel hebbeding, de eigen composities mogen er ook zijn. Piano is nadrukkelijk leidend in het trio, de bas en het slagwerk volgen. Veel gebruik van bekkens wat ik al van andere CD’s van de heren ken, bas geplukt en goed te volgen in het geheel. Wat ik al eerder proefde en wat nu weer opvalt is het stereobeeld van de 702 Signature in deze ruimte, het komt in het midden op je af, loopt dan in een halve cirkel in de linker en rechter uiteinden terug naar de speakers om daar duidelijk te maken waar de weergever staat. Met gesloten ogen blijf je dat merken, al maken mijn hersenen het geluid losser als ik visueel de 702 Signature uit de geest kan bannen. Opvallend is verder de snelheid van de weergever, aan een Naim opstelling waar ritme al vast een basis in vindt is de 702 Signature een veel snellere weergever dan bijvoorbeeld een Dynaudio of een Spendor uit de A-lijn. Zoekt u een weergever om bij weg te dromen dan is de 702 Signature misschien wat minder geschikt, hij houdt u continu bij de les. Met als gevolg dat elke pianonoot, elke klap op de drums en de lekker lopende bas noot voor noot binnen blijft komen.

Op zoek naar iets meer rust en wat meer warmte plaats ik de luidsprekers dichter naar de muur. Daarmee gaat een stukje van de openheid verloren, dat lever ik in voor een wat zwaardere bas en afstandelijker middengebied. Het stereobeeld wordt platter en waar het voorheen in het midden het geluid naar voren kwam staat het nu meer op één lijn tussen de luidsprekers. Met een lekker rockende Chris Rea en wat van zijn beste tracks als “The road to hell” en “Josephine” is ontspannen luisteren na de verplaatsing meer aan de orde dan tot nu toe. Als dit betekent dat de 702 Signature best dicht bij de achtermuur mag staan denk ik dat veel klanten dat welkom zullen begroeten, luidsprekers midden in de ruimte om een akoestisch probleem op te lossen vindt haast niemand fijn. Bovendien behoort de 702 Signature niet tot de kleinere modellen en valt al genoeg op. Ondertussen blijft Chris zijn beste beentje voor zetten en vermaakt mij genoeg om mee te gaan bewegen op de bank. “Looking for the summer” swingt de pan uit en brengt de zon tot in de luisterruimte, de mannelijke stem van Rea klinkt lekker hees en zal menig luisteraar doen meezingen.

Orkest en trio

Hans Vonk heeft het St. Louis Symphony Orchestra de door Ludwig van Beethoven gecomponeerde “Symphony No.7 in A major, opus 92” laten uitvoeren, dat zeer dynamisch is vastgelegd in 1999 op CD. De FLAC rip op de Melco opslag doet niet onder voor het origineel en brengt het orkest in volle glorie naar 2020. Met een groot orkest weet de 702 Signature wel raad, blijven zelfs de zachte passages helder en detailrijk, als het orkest invalt gaat wel het volume niveau omhoog maar is er van stress in de weergever geen sprake. Eindelijk gaat de weergave ook breed, veel breder dan de fysieke luidspreker opstelling zelf, zodat een beeld ontstaat dat van de linker tot de rechtermuur loopt. Ik heb zo het vermoeden dat de buren van Lexicom MultiMedia mijn volumeniveau niet op prijs zullen stellen, het zit hem in de opname die zo wijd uiteen loopt van een enkel instrument tot orkestraal geweld. Het eerste deel van de CD bevat een werk van Mozart en lijkt wat rustiger, schone schijn als ik blijf luisteren. De grote dynamiek wordt moeiteloos verwerkt en de dappere Naim versterker geeft vooralsnog geen krimp.

Een aanzienlijk kleinere bezetting is gebruikt voor een door Schumann gecomponeerd piano kwartet, gespeeld door het Beaux Arts Trio, toevalligerwijs ook opgenomen in 1999. Met ondersteuning van een extra viool en een altviool laat het trio mij genieten van heerlijke pianoklanken en zacht strijkwerk. Opnieuw in een breed stereobeeld al is het in diepte gekrompen als gevolg van het dichter bij de muur plaatsen van de luidsprekers. Spijt heb ik niet van die actie, de totale weergave gaat er in mijn oren op vooruit. Details blijven na verplaatsing, wat meer fundament ontstaat, rust neemt toe en de geschapen afstand doet meer denken aan hoe muziek in de concertzaal wordt overgedragen op de luisteraar. Details die opnieuw doen denken aan de 804 D3 van Bowers & Wilkins, vaak het standaard model in de luisterruimte omdat deze luidspekerg goed laat horen wat de kwaliteit van de andere componenten is. De minder gepolijste 702 Signature doet een aardige gooi, haalt dat niveau niet, kost daarom ook een heel stuk minder terwijl de prachtige fineersoort gebruikt op de 702 Signature dat niet doet vermoeden. De luxe uitstraling maakt de 702 Signature begerenswaardig. Gelukkig zit er achter dat mooie smoeltje ook een brok hoogwaardige techniek en inhoud. Opmerkelijk dat ik net als bij de uitvoerenden hierboven beschreven ook het Beaux Arts Trio alsmaar door laat spelen en nauwelijks neig naar het zoeken van andere muziek. Dat is altijd een goed teken voor een luidspreker, geen verveling, wel boeien en meenemen in de muziek. Op een aanvaardbaar volumeniveau blijven de details stromen, blijft het beeld compleet en speelt het trio intiem en sfeervol. Nog altijd beweeg ik mee op de maat en volg met veel plezier de noten.

Naast elkaar

Het is denk ik voor veel lezers interessant om een kort vergelijk te maken tussen de “gewone” 702 S2 en de 702 Signature. Ik zet ze zij aan zij om sneller te kunnen wisselen dan telkens verwisselen van plaats. Het nadeel dat twee systemen pal naast elkaar komen te staan en elkaar onderling zullen beïnvloeden nemen we op de koop toe. Immers beiden ondervinden daarvan evenveel last. Ik grijp terug op oude bekenden zoals Alicia Olatuja met “No ordinairy love” om het vergelijk voor mijzelf in goede banen te leiden. Ervan uitgaande dat het rendement van de twee systemen gelijk is raak ik de volumeregelaar van de versterker niet aan. Het verschil is direct opvallend, waar de Signature heel helder is afgestemd brengt de oudere 702 S2 meer warmte. Doet dat echter met een donkere weergave waarin al die extra details en het snelle ritme ontbreken. Bekkens vallen ineens minder op, de bas wordt zompig zodat ik de neiging nauwelijks kan onderdrukken om de speakers weg te halen van de achterwand. Met de 702 S2 wordt snelheid ingeleverd en is de weergave een stuk gewoner dan met de 702 Signature. Het trekken van een vergelijk naar de 804 D3 is zinloos voor de 702 S2 terwijl de Signature zeker raakvlakken heeft over de hele frequentieband.

Beginnend op de 702 S2 speel ik van Stacey Kent haar “Raconte-moi” waarbij het stereobeeld niet boven een meter uitkomt. Muziek is wel levendig en voorzien van warmte waardoor het aangenaam blijft. Alle muziek komt opvallend gemakkelijk los van de weergevers, eens kijken of de Signature dat ook laat gebeuren met mevrouw Kent. Het stereobeeld gaat als eerste minstens 50% omhoog. Haar stem gaat open en was hij zojuist nog een tikje scherp, dat is helemaal weg. Slagwerk heeft veel meer de aandacht, bekkens uiterst links vallen op met een heerlijke metaalklank via de Signature, met de 702 S2 waren ze niet zo duidelijk hoorbaar. Muziek komt tot leven, wordt speelser, opener en eigenlijk kan ik geen nadeel vinden in de Signature. Hoogstens het verminderen van warmte in de weergave waar de 702 S2 meer van meebrengt, zij het in een beetje zompige vorm. Bowers & Wilkins heeft echt verbeteringen aangebracht die veel dieper gaan dan een cosmetische verandering.

Afgezaagd tot op het bot is “Your lastest trick” van Dire Straits op het album “Brothers in arms”, maar oh zo fijn voor een vergelijk met apparatuur. Beginnen met de Signature is geen straf, stem mooi hoog, instrumenten wat lager neergezet, gitaar snel, slagwerk ritmisch en puntig. Lekker rustig luisteren, volume niet te hoog. Aangenaam is een woord dat in gedachten springt. De oudere 702 S2 leeft minder, legt haast een sluier over de weergave en drukt het stereobeeld wederom naar beneden. Oh nee, de 702 S2 is helemaal niet slecht, maar de 702 Signature biedt gewoon zoveel meer wat de extra prijs van € 900,- per paar rechtvaardigt. Luister eens naar de stem van Knopfler op de 702 S2 waar hij verveeld is of op de 702 Signature waar hij echt lol in het zingen heeft. Dat gaat tevens op voor de saxofoon in deze track, de helderheid en snelheid van het slagwerk en de details in de bas. Wel opvallend voor mij is dat de 702 Signature geen last lijkt te hebben van de weergevers naast hem, er eigenlijk een stukje op vooruit gaat waarmee bevestigd wordt dat plaatsing zoals altijd belangrijk is terwijl zelfs een zijmuur in de buurt van de 702 Signature weinig kwaad zal doen.

Mooie plek in huis

Is er reden om naar de winkel te hollen en uw 702 S2 te upgraden naar de Signature modellen? Eigenlijk vind ik van wel, want het is de goedkoopste manier om dicht bij de 800 Series te komen. Ik kan mij ook voorstellen dat u uw gekoesterde 702 S2 laat staan want de klank van de 702 Signature is wezenlijk anders en dat staat waarschijnlijk lang niet iedereen aan. Bovendien, de 702 S2 is met de komst van de Signature niet gedegradeerd en blijft een mooi, gewoon leverbaar systeem. Wie op zoek is naar nieuwe luidsprekers kan ik wel aanraden toch ook even naar de Signature te gaan kijken ondanks de meerprijs van bijna 20%. Bowers & Wilkins heeft achter de façade van fineer, ring om de Continuum unit, type plaatje en tweeter bescherming meer gedaan dan op het oog te zien is. Dat meerdere leidt tot een systeem dat open en vrij weergeeft, dat ritmisch en snel is, heel gedetailleerd kan weergeven en zowel op hoge als lage volumes weet te presteren. Met klassiek, pop, zang en/of instrumentaal kan de 702 Signature teveel van het goede zijn in de hoge tonen aan een heldere versterker, een luistersessie vooraf bij Lexicom MultiMedia is zeker aan te raden. De 702 Signature is geen kleine luidspreker en verdient een mooie plaats in huis. Hij mag dichter bij de wanden van uw woning staan dan de 702 S2 wat mij betreft, al zal dat afhangen van uw akoestiek thuis. Gewoon eens op afspraak gaan bekijken bij Lexicom MultiMedia is mijn advies.

Meer informatie en prijs van de B&W 702 Signature vindt u hier.