Drie High End netwerkspelers in één recensie. Twee Britten en een Koreaan: English Breakfast of Kimchi?
In het assortiment van Lexicom MultiMedia ligt het accent vooral op wat vroeger computer-audio werd genoemd en tegenwoordig onder de naam streaming audio door het leven gaat. Onder streaming audio wordt van alles verstaan: het echte streamen vanaf het internet, maar ook het weergeven van muziek die is opgeslagen op een locatie in het thuisnetwerk (computer of NAS). Omdat zowel het streamen als het weergeven van opgeslagen muziek gebeurt via het thuisnetwerk, gebruik ik liever de Nederlandstalige term netwerkspeler dan streamer, want de apparaten kunnen zoveel meer dan alleen streamen. En omdat ik van de Nederlandse taal houd, gebruik ik ook liever recensie dan review. Tot zover de taalles, nu gaat het weer over audio. Streaming audio, welteverstaan.
In deze vergelijkende luistertest komen drie netwerkspelers aan bod, die behoorlijk van elkaar verschillen: de Aurender X100, de Linn Akurate DSM en de Naim NDX. Normaal geef ik altijd een vrij uitgebreide (technische) beschrijving van de recensie-kandidaten, maar bij gebrek aan ruimte krijgt alleen de Aurender als nieuw merk in deze test een iets uitgebreidere beschrijving. Voor de overige informatie verwijs ik naar de productpagina’s op de website van Lexicom MultiMedia en eventueel die van de importeur (die meestal naar de website van de fabrikant verwijst). Volgende keer beter.
Aurender
De Koreaanse Aurender is een product van Widealab, dat iets meer dan een jaar geleden is overgenomen door de TVLogic Company Ltd, die in Zuid-Korea (u dacht toch niet dat het hier over Noord-Korea ging?) vooral (U)HD-TV’s verkoopt en een marktaandeel heeft van 80%. Genoeg geld voor het ontwikkelen van mooie producten. En dat is gelukt, want de X100 ziet er netjes uit, werkt probleemloos en klinkt uitstekend. Daar kom ik straks op terug. Weer een taallesje tussendoor: de naam Aurender is samengesteld uit Audio en Renderer (weergever).
De X100 is de enige, die z’n eigen opslaglocatie aan boord heeft: een harddisk van 1TB (X100S) of 2×3=6TB (X100L). Gezien het relatief overzichtelijke prijsverschil is mijns inziens de X100L de meest aantrekkelijke, want 1TB is niet zo gek veel voor wie veel (kwalitatief superieure) High Resolution downloads opslaat. Voor wie alles platcomprimeert tot levenloze MP3-bestanden is een 1TB harddisk genoeg, maar we hebben het hier over High End audio en ik verwacht niet dat zo iemand een Aurender koopt.
De Aurender heeft het vriendelijkste prijskaartje van de drie, maar vergis u niet: de X100 heeft geen eigen Digitaal/Analoog-Converter (DAC) aan boord. Aurender gaat er van uit, dat u over een zeer goede High End DAC met een asynchrone USB-ingang beschikt. Of dat u er eentje koopt. De X100 heeft namelijk alleen een USB-uitgang. Geen S/PDIF, geen AES/EBU, geen TOSLink. Aurender is van mening, dat de USB-uitgang het beste resultaat oplevert; bovendien is de Aurender als enige van de drie in staat om DSD-bestanden weer te geven en dat werkt momenteel alleen via USB (op een enkele uitzondering na).
Ook geen Ethernet-aansluiting? Jawel, maar die is eigenlijk alleen bedoeld voor de bediening via de app, die op een iPad dient te worden geïnstalleerd. Eventueel kunt u wel muziek afspelen via het netwerk, maar dat heeft z’n beperkingen. En het is niet nodig.
Tenslotte nog een kleinigheidje, dat eigenlijk geen verbazing mag wekken voor een bedrijf dat TVLogics heet: het Amoled-display van de Aurender is met afstand het mooiste. In de praktijk kijkt iedereen op de iPad, maar toch… het past beter bij High End dan de andere displays.
Naim
Een trede hoger op de prijsladder staat de Naim NDX. Voor de vaste lezers van mijn recensies een “oude bekende”, want hij heeft al vaker in recensies gefigureerd en het is geen geheim, dat ik de weergavekwaliteiten van de NDX zeer waardeer. Ik hoef er dus geen uitgebreid verhaal over te schrijven De NDX is een echte netwerkspeler, die alles via het netwerk doet. Hij heeft geen harddisks aan boord, maar wel een uitstekende DAC. De NDX heeft ook extra digitale aansluitingen om andere bronnen te laten profiteren van z’n interne DAC. En de NDX heeft als enige een USB-aansluiting op het front om muziekbestanden vanaf een USB-stick te kunnen afspelen. Goed, de Aurender heeft er twee aan de achterzijde, maar dat vind ik minder makkelijk dan op het front. Als het bezoek een USB-stick met muziek bij zich heeft, prik je dat makkelijker in het front dan in de achterzijde.
Linn
Het duurste apparaat in deze vergelijking is van Linn. De Akurate DSM is een netwerkspeler, DAC en voorversterker in één. De hoeveelheid aansluitmogelijkheden (digitaal en analoog) is overweldigend. Het is bijna onmogelijk om een apparaat te verzinnen, dat niet op de DSM kan worden aangesloten. De DSM is de ideale AV-schakelcentrale, die met de juiste eindversterker (Linn Akurate 2200) een sterk team vormt.
Het netwerkspeler-gedeelte (incl. DAC) is gelijk aan de Akurate DS. Net als de Naim NDX is de Akurate DS(M) een echte netwerkspeler, die alles via het netwerk doet. Ook hier zijn geen harddisks aan boord, maar wel een eveneens uitstekende DAC.
Gebruikte apparatuur
De Aurender X100, de Linn Akurate DSM en de Naim NDX zijn uitsluitend als netwerkspelers gebruikt. Omdat de Aurender geen eigen DAC aan boord heeft, heb ik de digitale uitgangen van alle drie netwerkspelers aangesloten op de zeer neutrale NAD M51 DAC. Vanaf de DAC gaat het signaal naar een Naim NAC282 voorversterker, die via een HiCap DR voeding is aangesloten op de NAP250 eindversterker. Deze laatste stuurt het signaal naar twee B&W 802 Diamond luidsprekers. Om alles met elkaar te verbinden, is de volgende bekabeling gebruikt: MIT SL-Matrix USB (in bruikleen van MoreMusic, de importeur van Aurender), Chord Signature Tuned Aray Digital, Chord Sarum Tuned Aray analoge interlink, Chord Sarum luidsprekerkabel, Chord Indigo Tuned Aray Ethernet, AudioQuest Diamond Ethernet, AudioQuest NRG1000 (NAD M51), Chord Sarum PowerLead (NAP 250), Chord PowerChord (overige apparatuur), X-ECT PD-8 verdeeldoos.
Luisteren
Eerst iets over de NAD M51 DAC. Waarom die NAD? Waarom niet de schitterende Naim DAC? Ten eerste heeft de Naim geen USB-ingang. De NAD heeft een zeer goede asynchrone USB-ingang. Ten tweede bestaat het gevaar dat de NDX aan de Naim DAC in het voordeel zou zijn. Zelfde merk, nietwaar? Ten derde is de NAD een uitermate neutrale DAC: garbage in is garbage out. Hij verfraait niets en laat niets weg. Wat je er digitaal in stopt, komt er analoog uit. Een pefecte scheidsrechter. (Hadden ze op het WK voetbal maar zo’n neutrale scheidsrechter…)
In mijn zoektocht naar tracks, die zowel op de harddisk van de Aurender als op de server van Lexicom MultiMedia staan, kwam ik onder meer één van mijn favoriete recensie-tracks tegen: Andrea Bocelli met La Voce Del Silenzio van het album Vivere. Alweer? Ja. Sorry…
De Aurender kopieert de track van de HDD (harddisk) naar een SSD (Solid State Drive) en speelt de muziek vervolgens af, waarbij de HDD “slaapt” en dus ook geen trillingen kan veroorzaken. Een fraaie werkwijze, die resulteert in een bijzonder mooie weergave met een doortekend stereobeeld. Maar wat het meest opvalt, is de weldadige rust in de weergave. Ongelooflijk! Het weergavebeeld is een fractie compacter dan dat van de andere kandidaten, maar dat valt hoofdzakelijk op in een rechtstreekse vergelijking. De overwegende indruk is die van een zeer schone weergave zonder digitale rommel en andere narigheid, waardoor ook zeer kleine details goed tot hun recht komen. Het tokkelen van snaren, de s-klanken in de zang en de fraaie orkestklank van de strijkers zijn prima in balans. Bocelli’s stem klinkt zoals ik hem graag hoor: passievol, Italiaans en warm. Alle subtiele nuances komen perfect uit de 802’s. De muziek wordt zeer compleet gepresenteerd; ik mis bijna niets. Het afspelen via een SSD-buffer loont de moeite!
In alfabetische volgorde ga ik nu naar de Linn en constateer meteen, dat de basweergave duidelijk steviger is. Dat leidt soms tot een ietwat zwaar aangezet laag, maar het wordt niet hinderlijk. Ook s-klanken zijn iets nadrukkelijker aanwezig en klinken in een incidenteel geval lichtjes scherp. Het totale stereobeeld is weidser, Bocelli staat verder vóór het orkest en de strijkers lijken iets meer gespatieerd. Voor alle duidelijkheid: het gaat hier om nuances, niet om wereldschokkende verschillen! De detailweergave is uitstekend en maakt dat de instrumenten levensecht worden weergegeven. Vooral de gitaren aan het begin van het nummer wekken de indruk, dat ik ze kan aanraken als ik er naar toe loop. Dat kan natuurlijk niet, maar het geeft aan wat de DSM kan. De Linn maakt er een zeer fraai geheel van, maar bereikt nèt niet die rust, die ik bij de Aurender zo lekker vind. Het scheelt weinig.
Ook de Naim heeft een fractie meer onrust in het weergavebeeld. Niet dat de NDX ineens rommelig klinkt, maar ik ben verwend door die SSD-buffer. Wat de NDX wèl heel erg goed doet, is mij op een zeer natuurlijk klinkende weergave trakteren. De stem van Bocelli klinkt via de NDX het mooist en het meest “echt”, al zijn de verschillen niet onoverkomelijk. Maar de doortekening, de subtiliteit, de levensechte overdracht van emotie is onmiskenbaar. Ook de afwezigheid van scherpe s-klanken vind ik prettig, al weet ik uit ervaring dat daar verschillend over wordt gedacht. Alle instrumenten komen volledig tot hun recht, inclusief alle microdetails die zorgen voor een compleet beeld, voor “echtheid”. Ik geef toe, het stereobeeld is niet zo scherp gestoken als bij de fractioneel meer analytisch klinkende Linn of de Aurender, maar het totale “plaatje” verleidt mij tot langer luisteren.
Een andere track. De Symfonische Dansen van Rachmaninoff, uitgevoerd door het Minnesota Orchestra onder leiding van Eiji Oue. Een fabelachtig goede 24bit HDCD opname op het label Reference Recordings. Een aanrader!
De Aurender biedt mij een schone weergave, inclusief de eerder genoemde rust in het klankbeeld. De instrumenten zijn goed van elkaar te onderscheiden en vormen toch één orkest. Knap! De klank is zeer natuurlijk en stiltes zijn ook echt stiltes. Heel mooi. De strijkers zijn mooi vloeiend, behouden hun individualiteit en vormen geen eenheidsbrij, het koper (de blaasinstrumenten) klinkt majestueus, de triangel twinkelt overal bovenuit. In de stillere passages klinken de solo-instrumenten ingetogen mooi. Elk instrument is onmiddellijk te herkennen en heeft een hoorbaar eigen karakter. Wat wel weer opvalt is de iets compactere dynamiek, waardoor de concertzaal iets kleinschaliger lijkt. Maar in totaal krijgt de Aurender een bijzonder goed rapportcijfer, want hij weet me te boeien en ik luister de hele track af. Een volbloed muziekmachine!
De Linn doet zijn naam eer aan en geeft deze symfonische dans “accuraat” weer. De dynamiek van de Akurate voldoet beter aan de verwachtingen die ik heb bij een symfonie-orkest in een concertzaal. Ik noteer een prachtige en transparante klank, een breed en diep stereobeeld, waardoor ik een concertzaal-gevoel krijg. Het licht analytische karakter van de Linn uit zich hier positief, want daardoor is de plaatsing van het orkest perfect. De instrumenten klinken mooi en natuurlijk, maar door de wat zwaarder aangezette basweergave klinken de contrabassen en het slagwerk soms iets te zwaar. De detailweergave is uitmuntend en daar houd ik van, want een goede weergave van al die kleine dingetjes maakt het verschil tussen het luisteren naar “ingeblikte muziek” en een live-ervaring. Maar ook hier een kleine aantekening: de tamboerijn en de triangel komen bij de Linn iets sterker boven de mix uit dan bij de anderen, waardoor de verdenking ontstaat, dat het hoog lichtjes is “opgevoerd”. Maar al met al: een zeer goede prestatie van de Linn, die mij weet te overtuigen van zijn kwaliteiten.
De NDX heeft niet het licht analytische van de Akurate, maar is een fractie warmer. De Naim heeft een ander karakter dan de Linn: het gaat de NDX meer om de emotie dan om “audiofiel geneuzel”. Meer de persoonlijke boodschap dan de wetenschappelijke precisie. Hij biedt een niet minder complete en muzikale weergave en streelt mijn oren. De NDX heeft zijn zaakjes goed op orde: de natuurlijke klank van de instrumenten is uitmuntend, de dynamiek is die van een groot symfonie-orkest in een concertzaal. Het stereobeeld is breed, diep en transparant. De plaatsing is misschien niet zo scherp omlijnd als bij de concurrentie, maar de essentie van de muziek wordt uitstekend overgedragen. De NDX heeft in mijn beleving het mooiste decay, al wint hij de vergelijking met een neuslengte. De algehele indruk is die van een uitgekiende balans, zonder dat één enkele eigenschap er bovenuit steekt. De NDX is harmonieus. En in mijn wereld is dat een groot compliment.
Uiteraard heb ik nog meer tracks beluisterd, zoals Hotel California van The Eagles, van het live-album Hell Freezes Over (vanwege de mooie intro bij deze live-opname) en Lee Ritenour met Boss City van het album Overtime. Maar om te voorkomen dat dit een heel erg grote lap tekst wordt en de ruimte opraakt, kan ik niet alles beschrijven.
Conclusie
1) De Aurender X100 heeft geen DAC aan boord. Een kwalitatief hoogwaardige DAC met een goede asynchrone USB-ingang verhoogt de totale aankoopprijs met minimaal 1800 euro.
2) De Linn Akurate DSM heeft een uitgebreide voorversterker onder de kap. Als u die niet nodig hebt, kunt u ook de Akurate DS netwerkspeler kopen. Dat scheelt ruim 1400 euro.
3) Als we 1) en 2) optellen en aftrekken, blijkt dat een Aurender-met-losse-DAC zelfs een fractie meer kost dan een Linn Akurate DS. De Naim NDX blijft daar 1200 euro onder.
Een zekere Dijsselbloem zou nu onmiddellijk voor de NDX kiezen. Maar zo eenvoudig is het leven niet. Er zijn meer factoren die uw beslissing kunnen beïnvloeden. De weergavekwaliteit van deze drie kandidaten ontloopt elkaar niet veel. Iedere kandidaat heeft z’n eigen karakter en z’n eigen klank, maar alle drie presteren ze op een bovengemiddeld niveau. Veel zal afhangen van uw persoonlijke voorkeur, uw audioset, etc.
Om een voorbeeld te noemen: toen ik de Linn Akurate DSM niet via een externe DAC gebruikte, maar als compleet apparaat in combinatie met een Linn Akurate 2200 eindversterker, was er ineens geen sprake meer van de “iets te zwaar aangezette bas” die ik eerder noemde. En wie een Naim NDX via z’n ingebouwde DAC gebruikt, krijgt eveneens een ander resultaat. Dus systeem-synergie kan een grote rol spelen!
Is er dan niets te bekritiseren? Jazeker wel! Maak u geen zorgen, want nu ga ik een paar (persoonlijk gekleurde) stekelige opmerkingen maken.
Om te beginnen ben en blijf ik van mening, dat elk in Nederland geleverd apparaat dient te zijn voorzien van een Nederlandstalige gebruiksaanwijzing. Het ontbreken daarvan is pure klantONvriendelijkheid en al helemaal wanneer de consument dit soort bedragen uitgeeft. Niet iedereen beheerst de Engelse taal goed genoeg om een nieuw en onbekend apparaat te leren gebruiken. En dat hoeft ook niet, want de voertaal is hier nog steeds Nederlands!
De Aurender heeft geen afstandsbediening, maar werkt alleen via een app. Tot zover is er niets aan de hand, want een netwerkspeler is comfortabeler te bedienen via een app. Maar de (zeer mooie) Aurender Conductor app werkt alleen op een Apple iPad (iOS). Niet op een Android-gestuurde tablet. Ook universele apps werken niet. Het schijnt, dat er wel een Android app komt, maar voor mij geldt: eerst zien, dan geloven.
Ook de (fraaie) Naim n-Stream app werkt alleen op een iPad. Geen app voor Android, ook al zeggen sommigen dat “er aan wordt gewerkt”. Maar dat hoor ik al jaren. Alweer: eerst zien, dan geloven. Maar: de NDX laat zich óók bedienen met universele UPnP-apps als BubbleUPnP. Dat ziet er minder mooi uit en je mist een paar functies, maar het werkt wèl. En dat is dus beter geregeld dan bij Aurender.
De enige fabrikant, die goed begrijpt hoe de wereld in dit opzicht in elkaar zit, is Linn. De Kinsky app is er in een Android-versie en een iOS-versie (Apple). Zonder functie-verlies. Zo hoort het! Groot applaus en champagne voor Linn! (Of hebben die Schotten liever whisky?)
Wie de markt een beetje in de gaten houdt, ziet dat het Android-marktaandeel blijft stijgen. Dus wie geen Android-app heeft, gooit marktaandeel weg. Heel dom. En wie er van uit gaat, dat bezitters van een Android-tablet tegelijk met een prijzige netwerkspeler wel even een dure Apple iPad kopen, is niet alleen dom maar ook arrogant.
Zo, dat was de kritiek. Maar waar het werkelijk om gaat, is de muziekweergave. En die is bij alle drie de merken dik in orde. De Aurender is in feite een kleine computer (vandaar de USB-uitgang als enige aansluiting), die de muziek van de HDDs buffert naar een SSD. Dat is heel erg slim bedacht, want het zorgt voor een zeer schone weergave met een ongeëvenaarde rust in het klankbeeld.
De Linn en de Naim zijn audiocomponenten met noodzakelijke computer-technieken aan boord. Dat is een ander uitgangspunt, maar het resultaat is (op de SSD na) vergelijkbaar. Ook de Linn en de Naim klinken bijzonder muzikaal, volwassen en verfijnd.
Welke netwerkspeler u ook kiest, u kiest in ieder geval voor een weergave van digitale muziek, die ongelooflijk is verbeterd sinds de introductie van de CD. Deze netwerkspelers garanderen u een optimale High End muziekbeleving, die tot voor kort uitsluitend was voorbehouden aan de betere analoge apparatuur.