Bezoekverslag Focal fabrieken in Bourbon-Lancy en St. Etienne

Als er een uitnodiging in de bus rolt om de fabrieken van het Franse luidsprekermerk Focal te bezoeken dan slaan we dat niet af. Het inmiddels 40 jaar oude bedrijf is springlevend, innovatief en door de samenwerking met Naim Audio uit Salisbury UK steeds interessanter voor Lexicom MultiMedia geworden. Vanaf de recent geïntroduceerde instaplijn Chora tot aan de Grand Utopia III EVO levert Focal kwaliteit en luisterplezier aan de klanten. Redenen genoeg om met eigen ogen te gaan zien hoe en waar de kwaliteit gerealiseerd wordt.

Vleugje historie

Eerst maar even een korte historie van het bedrijf dat in 1979 werd opgericht door Jacques Mahul. Oorspronkelijk werkend onder de naam JMLab voor de complete luidsprekers, later werd de naam Focal gekoppeld aan losse units welke wereldwijd werden ingekocht door andere luidsprekerfabrikanten en als kits o de markt kwamen. Uiteindelijk was de eigen behoefte aan units zo groot dat aan derden niet meer geleverd kon worden en werd de naam JMLab definitief vervangen door Focal. In 1989 kwam Focal voor het eerst op de markt met Car Audio, tot op de dag van vandaag een belangrijk marktsegment. Grote stappen in de loop der jaren zijn het uitkomen van de eerste Grande Utopia in 1996 en in 2002 is Focal gaan leveren aan de pro-audio markt. De units van Focal zijn beroemd, vooral de inverse dome tweeter in al zijn materiaalsoorten van kevlar, via aluminium en diverse legeringen tot aan beryllium. De woofers natuurlijk ook met hun conus uit kevlar, polyglas, later een sandwich van foam, vlas of tegenwoordig ook gerecycleerde carbon. Niet te vergeten is in 2011 het samengaan met Naim Audio, in 2012 kwam de eerste hoofdtelefoon van het merk, in 2013 zag de Aria serie het licht, in 2015 de eerste Sopra, in 2016 de Utopia III EVO, in 2017 de Kanta reeks en in 2019 de Spectral 40th en de Chora 800 serie.

De kastenfabriek

Het bezoek leidt eerst naar het kleine dorp Bourbon-Lancy met zijn 1000 inwoners. In Bourbon-Lancy staat al sinds 2007 de kastenfabriek voor de modellen Utopia, Sopra, Kanta en het jubileummodel de Spectral 40th. Een paar jaar geleden was er sprake van het verplaatsen van de productie van Bourbon-Lancy naar de fabriek in St.Etienne, tot het stads- en provinciebestuur ingreep en de werkgelegenheid van ministens 30 gezinnen vast wist te houden door het beschikbaar stellen van grond en het helpen bouwen van een nieuwe, moderne fabriek. Bijkomend voordeel voor Focal: het behouden van de vaklieden en hun kennis omtrent het maken van hoogwaardige luidsprekerbehuizingen. Dat er twee maal per week een gevulde vrachtwagen naar St. Etienne moet rijden is dan maar zo. Bij binnenkomst liggen er pallets vol met uit MDF gevormde delen voor de behuizingen. Het MDF komt op maat uit de Jura en wordt in Bourbon-Lancy gefreesd, geschuurd, gelakt en samengebouwd. Vooral de grotere modellen bestaan uit heel veel delen, immers een Grande Utopia heeft twee baskasten, twee afzonderlijke delen voor de middentonen en een tweeterbehuizing. Samengesteld op een eigen voet. Binnen in de kasten zitten schotten en verstevigingen, allemaal op maat gefreesd in Bourbon-Lancy. Delen aan de buitenzijde van de kast worden gefineerd met echte houtsoorten, zorgvuldig uitgezocht op kleur en patroon per paar luidsprekers. Of als de klant dat wil geleverd in gelakt MDF in diverse kleuren.

Het samenbouwen van de kasten geschiedt met de hand. Twee soorten lijm komen daar aan te pas, de ene soort sneldrogend voor een doorlopend productieproces, de tweede soort langzaam drogend voor een verbinding die tientallen jaren stevig blijft. Grote hoeveelheden tape houden de kale kasten tijdelijk bij elkaar. Daarna begint een proces van schuren, schuren en nog eens schuren van het MDF. In de gehele fabriek wordt de lucht gevuld met stof afgezogen en opgevangen in een silo. De verzamelde MDF deeltje worden vervolgens hergebruikt voor het maken van …. MDF. Opvallend is hoeveel dames zich werpen op het schuren en hoeveel handwerk daarbij komt kijken. Na het schuren is het spuiten met een grondlak aan de orde. Gevolgd door schuren en spuiten of fineren. Om uiteindelijk de laklagen of het fineer met de hand te polijsten. De kasten gaan tenslotte op weg naar St. Etienne voor het afbouwen van de luidsprekers.

De units uit St. Etienne

In St. Etienne wordt elke luidsprekerunit van Focal gemaakt. Van de simpelste unit tot aan de enorme woofers uit de Utopia reeks. Dat begint met het vormen van de conus. Verwarmt in een mal worden de verschillende lagen, foam voor de hoogste reeksen omsloten met thermoplastic polymeer, vlas voor voordeliger types en carbon voor de budget series. De dikte van het materiaal bepaalt voor een belangrijk deel de uiteindelijke eigenschappen, in alle gevallen moet een conus voldoen aan eisen als stijfheid, heeft interne demping en moet licht zijn. De ruw gevormde conus wordt met een laser in de juiste maat gesneden en in geval van de W-conus gespoten in een grijze kleur. Materialen worden in ruwe vorm aangeleverd en door Focal verder bewerkt. Soms met de hand zoals met de W-conus, soms machinaal zoals het vlas dat tussen de polymeer lagen wordt gebracht met een machine. Met alleen een conus is een luidspreker unit niet klaar. Een spreekspoel drager is nodig voor de spoel die zal gaan bewegen in een magnetisch veld. Een spider moet de conus blijven centreren. Een surround houdt de conus vast aan het chassis, de magneet moet een veld opwekken waarbinnen elektrische energie word omgezet in beweging. Dat samenbouwen van alle onderdelen is werk voor dames. Mannen schijnen dat niet te kunnen, langdurig en nauwkeurig werken aan een lopende band. Aan het eind van het proces wordt elke unit getest, niet met steekproeven, altijd unit voor unit. De kasten zijn inmiddels gearriveerd uit Bourbon-Lancy voor de duurdere systemen of uit het Oostblok als het gaat om budget modellen en daar gaat het scheidingsfilter in, de demping en de units die uit de fabriek kwamen rollen. Ongelofelijk om hoeveel handwerk het gaat in het gehele proces. Zijn de luidsprekers klaar, dan volgt een visuele controle, een test voor elke luidspreker op akoestische eigenschappen, een laatste poetsbeurt en tenslotte het inpakken.

Technische uitleg

De volgende dag volgt een uitleg over het hoe en waarom van de gebruikte luidspreker units en de materialen. Aan bod komt bijvoorbeeld de stijfheid van een conus uitgedrukt in N/mm. Heeft het ouderwetse polypropyleen een waarde van 42 N/mm, kevlar doet het iets beter met 313, papier 366, polyglas 396, de Flax cone (vlas) gaat al tot 4215 en winnaar de W-cone komt tot een waarde van 6854 N/mm. Uitleg volgt waarom Focal vast blijft houden aan de geïnverteerde dome. Dat heeft niet alleen te maken met het afstraalgedrag, maar ook met de grote van de spreekspoel. Bij een dome zal de spreekspoel groter moeten zijn, immers hij zit aan de rand van de dome, bij een geïnverteerde dome kan de spreekspoel meer richting het centrum van de conus geplakt worden en dus kleiner en vooral lichter zijn. Als Focal een dome vervaardigt uit beryllium laat rondgaan kun je die laten zweven als een blad van een boom, zo licht is hij. Ook bij een tweeter is stijfheid belangrijk, is dat 50 N/mm voor een softdome de waarde loopt op tot 5028 N/mm voor beryllium. Het wondermateriaal beryllium heeft voor- en nadelen. Voor is het lichte gewicht, de hoge interne demping, de thermische stabiliteit, de stijfheid en de hardheid. Tegen is de giftigheid bij breken en de prijs. Beryllium is ongeveer 50x duurder dan goud en een zeldzaam materiaal. Vandaar dat ook een legering van titanium en aluminium populair is, opgehangen in een ring van Poron, een tweeter met de handelsnaam TNF. Terug naar de woofer in de topsystemen. In de Utopia III Evo reeks werd voor het eerst TMD geïntroduceerd. Een extra ring op de rubber surround om de eigen resonantie van een surround te dempen. De extra massa gaat in tegenfase bewegen met de rest van de surround, precies zo als dempers werken bij gebouwen op plaatsen waar aardbevingen voorkomen. Daar is de techniek eigenlijk van af gekeken. De NIC magneet, bestaande uit een cirkel van kleine magneten is een belangrijke ontwikkeling geweest. De behuizingen zijn natuurlijk ook belangrijk. Daarin wordt de demping geregeld voor een tweeter in de vorm van een omgekeerde hoorn om alle reflecties uit te doven. Of neem de baffle van een Kanta, gevormd uit high density polymeer met zijn hoge mate van demping en stijfheid, eigenlijk veel beter geschikt als baffle dan MDF.

Terug naar huis

Het laatste deel van het bezoek is aan het auditorium van Focal, waar de Chora 826 zal spelen, de Sopra en de Grande Utopia. Mocht er nog twijfel zijn aan de samenwerking met Naim Audio, de elektronica in het auditorium bestaat uit een ND 555 streamer met eigen voeding en Statement versterkers. Het mag geen wonder heten dat een Chora 826 ultiem kan presteren aan dergelijke versterkers en dat zowel de Sopra als de Grande Utopia de show weten te stelen op basis van uiterlijk en prestatie. Van klassiek tot elektro pop komt voorbij, in de grote ruimte met geoptimaliseerde akoestiek is het een genot om weg te zakken in de bank en de muziek over je heen te laten komen. Veel te snel moeten we naar de minibus om het vliegveld van Lyon op te zoeken. Met in het hoofd de vele indrukken, de bewondering voor de techniek van Focal, bewondering voor het vele handwerk en vakmanschap dat we met eigen ogen waarnamen en blij met de gastvrijheid om zoveel te mogen zien van het totale productieproces. Au revoir Focal, tot in de winkel van Lexicom MultiMedia waar Kanta, Spectral en Sopra op luisteraars staan te wachten.

 

Dit bericht is gepost in Nieuws. Bookmark de link.